Đề thi giữa kì 1 Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo 2024 (Đề 3)

PHÒNG GD&ĐT HUYỆN
ĐỀ THI GIỮA HỌC KÌ I
……………………..
Năm học: 2024 – 2025
Môn: Ngữ văn – Lớp 9 ĐỀ SỐ 3
(Thời gian làm bài: 90 phút)
I. Đọc hiểu (4,0 điểm) Đọc văn bản sau:
GIÁ TRỊ HIỆN THỰC TRONG “TRUYỆN KIỀU” CỦA NGUYỄN DU
Nguyễn Du viết Truyện Kiều sau khi ra làm quan với nhà Nguyễn.
Lúc bấy giờ ông đã ngoài bốn mươi tuổi, đã trải qua thời Lê – Trịnh, thời
Tây Sơn đến thời Nguyễn. Những năm thiếu thời sống ở Thăng Long,
ngót mười năm lưu lạc sống chung với nhân dân, và mấy năm làm quan
dưới triều đình mới, ông đã chứng kiến những cảnh thối nát của xã hội
phong kiến suy tàn thời Lê -Trịnh, đến sự vùng dậy mãnh liệt của thời
Tây Sơn, v.v… Những biến cố ấy khắc sâu vào tâm trí của ông và được
phản ánh vào văn chương một cách sâu sắc.
Trong Truyện Kiều, mới thoáng qua bề ngoài ta thấy chế độ phong
kiến yên tĩnh, vững vàng “Rằng năm Gia Tĩnh triều Minh, Bốn phương
phẳng lặng hai kinh vững vàng”. Nhưng thực chất thì mục ruỗng từ bên
trong. Bọn quan lại phong kiến toàn là lũ sâu mọt, là những thế lực vô
cùng hắc ám: Một tên quan xử kiện vụ Vương Ông, thằng bán tơ vu oan
cho gia đình họ Vương, nhưng quan chẳng cần điều tra, nghiên cứu gì,
chỉ cốt khảo cho ra tiền: “Có ba trăm lạng việc này mới xong”, đẩy gia
đình họ Vương vào cảnh tan nát, phá tan mối tình đẹp đẽ của Thúy Kiều và Kim Trọng.
Đến như “Quan Tổng đốc trọng thần” họ Hồ, đại diện cho triều
đình cũng là con người bỉ ổi, mất tư cách: dụ Từ Hải hàng rồi lừa giết
một cách hèn nhát, dở trò dâm ô ngay với người vợ kẻ mình giết, rồi đem
gán cho một tên thổ quan, để đến nỗi Kiều phải gieo mình xuống sông Tiền Đường.
Trong lúc đó, bọn đại quí tộc như “họ Hoạn danh gia” tha hồ làm
mưa làm gió. Mẹ con Hoạn bà nuôi cả một lũ côn quang để đi đốt nhà,
bắt cóc người vô tội, bắt làm nô tỳ, đánh đập tàn nhẫn, thi hành theo “gia
pháp” của mụ, bất chấp luật pháp nhà nước. Hoạn Thư còn lập mưu bắt
cóc Kiều đem về cho mụ mẹ ngược đãi và bày ra trò gặp gỡ éo le chua
xót giữa Thúy Kiều và Thúc Sinh. Hoạn Thư “con quan Lại bộ”, tuy
thông minh sắc sảo có thừa nhưng vô cùng nham hiểm độc ác:
“Bề ngoài thơn thớt nói cười,
Mà trong nham hiểm giết người không dao.”
Bên cạnh cường quyền, bọn phong kiến quan liêu ấy còn có thứ
quyền hung hãn hơn là đồng tiền. Cả một lũ quan lưu manh “trong tay
sẵn có đồng tiền” nên chúng tha hồ hoành hành làm hại những người
lương thiện. Đồng tiền mà trước đây Nguyễn Bỉnh Khiêm đã tố cáo tác
dụng phá hoại đạo đức phong kiến:
“Còn bạc còn tiền còn đệ tử,
Hết cơm hết rượu hết ông tôi.”
