Giáo án Bài 18 Địa lí 10 Kết nối tri thức (2024): Quy luật địa đới và quy luật phi địa đới

Ngày soạn: …………… Ngày kí: ………………
Bài 18.QUY LUẬT ĐỊA ĐỚI VÀ QUY LUẬT PHI ĐỊA ĐỚI (2 tiết) I. MỤC TIÊU
1. Về kiến thức, kĩ năng
- Trình bày được khái niệm, biểu hiện và ý nghĩa thực tiễn của quy luật địa đới và phi
địa đới; liên hệ được thực tế ở địa phương.
- Giải thích được một số hiện tượng phổ biến trong môi trường tự nhiên bằng các quy luật địa lí. 2. Về năng lực
- Năng lực chung: năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực
giải quyết vấn đề và sáng tạo. - Năng lực đặc thù:
+ Năng lực nhận thức khoa học địa lí: nhận thức thế giới theo quan điểm không gian,
giải thích hiện tượng và quá trình địa lí.
+ Năng lực tìm hiểu địa lí: sử dụng các công cụ địa lí học (sơ đồ, mô hình, tranh ảnh,
…), khai thác internet phục vụ môn học.
+ Năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học: cập nhật thông tin và liên hệ thực tế,
vận dụng tri thức địa lí để giải quyết các vấn đề thực tiễn. 3. Về phẩm chất
- Chăm chỉ, trung thực trong học tập và nghiên cứu khoa học.
- Hình thành thế giới quan khoa học khách quan
- Bồi dưỡng lòng say mê tìm hiểu khoa học, có ý thức, trách nhiệm và hành động cụ
thể trong việc sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
1. Thiết bị: Máy tính, máy chiếu.
2. Học liệu: Bản đồ các đới khí hậu, các nhóm đất, các kiểu thảm thực vật
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
1. Ổn định tổ chức Thứ Ngày, tháng Lớp Tiết Sĩ số HS vắng 2. Kiểm tra bài cũ 3. Bài mới
3.1. HOẠT ĐỘNG MỞ ĐẦU a. Mục tiêu
Tạo sự kết nối giữa kiến thức, kinh nghiệm của HS về sự phân bố của các thành phần tự nhiên với bài học.
Tạo hứng thứ, kích thích với HS. b. Nội dung
HS tham gia trò chơi: Ai nhanh hơn. c. Sản phẩm
HS trả lời các câu hỏi.
d. Tổ chức thực hiện


- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: GV chia lớp thành 4 đội, mỗi đội được phát các thẻ
thông tin. Trong thời gian nhanh nhất, đội nào hoàn thiện trước và đúng nhất sẽ giành chiến thắng. Vĩ độ Thảm thực vật chính 0º 20º 40º 60º 90º
- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ: HS tham gia trò chơi.
- Bước 3: Báo cáo, thảo luận: HS nộp thẻ kiến thức.
- Bước 4: Kết luận, nhận định: GV chấm điểm, dẫn dắt vào bài.
3.2. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI
Hoạt động 2.1. Tìm hiểu quy luật địa đới
a. Mục tiêu: HS trình bày được khái niệm, biểu hiện và ý nghĩa thực tiễn của quy luật
địa đới; liên hệ địa phương. Giải thích đucợ một số hiện tượng phổ biến trong tự nhiên bằng quy luật này
b. Nội dung: HS quan sát máy chiếu, sử dụng SGK, làm việc theo nhóm để tìm hiểu về quy luật địa đới.
c.Sản phẩm: HS hoàn thành tìm hiểu kiến thức: I. QUY LUẬT ĐỊA ĐỚI 1. KHÁI NIỆM
- Là quy luật về sự thay đổi của các thành phần tự nhiên và cảnh quan địa lí theo vĩ độ (từ xích đạo về hai cực).
- Do Trái Đất hình cầu nên góc chiếu của tia sáng mặt trời tới bề mặt đất giảm độ lớn từ
xích đạo về cực đã kéo theo sự thay đổi của các yếu tố tự nhiên khác. Tính địa đới biểu
hiện rõ nhất ở các vùng đất bằng phẳng, rộng lớn.
2. BIỂU HIỆN CỦA QUY LUẬT
- Quy luật địa đới là quy luật phổ biến của lớp vỏ địa lí, được thể hiện qua các yếu tố và thành phần tự nhiên.
- Sự phân bố các vòng đai nhiệt trên Trái Đất.
Bảng 15. Các vòng đai nhiệt từ xích đạo về cực Vòng đai Vị trí
Giữa hai đường đẳng nhiệt năm+ 20oC của bán cầu Bắc và bán Nóng
cầu Nam, trong khoảng giữa hai vĩ tuyến 30oB và 30oN.
Giữa các đường đẳng nhiệt năm+ 20oC và đường đẳng Ôn hòa
nhiệt+10oC tháng nóng nhất của hai bán cầu.
Giữa các đường đẳng nhiệt+10oC và 0oC của tháng nóng nhất, ở Lạnh
vĩ độ cận cực của hai bán cầu. Băng tuyết vĩnh cửu
Nhiệt độ quanh năm đều dưới 0oC, bao quanh hai cực.
- Các đai khí áp, các đới gió và lượng mưa trên Trái Đất: Khí áp và gió thường xuyên trên
Trái Đất cũng được phân bố theo các đai khí áp và các đới gió từ xích đạo về hai cực.
Lượng mưa có sự khác nhau giữa vùng xích đạo, chí tuyến, ôn đới và cực.


