Chuyên đề ôn thi ĐGNL ĐHQG Hà Nội HSA môn Lịch sử

TÀI LIỆU ÔN ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC ĐHQG HN
CHỦ ĐỀ: LỊCH SỬ
PHẦN A. CÁC CHUYÊN ĐỀ LỊCH SỬ LỚP 12
Chuyên đề 1. Thế giới trong và sau Chiến tranh lạnh
Chuyên đề 2. ASEAN: Những chặng đường lịch sử
Chuyên đề 3. Cách mạng tháng Tám, chiến tranh giải phóng dân tộc và chiến tranh bảo vệ Tổ quốc
trong lịch sử Việt Nam (từ tháng 8 năm 1945 đến nay)
Chuyên đề 4. Công cuộc đổi mới ở Việt Nam từ năm 1986 đến nay
Chuyên đề 5. Lịch sử đối ngoại của Việt Nam thời cận - hiện đại
Chuyên đề 6. Hồ chí minh trong lịch sử Việt Nam
PHẦN B. MỘT SỐ CHUYÊN ĐỀ LỊCH SỬ LỚP 11
Chuyên đề 1. Cách mạng tư sản và sự phát triển của chủ nghĩa tư bản
Chuyên đề 2. Chủ nghĩa xã hội từ năm 1917 đến nay
Chuyên đề 3. Quá trình giành độc lập dân tộc của các quốc gia Đông Nam Á
Chuyên đề 4. Chiến tranh bảo vệ Tổ quốc và chiến tranh giải phóng dân tộc trong lịch sử Việt Nam
Chuyên đề 5. Một số cuộc cải cách lớn trong lịch sử Việt Nam
Chuyên đề 6. Lịch sử bảo vệ chủ quyền, các quyền và lợi ích hợp pháp của Việt Nam ở Biển Đông
PHẦN C. MỘT SỐ CHUYÊN ĐỀ LỊCH SỬ LỚP 10
Chuyên đề 1. Các cuộc cách mạng công nghiệp trong lịch sử thế giới
Chuyên đề 2. Một số nền văn minh trên đất nước Việt Nam (trước năm 1858)
PHẦN D. MỘT SỐ CÂU HỎI TRÍCH TỪ ĐỀ THI THAM KHẢO
PHẦN A. CÁC CHUYÊN ĐỀ LỊCH SỬ LỚP 12
CHUYÊN ĐỀ 1. THẾ GIỚI TRONG VÀ SAU CHIẾN TRANH LẠNH
► KIẾN THỨC TRỌNG TÂM
I. Nội dung 1. Liên hợp quốc
1. Một số vấn đề cơ bản về Liên hợp quốc
a) Bối cảnh lịch sử và quá trình hình thành
♦ Bối cảnh lịch sử
- Tổ chức Hội Quốc liên hoạt động không hiệu quả, không đủ sức mạnh để bảo vệ hòa bình, an ninh thế
giới; do đó, thế giới cần có một tổ chức khác thay thế.
- Cuối Chiến tranh thế giới thứ hai, các nước Đồng minh nhận thấy sự cần thiết phải hợp tác để tiêu diệt
chủ nghĩa phát xít, kết thúc chiến tranh.
- Các nước Đồng minh muốn xác lập một tổ chức quốc tế nhằm duy trì hòa bình và trật tự thế giới sau chiến tranh.
- Hòa bình là khát vọng của nhân dân thế giới trong chiều dài lịch sử. Giữ gìn hòa bình là nhiệm vụ chung
của nhân loại và cần có một công cụ để bảo vệ.
♦ Quá trình hình thành
- Ngày 1-1-1942, đại diện 26 nước chống phát xít đã kí bản Tuyên bố Liên hợp quốc, cam kết thành lập
một tổ chức quốc tế vì hòa bình và an ninh sau chiến tranh.
- Từ năm 1943, các nước đã thoả thuận được một số điểm cơ bản về cơ cấu Liên hợp quốc, Đại hội đồng,
thành viên thường trực Hội đồng Bảo an,...
- Tại Hội nghị Tê-hê-ran (I-ran, từ ngày 28-11 đến ngày 1-12-1943), ba nước Liên Xô, Mỹ, Anh khẳng
định quyết tâm thành lập Liên hợp quốc nhằm thay thế cho Hội Quốc liên.