Đến thời Nguyễn Du, đồng tiền càng tác oai tác quái hơn. Cũng vì
có đồng tiền mà bọn con buôn như họ Mã mới dám “Trước thầy sau tớ
lao xao”, “Ghế trên ngồi tót sỗ sàng”, “Cò kè bớt một thêm hai”, và cả
lũ Tú Bà, Bạc Hạnh mới tự do buôn bán người lại được sự che chở của
pháp luật. “Nghĩ rằng cũng mạch thư hương” như Sở Khanh, vì tiền mà
chịu làm “mặt mo” để thi hành độc kế của Tú Bà… Đồng tiền có thể “đổi
trắng thay đen”. Nó dày xéo lên công lý, nó mua được lương tâm của con
người. Nó đánh giá tài đức, phẩm cách con người như đánh giá một món
hàng bán ngoài chợ. Và Nguyễn Du đã vạch mặt tác hại của đồng tiền
đối với xã hội và cuộc sống con người:
“Một ngày lạ thói sai nha,
Làm cho khốc hại chẳng qua vì tiền.”
Qua đó, ta thấy được xã hội trong Truyện Kiều là một xã hội phong
kiến thối nát. Ngòi bút hiện thực sắc sảo của Nguyễn Du đã ghi chép lại
những nét thật điển hình, phản ánh những bộ mặt xấu xa, tàn bạo của
nhiều nhân vật: Hoạn bà, Hoạn Thư, Tú Bà, Sở Khanh… trong xã hội đó.
Truyện Kiều quả thật là một “Bản cáo trạng bằng thơ lên án chế độ
phong kiến xấu xa, tàn bạo”.
(Trích: Những giá trị và hạn chế tư tưởng trong Truyện Kiều – GS.TS.Lê
Văn Quán, Tạp chí Hán Nôm, số 4 (113),2012; tr.3-11)
Thực hiện các yêu cầu từ 1 đến 5 (trình bày ngắn gọn):
Câu 1 (0,5 điểm) Chỉ ra phương thức biểu đạt chính của văn bản?
Câu 2 (0,5 điểm) Văn bản trên viết về vấn đề gì?
Câu 3 (1,0 điểm) Xác định hệ thống luận điểm của văn bản?
Câu 4 (1,0 điểm) Qua văn bản trên, tác giả bày tỏ quan điểm gì?
Câu 5 (1,0 điểm) Từ văn bản trên, anh/ chị rút ra được bài học gì về cách
ứng xử với cái xấu, cái ác trong cuộc sống hiện nay.
II. Viết (6,0 điểm)
Câu 1 (1,0 điểm) Anh/ chị hãy viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) về sự cho
và nhận trong cuộc sống.
Câu 2 (4,0 điểm) Anh/ chị hãy viết đoạn văn (khoảng 400 chữ) trình bày
cảm nhận về bài thơ sau:
Quê hương tôi có con sông xanh biếc
Nước gương trong soi tóc những hàng tre
Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè
Toả nắng xuống lòng sông lấp loáng
Chẳng biết nước có giữ ngày, giữ tháng
Giữ bao nhiêu kỷ niệm giữa dòng trôi?
Hỡi con sông đã tắm cả đời tôi!
Tôi giữ mãi mối tình mới mẻ
Sông của quê hương, sông của tuổi trẻ
Sông của miền Nam nước Việt thân yêu
Khi bờ tre ríu rít tiếng chim kêu
Khi mặt nước chập chờn con cá nhảy
Bạn bè tôi tụm năm tụm bảy
Bầy chim non bơi lội trên sông
Tôi giơ tay ôm nước vào lòng
Sông mở nước ôm tôi vào dạ
Chúng tôi lớn lên mỗi người mỗi ngả
Kẻ sớm khuya chài lưới bên sông
Kẻ cuốc cày mưa nắng ngoài đồng
Tôi cầm súng xa nhà đi kháng chiến
Nhưng lòng tôi như mưa nguồn, gió biển
Vẫn trở về lưu luyến bên sông
Hình ảnh cô em đôi má ửng hồng...
Tôi hôm nay sống trong lòng miền Bắc
Sờ lên ngực nghe trái tim thầm nhắc
Hai tiếng thiêng liêng, hai tiếng “miền Nam”
Tôi nhớ không nguôi ánh sáng màu vàng
Tôi quên sao được sắc trời xanh biếc
Tôi nhớ cả những người không quen biết...
Có những trưa tôi đứng dưới hàng cây
Bỗng nghe dâng cả một nỗi tràn đầy
Hình ảnh con sông quê mát rượi
Lai láng chảy, lòng tôi như suối tưới
Quê hương ơi! lòng tôi cũng như sông
Tình Bắc Nam chung chảy một dòng