Đề cương ôn tập cuối kì 1 Ngữ văn 10 Chân trời sáng tạo

ĐỀ CƯƠNG NỘI DUNG ÔN TẬP KIỂM TRA HỌC KÌ I
NĂM HỌC 20…. – 20….
MÔN NGỮ VĂN 10 – CHÂN TRỜI SÁNG TẠO
I. NỘI DUNG KIẾN THỨC CẦN ÔN TẬP
A. Phần 1: Nội dung kiến thức cần ôn tập 1. Văn bản:
- Nhận biết và phân tích được một số yếu tố của truyện thần thoại và sử thi: không gian,
thời gian, cốt truyện, nhân vật, lời người kể chuyện và lời nhân vật .
- Nhận xét được nội dung bao quát của văn bản truyện kể; phân tích các chi tiết tiêu
biểu, đề tài, nhân vật,... và mối quan hệ của chúng trong tính chỉnh thể của tác phẩm.
- Phân tích, đánh giá được tình cảm, cảm xúc, cảm hứng chủ đạo và giá trị đạo đức, văn hóa từ các văn bản.
- Phân tích và đánh giá được giá trị thẩm mĩ của một số yếu tố trong thơ: từ ngữ, hình
ảnh, vần, nhịp, đối, chủ thể trữ tình.
- Nhận biết một số dạng văn bản thông tin tổng hợp: thuyết minh có lồng ghép một hay
nhiều yếu tố như miêu tả, tự sự, biểu cảm, nghị luận; giải thích được mục đích của việc
lồng ghép các yếu tố đó vào văn bản.
- Suy luận và phân tích mối liên hệ giữa các chi tiết và vai trò của chúng trong việc thể
hiện thông tin chính của văn bản; phân tích và đánh giá được đề tài, thông tin cơ bản của
văn bản , cách đặt nhan đề của tác giả; nhận biết được mục đích của người viết. a. Thần thoại Nội dung Kiến thức
- Là một trong những thể loại truyện dân gian ra đời trong xã hội nguyên thủy.
- Kể về sự tích các vị thần sáng tạo thế giới tự nhiên và văn hóa; thể 1. Khái niệm
hiện sự nhận thức và lí giải thế giới còn thô sơ của con người thời cổ;
qua đó thể hiện khát vọng hiểu biết, chinh phục tự nhiên và ước mơ về
cuộc sống tốt đẹp của họ. Page | PAGE \* MERGEFORMAT 31 2. Không
Là không gian vũ trụ đang trong quá trình tạo lập, không xác định nơi gian chốn cụ thể. 3. Thời gian
Là thời gian cổ sơ, không xác định và mang tính vĩnh hằng.
Chuỗi sự kiện xoay quanh quá trình thực hiện việc sáng tạo thế giới,
4. Cốt truyện con người và muôn loài của các vị thần.
Thường là thần, có sức mạnh phi thường để thực hiện công việc sáng 5. Nhân vật
tạo thế giới và sáng tạo văn hóa.
Là sự thống nhất, toàn vẹn của tác phẩm. Ở đó, mọi bộ phận, yếu tố, chi 6. Tính
tiết,… đều có ý nghĩa và được gắn kết với nhau một cách chặt chẽ, nhất chỉnh thể
quán nhằm thể hiện tập trung, nổi bật chủ đề tư tưởng của tác phẩm. b. Sử thi Nội dung Kiến thức
Là một thể loại tự sự dân gian ra đời từ thời cổ đại, thường kết hợp lời
thơ và văn xuôi, kể lại những sự kiện quan trọng trong đời sống của 1. Khái niệm
cộng đồng, thông qua việc tôn vinh, ca ngợi chiến công, kì tích của người anh hùng.
Thuộc về quá khứ “một đi không trở lại” của cộng đồng”, thường gắn 2. Thời gian
với xã hội cổ đại hoặc xã hội phong kiến. 3. Không
Thường mở ra theo những cuộc phiêu lưu gắn với các kì tích của người gian anh hùng.
Nhân vật anh hùng sử thi hiện thân cho cộng đồng, thường hội tụ những
đặc điểm nổi bật như: a. Sở hữu sức mạnh, tài năng, lòng dũng cảm phi 4. Nhân vật
thường b. Luôn sẵn sàng đối mặt với thách thức, hiểm nguy. C. Lập nên
những kì tích, uy danh lẫy lừng.
5. Cốt truyện Được tổ chức theo quan hệ xung đột giữa con người với thần quyền,
giữa cộng đồng này với cộng đồng khác. Các sự kiện xoay quanh cuộc
phiêu lưu và những kì tích của nhân vật chính. Yếu tố kì ảo có tác dụng Page | PAGE \* MERGEFORMAT 31
tạo ra tình huống, vừa thử thách vừa tô đậm phẩm chất của người anh hùng.