- Tại Hội nghị Ianta (Liên Xô, tháng 2-1945), ba nước Liên Xô, Mỹ, Anh đã ra quyết định về việc thành
lập Liên hợp quốc và đồng ý triệu tập hội nghị để thông qua Hiến chương hợp Quốc.
- Từ ngày 25-4-1945 đến ngày 26-6-1945, tại Hội nghị Xan Phran-xi-xcô (Mỹ), đại biểu 50 nước tham dự
đã thông qua bản Hiến chương Liên hợp Quốc.
- Ngày 24-10-1945, Hiến chương Liên hợp quốc được Quốc hội các nước thành viên phê chuẩn, Liên hợp
quốc chính thức được thành lập.
b) Mục tiêu, nguyên tắc hoạt động ♦ Mục tiêu:
- Duy trì hòa bình và an ninh quốc tế;
- Thúc đẩy quan hệ hữu nghị giữa các dân tộc trên cơ sở tôn trọng quyền bình đẳng, quyền tự quyết dân
tộc và củng cố hòa bình thế giới;
- Thúc đẩy hợp tác quốc tế để giải quyết các vấn đề kinh tế, xã hội, văn hoá, nhân đạo, đảm bảo quyền
con người và quyền tự do cơ bản cho mọi người không phân biệt chủng tộc, giới tính, tôn giáo, ngôn ngữ;
- Liên hợp quốc đóng vai trò là trung tâm điều hòa các nỗ lực quốc tế vì những mục tiêu trên.
♦ Nguyên tắc hoạt động:
- Bình đẳng về chủ quyền quốc gia;
- Tôn trọng toàn vẹn lãnh thổ và độc lập chính trị quốc gia;
- Từ bỏ đe doạ bằng vũ lực hoặc sử dụng vũ lực trong quan hệ quốc tế;
- Không can thiệp vào công việc nội bộ các nước;
- Tôn trọng các nghĩa vụ quốc tế và luật pháp quốc tế;
- Giải quyết các tranh chấp quốc tế bằng biện pháp hòa bình.
2. Vai trò của Liên hợp quốc
a) Duy trì hòa bình, an ninh quốc tế
- Góp phần giải quyết xung đột và tranh chấp ở nhiều khu vực, khôi phục hòa bình và hỗ trợ tái thiết ở nhiều quốc gia.
- Góp phần thúc đẩy quá trình phi thực dân hoá, xóa bỏ chủ nghĩa thực dân trên phạm vi toàn cầu, thủ tiêu
các hình thức của chế độ phân biệt chủng tộc.
- Xây dựng được một hệ thống các công ước, hiệp ước quốc tế về giải trừ quân bị cũng như ngăn chặn
phổ biến vũ khí huỷ diệt hàng loạt, tiêu biểu như:
+ Hiệp ước cấm phổ biến vũ khí hạt nhân (1968);
+ Công ước cấm sử dụng, phát triển và tàng trữ vũ khí hóa học và về việc phá huỷ các loại vũ khí này (1993);
+ Hiệp ước cấm thử hạt nhân toàn diện (1996);
+ Hiệp ước cấm vũ khí hạt nhân (2017);...
b) Thúc đẩy phát triển kinh tế, tài chính, thương mại quốc tế và nâng cao đời sống người dân
- Thúc đẩy, tạo môi trường thuận lợi để phát triển kinh tế, tài chính và thương mại quốc tế.
- Thực hiện nhiều dự án, đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện, nâng cao đời sống của người dân và
hỗ trợ cho công tác xóa đói, giảm nghèo, đặc biệt là ở các nước đang phát triển.
- Góp phần vào các hoạt động chống biến đổi khí hậu, dịch bệnh,... ở nhiều khu vực
- Năm 2015, Liên hợp quốc thông qua Chương trình nghị sự 2030 vì sự phát triển bền vững, đặt ra 17
mục tiêu, hành động mang tính toàn cầu đến năm 2030.
c) Đảm bảo quyền con người, phát triển văn hoá, xã hội
- Về quyền con người: Năm 1948, thông qua Tuyên ngôn Nhân quyền. Văn kiện này làm cơ sở cho việc
ra đời hơn 80 công ước và tuyên bố quốc tế về quyền con người.
