Giáo án Bài 5 KHTN 9 Cánh diều (2024): Sự khúc xạ ánh sáng qua thấu kính

Ngày soạn: Ngày dạy: Tiết:
BÀI 5: SỰ KHÚC XẠ ÁNH SÁNG QUA THẤU KÍNH I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức
Sau bài học này, HS sẽ: 
Giải thích được nguyên lí hoạt động của thấu kính bằng việc sử
dụng sự khúc xạ của một số các lăng kính nhỏ. 
Nêu được các khái niệm: quang tâm, trục chính, tiêu điểm chính và tiêu cự của thấu kính. 
Tiến hành thí nghiệm rút ra được đường đi một số tia sáng qua thấu
kính (tia qua quang tâm, tia song song quang trục chính). 2. Năng lực Năng lực chung: 
Năng lực tự chủ và tự học: Chủ động, tích cực thực hiện nhiệm vụ
học tập, phát triển khả năng tự duy độc lập của HS. 
Năng lực giao tiếp và hợp tác: Thực hành theo nhóm, tích cực
tham gia thảo luận nhóm, làm việc tập thể, trao đổi và chia sẻ ý
tưởng các nội dung học tập. 
Năng lực giải quyết vấn đề: Đề xuất vấn đề, nêu giả thuyết, lập kế
hoạch, sáng tạo nhiều cách để giải quyết các tình huống liên quan
đến sự khúc xạ ánh sáng qua thấu kính.
Năng lực đặc thù: 
Nhận thức khoa học tự nhiên:
+ Nhận biết được đặc điểm của các loại thấu kính.
+ Giải thích được nguyên lí hoạt động của thấu kính.
+ Nêu được khái niệm: trục chính, quang tâm, tiêu điểm chính và tiêu cự của thấu kính.
+ Nêu được sự khúc xạ của một số tia sáng qua thấu kính. 
Tìm hiểu tự nhiên:
+ Đề xuất, kiểm tra, dự đoán, biết cách thực hiện thí nghiệm, thu thập các
kết quả thí nghiệm để rút ra nội dung về sự khúc xạ của một số tia sáng qua thấu kính. 
Vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học:
+ Vận dụng được kiến thức và kĩ năng về khoa học tự nhiên để giải thích
những hiện tượng thường gặp trong cuộc sống có liên quan tới thấu kính.
3. Phẩm chất: Trung thực trong việc báo cáo kết quả thí nghiệm trong bài học.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU:
1. Đối với giáo viên: 
SGK, SBT, SGV Khoa học tự nhiên 9, Kế hoạch bài dạy. 
Hình vẽ và đồ thị trong SGK: Hình ảnh thấu kính rìa mỏng và thấu
kính rìa dày, hình ảnh đường truyền của ba chùm sáng hẹp song
song qua thấu kính hội tụ và thấu kính phân kì, hình ảnh sơ đồ đường  Phiếu học tập.
2. Đối với học sinh: 
HS mỗi nhóm: Dụng cụ thí nghiệm: đèn laser, thấu kính hội tụ,
thấu kính phân kì, bút, thước, bảng thép.  HS cả lớp:
+ SGK, SBT Khoa học tự nhiên 9.
+ Hình vẽ liên quan đến nội dung bài học và các dụng cụ học tập theo yêu cầu của GV.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
a. Mục tiêu: HS nhận biết được tác dụng của thấu kính trong đời sống.
b. Nội dung: GV tổ chức cho HS thảo luận theo nhóm về nội dung phần
khởi động, từ đó định hướng HS vào nội dung của bài học.
c. Sản phẩm học tập: Câu trả lời của HS và nhu cầu tìm hiểu về sự khúc
xạ ánh sáng qua thấu kính.
d. Tổ chức thực hiện:
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
- GV chiếu video cho HS quan sát.
https://www.youtube.com/watch?v=MpGsfJspijc
- GV yêu cầu HS trả lời nội dung Khởi động (SGK – tr28): Ánh sáng
mặt trời khi chiếu tới Trái Đất không có khả năng làm cháy lá khô.
Nhưng nếu ta dùng kính lúp tập trung ánh sáng tại một điểm thì có thể
làm cháy lá khô. Trong trường hợp này, ánh sáng truyền qua kính lúp như thế nào?
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
- HS thảo luận, dự đoán, đưa ra các câu hỏi và câu trả lời.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
- GV mời 1 – 2 HS trả lời câu hỏi. Gợi ý trả lời:
Ánh sáng mặt trời khi truyền qua kính lúp sẽ được hội tụ tại một điểm và có thể gây cháy lá khô.
Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập
- GV không chốt đáp án mà dựa trên câu trả lời của HS để dẫn dắt vào bài
mới: Trong thực tế cuộc sống, người ta chế tạo ra những khối chất trong
suốt (kính lúp là một trong số đó) để làm thay đổi đường truyền của ánh
sáng đi qua đó. Vậy thấu kính có đặc điểm gì? Ánh sáng truyền qua thấu
kính như thế nào? Để tìm được câu trả lời chính xác, chúng ta cùng tìm
hiểu nội dung bài học - Bài 5: Sự khúc xạ ánh sáng qua thấu kính.
B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
Hoạt động 1: Tìm hiểu về thấu kính a. Mục tiêu:
- HS nêu được khái niệm thấu kính và phân loại thấu kính.
- HS giải thích được nguyên lí hoạt động của thấu kính bằng việc sử dụng
sự khúc xạ của một số lăng kính nhỏ.
b. Nội dung: GV hướng dẫn HS đọc nội dung SGK và nêu được các nội
dung liên quan đến các loại thấu kính, nguyên lí hoạt động của thấu kính.
c. Sản phẩm: Kết quả HS thực hiện các yêu cầu, gợi ý, dẫn dắt của GV
để HS nêu được nội dung thấu kính.
d. Tổ chức thực hiện:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS SẢN PHẨM
Nhiệm vụ 1. Tìm hiểu về hình dạng của thấu I. THẤU KÍNH
kính và sự khúc xạ của chùm sáng song song
1. Các loại thấu kính qua thấu kính
- Thấu kính là một khối trong
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
suốt, giới hạn bởi hai mặt
- GV chiếu hình ảnh một số thấu kính (hình 5.2)
cong hoặc một mặt phẳng và
và hình ảnh mặt cắt của một số thấu kính (hình một mặt cong. 5.3) cho HS quan sát.
- Xét theo hình dạng, ta có
thể chia thấu kính thành hai loại:
- GV đặt câu hỏi: Mô tả đặc điểm về hình dạng
+ thấu kính rìa mỏng (phần
của các thấu kính ở hình 5.2 và hình 5.3.
rìa của thấu kính mỏng hơn
- GV yêu cầu HS thực hiện yêu cầu sau: phần ở giữa).
+ Vẽ vào vở tiết diện của thấu kính.
+ thấu kính rìa dày (phần rìa
+ So sánh sự giống và khác nhau giữa lăng kính
của thấu kính dày hơn phần ở và thấu kính. giữa).
- Sau khi HS trả lời, GV kết luận về khái niệm - Khi chiếu chùm tia sáng thấu kính.
song song tới các thấu kính
- GV yêu cầu HS thảo luận theo nhóm đôi và trả
khác nhau đặt trong không
lời nội dung Câu hỏi (SGK – tr28) khí, ta thấy:
Kể một số thấu kính được sử dụng trong đời sống + Thấu kính có rìa mỏng cho mà em biết.
các tia ló tập trung (hội tụ)
- GV chiếu hình ảnh và giới thiệu một số thấu tại
kính dùng để khảo sát đường truyền của ánh sáng một điểm. Thấu kính này cho HS.
được gọi là thấu kính hội tụ.
- GV chia lớp thành 4 – 6 nhóm.
+ Thấu kính rìa dày cho các
- GV phát dụng cụ thí nghiệm và yêu cầu các
tia ló tách ra xa nhau. Thấu
nhóm thực hiện thí nghiệm tìm hiểu đường truyền kính này được gọi là thấu
của chùm tia sáng qua thấu kính theo nội kính phân kì.
dung Thực hành (SGK – tr29).
- GV yêu cầu HS vẽ vào vở mô tả kết quả thí
nghiệm và rút ra nhận xét về sự khúc xạ ánh sáng qua thấu kính.
- GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời nội
dung Câu hỏi 2 (SGK – tr29)
Ngoài cách phân loại thấu kính thành thấu kính
rìa mỏng và thấu kính rìa dày, dựa vào thí
nghiệm, em có thể phân loại thấu kính theo cách nào?
- Sau khi HS trả lời, GV kết luận về phân loại thấu kính.
- Để củng cố kiến thức vừa học, GV yêu cầu HS
trả lời nội dung Luyện tập 1 (SGK – tr29)
Theo em, kính lúp ở hình 5.1 là loại thấu kính nào?
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
- HS đọc thông tin SGK, tiến hành thí nghiệm và