Đề cương ôn tập giữa kì 1 Ngữ văn 10 Cánh diều

ĐỀ CƯƠNG NỘI DUNG ÔN TẬP KIỂM TRA GIỮA HỌC KÌ I
NĂM HỌC 20…. – 20….
MÔN NGỮ VĂN 10 – CÁNH DIỀU
I. NỘI DUNG KIẾN THỨC CẦN ÔN TẬP
A. Phần 1: Nội dung kiến thức cần ôn tập 1. Văn bản:
- Phân tích và đánh giá được một số yếu tố về nội dung (đề tài, chủ đề, thông điệp,...)
và hình thức (không gian, thời gian, cốt truyện, nhân vật, lời người kể chuyện và lời
nhân vật,...) của truyện thần thoại, sử thi; thấy được những điểm gần gũi trong các tác
phẩm văn học thuộc các nền văn hóa khác nhau.
- Phân tích và đánh giá được giá trị nội dung, nghệ thuật của văn bản thơ trữ tình
trung đại làm theo thể Đường luật. Nhận biết và phân tích được giá trị thẩm mĩ của
một số yếu tố: hình ảnh, vần, đối, chủ thể trữ tình,...
a. Thần thoại và sử thi Nội dung Thần thoại Sử thi
Thần thoại là những truyện Sử thi (còn gọi là anh hùng ca)
hoang đường, tưởng tượng về các là tác phẩm tự sự có quy mô lớn,
vị thần, các nhân vật anh hùng, bằng văn vần hoặc văn xuôi kết
nhân vật sáng tạo văn hoá, ... phản hợp văn vần, xây dựng những 1. Khái niệm
ánh nhận thức, cách lí giải của hình tượng hào hùng, kì vĩ để kể
con người thời cổ đại về các hiện về những sự kiện lớn diễn ra
tượng trong thế giới tự nhiên và trong đời sống cộng đồng của cư xã hội. dân thời cổ đại. 2. Không
Không gian trong thần thoại là Không gian trong sử thi là gian
không gian vũ trụ nguyên sơ, có không gian cộng đồng, bao gồm:
khi được chia thành ba cõi: cõi không gian thiên nhiên, không
trời, cõi đất, cõi nước. Tuy nhiên, gian xã hội.
ba cõi này không chia tách thành PAGE \* MERGEFORMAT 21


ba thế giới riêng biệt mà luôn biến
chuyển, liên thông với nhau.
Thời gian trong thần thoại là Thời gian trong sử thi là thời
thời gian quá khứ, không được gian quá khứ trải qua nhiều biến 3. Thời gian xác định cụ thể.
cố, thời gian gắn với lịch sử cộng
đồng của một dân tộc, bộ lạc, chế độ.
Là chuỗi sự kiện (biến cố) được sắp xếp theo một trình tự nhất định:
4. Cốt truyện cái này tiếp cái kia, xô đẩy nhau buộc phải giải quyết, giải quyết xong thì truyện dừng lại.
Nhân vật thần trong thần Nhân vật người anh hùng
thoại có hình dạng và hành động trong sử thi có sức mạnh, tài
phi thường, có khả năng biến hoá năng, phẩm chất và vẻ đẹp phi 5. Nhân vật khôn lường.
thường, dũng cảm xả thân vì
cộng đồng trong chiến đấu chống
kẻ thù và chinh phục tự nhiên. 6. Lời nhân
Là lời nói trực tiếp của nhân vật. vật
b. Thơ Đường luật Nội dung Kiến thức 1. Hình ảnh
Thường có tính ước lệ, tượng trưng cao, chứa đựng tâm sự, cảm xúc trong thơ
của tác giả về thiên nhiên, thời cuộc và thân phận con người. Đường luật
Thơ Đường luật thông thường chỉ gieo một phần và là vần bằng ở 2. Gieo vần
cuối các câu 1,2,4 (với thơ tứ tuyệt hay còn gọi là thơ tuyệt cú), câu
1,2,4,6,8 (với thơ bát cú). 3. Nghệ
- Thường đối ở hai câu thực và hai câu luận. thuật đối PAGE \* MERGEFORMAT 21