- Về văn hoá, xã hội:
+ Năm 2000, đề ra Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỉ, nhằm xóa bỏ đói nghèo, hoàn thành phổ cập giáo
dục tiểu học, tăng cường bình đẳng giới, phòng chống HIV/AIDS, sốt rét và các bệnh dịch khác, bảo đảm
bền vững môi trường,...
+ Các cơ quan chuyên môn của Liên hợp quốc đã góp phần thắt chặt sự hợp tác về giáo dục, khoa học,
văn hoá, xã hội giữa các quốc gia thành viên.
+ Các quỹ, chương trình của Liên hợp quốc đã thúc đẩy giải quyết các vấn đề thách thức toàn cầu, chú
trọng các vấn đề giáo dục, nhân đạo,...
♦ Lưu ý: Một số hạn chế trong quá trình hoạt động của Liên hợp quốc
- Các siêu cường vẫn có vai trò lớn trong quá trình ra quyết định, đặc biệt là trong cơ cấu và cơ chế hoạt
động của Hội đồng Bảo an.
- Phản ánh sự dàn xếp và cân bằng quyền lực giữa các cường quốc thắng trận.
- Chỉ các quyết định của Hội đồng Bảo an mới có tính cưỡng chế thực hiện. Các nghị quyết tại các cơ
quan chính khác chỉ có tính khuyến nghị, đạo lý và tạo sức ép dư luận. Trong nhiều trường hợp, vấn để
nhân quyền bị chính trị hóa, lợi dụng cho các mục đích can thiệp công việc nội bộ của các quốc gia.
- Không ngăn chặn được Chiến tranh lạnh;
- Không ngăn chặn được xung đột ở nhiều quốc gia/ khu vực trên thế giới…
3. Quan hệ Việt Nam - Liên hợp quốc
- Sự tham gia: Tháng 9/1977, Việt Nam gia nhập và trở thành thành viên thứ 149 của Liên hợp Quốc.
- Sự giúp đỡ của Liên hợp quốc với Việt Nam:
+ Hỗ trợ về nhân đạo và tài chính rất lớn, đặc biệt là việc khắc phục hậu quả chiến tranh, vấn đề về nghèo
đói, y tế, thực phẩm, nhất là với trẻ em.
+ Liên hợp quốc là cầu nối để Việt Nam tiếp cận viện trợ nhân đạo với các nước phát triển.
+ Liên hợp quốc giúp Việt Nam gắn kết với các nước tài trợ, huy động các nguồn vốn tối đa cho Việt Nam phát triển kinh tế.
+ Nhiều cơ quan chuyên môn của Liên hợp quốc hoạt động ở Việt Nam có hiệu quả như UNICEF, UNESCO, WHO, WTO, IMF…
+ Giúp đỡ Việt Nam xóa đói giảm nghèo, phòng chống ma túy, dịch bệnh, thiên tai…
- Đóng góp của Việt Nam với Liên hợp quốc:
+ Hoàn thành tốt các công việc của một quốc gia thành viên Liên hợp Quốc.
+ Đề cao vai trò của Liên hợp quốc và chủ nghĩa đa phương, khẳng định sự tôn trọng đối Hiến chương
Liên hợp quốc, luật pháp quốc tế.
+ Có nhiều hoạt động tích cực cho sự nghiệp hòa bình, hợp tác và phát triển trên thế giới, ví dụ như:
Tham gia đóng góp vào quá trình thảo luận, thông qua nhiều nghị quyết, tuyên bố quan trọng của Liên
hợp quốc về hợp tác phát triển, giải trừ quân bị, chống phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt, chống khủng
bố, bảo đảm quyền con người...; cử sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc,…
II. Nội dung 2. Trật tự thế giới trong Chiến tranh lạnh
1. Quá trình hình thành và tồn tại của Trật tự thế giới hai cực Ianta
a) Sự hình thành Trật tự thế giới hai cực Ianta
Khuôn khổ của trật tự hai cực Ianta được hình thành trên cơ sở những quyết định của các cường quốc
Đồng minh (Liên Xô, Mĩ, Anh…) tại Hội nghị Ianta (tháng 2/1945); Hội nghị Pốtxđam (tháng 7 - tháng