- Các đới khí hậu: Khí hậu được hình thành do tác động của bức xạ Mặt Trời, hoàn lưu
khí quyển và bề mặt đệm. Bức xạ Mặt Trời và hoàn lưu khí quyển là các yếu tố địa đới
trên phạm vi rộng lớn nên tạo ra các đới khí hậu.
- Các nhóm đất và kiểu thực vật chính: Sự phân bố của các thảm thực vật trên thế giới phụ
thuộc nhiều vào khí hậu. Đất chịu tác động mạnh mẽ của khí hậu và sinh vật  Sự phân
bố của đất và thực vật trên lục địa cũng thay đổi từ xích đạo về hai cực. 3. Ý NGHĨA THỰC TIỄN
- Hiểu biết sự phân bố các sự vật, hiện tượng tự nhiên trên Trái Đất có tính quy luật từ
xích đạo về hai cực giúp con người định hướng và có các hoạt động thực tiễn phù hợp với môi trường sống.
d. Tổ chức thực hiện:
- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:
+ Giai đoạn 1: GV chia lớp thành 4 nhóm (thành viên trong nhóm được đánh số thứ
tự từ 1 đến hết) và giao nhiệm vụ: HS dựa vào sách giáo khoa, kiến thức của bản than
và hoàn thành nhiệm vụ sau:
/ Nhóm 1: Tìm hiểu khái niệm và nguyên nhân
/ Nhóm 2: Tìm hiểu biểu hiện: vòng đai nhiệt
/ Nhóm 3: Tìm hiểu sự phân bố đai áp, gió.
/ Nhóm 4: Tìm hiểu sự phân bố đất, sinh vật + Giai đoạn 2:
/HS có 1 phút để di chuyển về vị trí nhóm mới
theo sơ đồ bên (di chuyển trong cùng 1 cụm) +
đem theo sản phẩm ghi chép của cá nhân để làm vai trò “chuyên gia)
/ Mỗi chuyên gia có 1 phút để trình bày lại những
gì mình làm được ở Bước 1 cho các bạn ở nhóm mới.
/ Mỗi nhóm có 2 phút để giải quyết những vấn đề còn khúc mắc.
- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ: HS thực hiện các nhiệm vụ theo yêu cầu.
- Bước 3: Báo cáo, thảo luận: Giáo viên kiểm tra, đánh giá các chuyên gia bằng cách
hỏi các bạn được truyền tải lại kiến thức vừa rồi. Sau đó cho điểm hoạt động chuyên
gia. Mỗi cụm gọi ít nhất 3 người.
- Bước 4: Kết luận, nhận định: GV kết luận đánh giá ý thức làm việc của các nhóm
và chốt kiến thức chung.
Hoạt động 2.2. Tìm hiểu quy luật phi địa đới
a. Mục tiêu: HS trình bày được khái niệm, biểu hiện và ý nghĩa thực tiễn của quy luật phi địa đới.


b. Nội dung: HS quan sát máy chiếu, sử dụng SGK, làm việc theo nhóm để tìm hiểu
về quy luật phi địa đới. c. Sản phẩm:
QUY LUẬT PHI ĐỊA ĐỚI 1. KHÁI NIỆM
- Là quy luật về sự phân bố của các thành phần tự nhiên và cảnh quan địa lí theo kinh độ và theo độ cao.
- Các quá trình nội lực đã tạo ra lục địa, đại dương và địa hình núi cao. Các thành phần tự
nhiên ở bờ đông, bờ tây lục địa, ở độ cao núi khác nhau sẽ có những đặc điểm không giống nhau.
2. BIỂU HIỆN CỦA QUY LUẬT
- Theo kinh độ (quy luật địa ô)
+ Là sự thay đổi của các thành phần tự nhiên và cảnh quan địa lí theo kinh độ.
+ Sự phân bố lục địa và đại dương làm cho khí hậu và kéo theo một số thành phần tự
nhiên (nhất là thảm thực vật) thay đổi từ đông sang tây. Gần biển có tính chất đại dương
rõ rệt, càng vào sâu trung tâm lục địa thì tính chất lục địa càng tăng.
- Theo độ cao (quy luật đai cao)
+ Là sự thay đổi của các thành phần tự nhiên và cảnh quan địa lí theo độ cao địa hình.
+ Sự thay đổi nhiệt ẩm theo độ cao ở miền núi kéo theo sự phân bố các vành đai thực vật
và nhóm đất theo độ cao. 3. Ý NGHĨA THỰC TIỄN
- Hiểu biết về sự phân hóa của tự nhiên theo kinh độ và đai cao cho phép xác định được
các định hướng chung và biện pháp cụ thể để ứng xử với tự nhiên một cách hợp lí trong
các hoạt động sản xuất, kinh đoanh và đời sống hàng ngày.
- Các quy luật địa đới và phi địa đới diễn ra đồng thời và có tác động lẫn nhau. Tuy nhiên,
quy luật nào phát huy mạnh hơn, chi phối thiên nhiên nhiều hơn lại phụ thuộc vào từng
trường hợp cụ thể. VD: Ở vùng núi, quy luật đai cao thể hiện rõ hơn cả.
d. Tổ chức thực hiện:
- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: GV chia lớp thành các nhóm, yêu cầu HS tìm
hiểu SGK kết hợp với kiến thức của bản thân và hoạt động theo nhóm để hoàn thành nhiệm vụ:
+ Nhóm 1, 3: Đọc thông tin, hãy trình bày khái niệm, biểu hiện của quy luật đai cao
+ Nhóm 2, 4: Đọc thông tin, hãy trình bày ý nghĩa thực tiễn của quy luật địa ô?