- Các chữ đối nhau phải cùng từ loại (cùng danh từ, động từ,…).
- Có khi đối giữa hai vế trong một câu; phổ biến là đối về từ, ngữ, các trong thơ
vế của câu trên với câu dưới; có khi đối giữa hai câu thực và hai câu bát cú luận.
- Nếu đối ý thì có hai dạng: đối tương đồng và đối tương phản.
- Chữ Nôm là chữ của người Việt sáng tạo trên cơ sở chữ Hán để ghi
âm và biểu đạt nghĩa tiếng Việt. 4. Thơ Nôm
- Thơ Nôm Đường luật dù vẫn còn mang tính quy phạm của thể thơ Đường luật
Đường luật về niêm, luật, vần, đối,…nhưng cũng đã có những thay
đổi về nhịp điệu câu thơ, tận dụng các phép đối, sử dụng nhiều từ ngữ
và hình ảnh từ đời sống mang bản sắc dân tộc
- Là chủ thể phát ngôn, thường là tác giả hoặc là người đại điện cho
quan niệm thẩm mĩ và tư tưởng thời đại về một vấn đề nào đó trong cuộc sống.
- Trong thơ trữ tình, chủ thể chữ tình có thể xuất hiện qua các đại từ
nhân xưng ngôi thứ nhất số ít hoặc số nhiều như: “tôi”, “anh”, “em”, 5. Chủ thể
“chúng ta” “chúng tôi”… nhưng cũng có loại chủ thể trữ tình phát trữ tình
ngôn dưới hình thức chủ ngữ ẩn, không có ngôi,…nhưng cũng có loại
chủ thể trữ tình phát ngôn dưới hình thức chủ ngữ ẩn, không có ngôi.
- Trong thơ trung đại, chủ thể trữ tình thường xuất hiện ở dạng thứ
hai, nhân danh cái chung, đại diện cho một bộ phận xã hội, ít mang tính cá thể.
c. Bảng hệ thống hóa thông tin về các văn bản đọc Loại,
Đặc điểm nổi bật Văn Bài Tác giả thể bản Nội dung Hình thức loại 1 Hê-ra- Tác giả Thần
- Ca ngợi tinh thần dũng - Cốt truyện chất clét đi dân
cảm, quật cường, mưu trí phác, ngây thơ, PAGE \* MERGEFORMAT 21

của Hê-ra-clet. thể hiện tư duy
- Thể hiện tư duy phát sâu sắc của người
triển của con người Hy cổ đại. Lạp. - Các chi tiết kì tìm táo ảo hoang đường gian thoại vàng sử dụng phong phú. - Nghệ thuật miêu tả nhân vật chi tiết, sâu sắc.
- Ca ngợi dũng cảm, trọng - Nghệ thuật so Chiến Tác giả
danh dự, gắn bó với gia sánh, ẩn dụ. thắng dân Sử thi đình. - Nghệ thuật Mtao gian
- Phê phán tính cách tham phóng đại Mxây lam, độc ác, hèn nhát.
Sự lí giải của con người Sử dụng thành Thần Tác giả
dựa vào yếu tố tâm linh, công yếu tố kỳ ảo Thần thoại dân
thần kì để giải mã các hiện hoang đường. trụ trời suy gian tượng xung quanh cuộc nguyên sống. Ra-ma Van-ki- Sử thi
- Tình huống gay cấn, ngặt - Xây dựng nhân buộc ki
nghèo buộc nhân vật bộc vật lý tưởng về tội
lộ tình cách của bản thân. cả ngoại hình và
- Ca ngợi Xita với vai trò tâm lý.
một người vợ trong trắng, - Ngôn ngữ kịch tiết hành. tính - Sử dụng hàng loạt các điển tích, PAGE \* MERGEFORMAT 21