- Lời người kể chuyện thường ở ngôi thứ ba, thể hiện thái độ tôn vinh,
6. Lời người ngợi ca người anh hùng có công với cộng đồng. kể và lời
- Lời của nhân vật người anh hùng thể hiện hành động, tính cách anh nhân vật
hùng, thường là lời đối thoại (với thần linh hoặc với nhân vật khác). Cả
lời kể và lời thoại trong sử thi đều giàu chất thơ. 7. Thái độ,
Người kể chuyện sử thi thể hiện sự trang nghiêm, thành kính đối với sự
cảm xúc của kiện, nhân vật. Sự trang nghiêm, thành kính bộc lộ cụ thể qua cách sử người kể
dụng ngôn từ, giọng điệu, hình ảnh trong văn bản sử thi.
Trạng thái tình cảm mãnh liệt, say đắm xuyên suốt tác phẩm văn học
8. Cảm hứng gọi là cảm hứng chủ đạo. Cảm hứng chủ đạo của sử thi gắn liền với tư chủ đạo
tưởng chống thần quyền trong cuộc đấu tranh chinh phục tự nhiên và
chống các thế lực đe dọa sự sống của cộng đồng. 9. Bối cảnh
Sử thi ra đời chủ yếu trong giai đoạn xung đột giữa con người với thần lịch sử - văn
quyền, giữa các cộng đồng với nhau, giữa tinh thần tự do của con người hóa
và các trật tự của luân lí xã hội. c. Thơ Nội dung Kiến thức
Là khái niệm chỉ người thể hiện thái độ, cảm xúc, tư tưởng của mình
trong suốt văn bản thơ. Thơ trữ tình gợi lên hình tượng một ai đó đang
ngắm nhìn, đang rung động, suy tưởng về con người, cuộc sống. Hình 1. Chủ thể
tượng ấy chính là chủ thể chữ tình trong thơ. Chủ thể trữ tình thường trữ tình
xuất hiện trực tiếp với các đại từ nhân xưng: “tôi”, “chúng ta”, “anh”,
“em”,... hoặc nhập vai vào một nhân vật nào đó, cũng có thể là “chủ thể
ẩn”. Các hình thức xuất hiện của chủ thể trữ tình cũng có thể thay đổi,
xen kẽ trong một bài thơ. Page | PAGE \* MERGEFORMAT 31
Là những yếu tố quan trọng tạo nên nhạc điệu trong thơ.
- Vần tạo nên sự kết nối, cộng hưởng âm thanh giữa các dòng thơ, đồng
thời làm cho thơ dễ nhớ, dễ thuộc hơn. Cách gieo vần phụ thuộc vào
yêu cầu và quy cách riêng của mỗi thể thơ.
+ Xét về vị trí xuất hiện, có vần chân (cước vận) là vần giữa các chữ ở
cuối dòng thơ; vần lưng (yêu vận) là vần giữa chữ cuối của dòng trước 2. Vần và
với chữ ở gần cuối hay ở khoảng giữa của dòng thơ sau, hoặc giữa các nhịp
chữ ngay trong một dòng thơ. Xét về thanh điệu, có vần thanh trắc (T)
và vần thanh bằng (B).
- Nhịp (hay ngắt nhịp) là cách tổ chức sắp xếp sự vận động của lời thơ,
thể hiện qua các chỗ dừng, chỗ nghỉ khi đọc bài thơ. Cách ngắt dòng,
ngắt nhịp trong từng dòng thơ, câu thơ tạo nên hình thức của nhịp thơ.
Nhịp thơ là nhân tố tạo nên bước đi của thơ với âm vang nhanh, chậm, dài ngắn, nhặt, khoan...
Mang lại sức gợi cảm lớn, có khả năng chứa đựng nhiều tầng ý nghĩa.
Hình ảnh trong thơ có thể được miêu tả trực quan, các hình thức láy,
điệp làm cho đường nét, màu sắc trở nên lung linh, sống động; hoặc có 3. Từ ngữ,
thể gợi tả gián tiếp bằng liên tưởng, tưởng tượng, các biện pháp tu từ hình ảnh
như so sánh, ẩn dụ, nhân hóa, hoán dụ,... làm cho cái vô hình trở nên
hữu hình, ấn tượng, cái vô tri, vô giác trở nên có hồn và giàu ý nghĩa.
Hình ảnh trong thơ luôn chứa đựng tâm hồn của nhà thơ.
d. Văn bản thông tin tổng hợp và bản tin Nội dung
Văn bản thông tin tổng hợp Bản tin
1. Khái niệm Là một dạng của văn bản báo chí Là thể loại cơ bản của văn bản báo
được viết theo lối tổng hợp nhiều chí nhằm truyền đạt, phản ánh về
thông tin, nhiều phương thức giao một sự kiện mới xảy ra được công tiếp. chúng quan tâm. Page | PAGE \* MERGEFORMAT 31