Đề cương ôn tập giữa kì 1 Ngữ văn 9 Cánh diều

ĐỀ CƯƠNG NỘI DUNG ÔN TẬP KIỂM TRA GIỮA HỌC KÌ I
NĂM HỌC 20…. – 20….
MÔN NGỮ VĂN 9 – CÁNH DIỀU
I. NỘI DUNG KIẾN THỨC CẦN ÔN TẬP
A. Phần 1: Nội dung kiến thức cần ôn tập 1. Văn bản:
- Xác định và phân tích được một số đặc điểm của thể thơ song thất lục bát như: số
dòng, số chữ, vần và nhịp trong một số khổ thơ; sự khác biệt so với thơ lục bát. Biết
vận dụng kiến thức lịch sử văn học để đọc hiểu văn bản.
- Xác định và phân tích được chủ đề, tư tưởng, thông điệp mà văn bản truyện thơ
Nôm muốn gửi đến người đọc thông qua hình thức nghệ thuật như: cốt truyện, nhân
vật, lời thoại. Phân tích được một số căn cứ để xác định chủ đề.
- Nhận biết và phân tích được ý nghĩa của nhan đề, thông tin cơ bản, đặc điểm văn
bản và mối quan hệ giữa đặc điểm với mục đích của văn bản giới thiệu một danh lam
thắng cảnh; đánh giá được vai trò của các chi tiết quan trọng trong văn bản; mối quan
hệ giữa phương tiện ngôn ngữ và phương tiện phi ngôn ngữ.
a. Một số yếu tố thi luật của thể thơ song thất lục bát Nội dung Kiến thức
Song thất lục bát là thể thơ kết hợp giữa thơ thất ngôn và thơ lục bát; 1. Khái niệm
mỗi khổ gồm bốn dòng thơ: một cặp thất ngôn và một cặp lục bát, tạo
thành một kết cấu trọn vẹn về ý cũng như về âm thanh, nhạc điệu.
Mỗi khổ thơ có một vần trắc và ba vần bằng; câu sáu chỉ có vần chân, 2. Gieo vần
ba câu kia vừa có vần chân vừa có vần lưng.
Các câu bảy có thể ngắt nhịp 3/4 hoặc 3/2/2, hai câu sáu – tám ngắt
3. Ngắt nhịp theo thể lục bát. 4. Nội dung
Thể song thất lục bát thiên về việc diễn tả đời sống nội tâm nhân vật
với cảm hứng trữ tình bi thương, có khả năng biểu lộ một cách tinh tế
những dòng suy cảm dồn nén với tâm trạng nhớ tiếc và mong đợi.
Đây là thể thơ kết hợp được nhiều phẩm chất thẩm mĩ của tiếng Việt,
dồi dào nhạc điệu, trong đó nổi bật ở âm điệu buồn thương triền PAGE \* MERGEFORMAT 13
miên, phù hợp để ngâm ngợi.
Cùng với thể lục bát, song thất lục bát đều là những thể thơ dân tộc 5. Ảnh
xuất phát từ văn học dân gian và được phát triển đến đỉnh cao nghệ hưởng
thuật trong văn học viết. b. Truyện thơ Nôm Nội dung Kiến thức
- Truyện thơ Nôm là truyện thơ được viết bằng chữ Nôm thường
dùng thể thơ lục bát để kể chuyện. Đặc điểm nổi bật của truyện thơ
Nôm là sự kết hợp giữa tự sự và trữ tình. Thể loại này phát triển
mạnh và có nhiều thành tựu vào thế kỉ XVIII – XIX, hiện nay, còn lại
khoảng trên 100 tác phẩm với những truyện tiêu biểu như: Truyện
Hoa tiên (Nguyễn Huy Tự), Sơ kính tân trang (Câu chuyện mới về
1. Khái niệm gương, lược – Phạm Thái), Truyện Kiều (Nguyễn Du), Bích Câu kì
ngộ (Cuộc gặp gỡ kì lạ ở Bích Câu – Vũ Quốc Trân), Tống Trân –
Cúc Hoa (khuyết danh), Truyện Lục Vân Tiên (Nguyễn Đình Chiểu), …
- Truyện thơ Nôm là thể loại có khả năng phản ánh sâu rộng hiện
thực xã hội thông qua các câu chuyện kể về biến cố trong cuộc đời
các nhân vật và cuộc đấu tranh để bảo vệ nhân phẩm, tình yêu của họ.
- Cốt truyện đóng vai trò quan trọng trong việc tạo dựng tác phẩm. 2. Cốt
- Mô hình cốt truyện của truyện thơ Nôm gồm ba chặng: Gặp gỡ - truyện
Lưu lạc (hoặc thử thách) – Đoàn tụ. 3. Nhân vật
- Thường được chia thành hai tuyến đối lập nhau gồm các nhân vật
chính diện (đại diện cho cái thiện, chính nghĩa) và các nhân vật phản
diện (đại diện cho cái ác, phi nghĩa).
- Nhân vật chính diện và phản diện thường được xây dựng đối lập về
phẩm chất theo từng cặp như: Từ Hải – Hồ Tôn Hiến (Truyện Kiều),
Lục Văn Tiên – Trịnh Hâm (Truyện Lục Vân Tiên),… hoặc theo
nhóm Thuý Kiều, Kim Trọng – Tú Bà, Mã giám Sinh; ông Tiều, ông
Ngư – thái sư, thầy bói,… PAGE \* MERGEFORMAT 13
- Nhân vật chính của truyện đóng vai trò kết nối các nhân vật ở hai
tuyến chính diện và phản diện thông qua các ự kiện diễn ra trong cuộc đời mình.
c. Văn bản thông tin thuyết minh về một danh lam thắng cảnh Nội dung Kiến thức
Văn bản giới thiệu danh lam thắng cảnh là loại văn bản thông tin tập
trung nêu lên vẻ đẹp và giá trị của một cảnh đẹp thiên nhiên nổi tiếng. 1. Khái niệm
Thông tin trong loại văn bản này thường được trình bày theo trật tự
không gian, thời gian, quan hệ nguyên nhân – kết quả, phân loại các
đối tượng hoặc so sánh và đối chiếu…
Phần lớn nhan đề của loại văn bản thông tin này thường nêu tên các
địa danh như: Vườn quốc gia Tràm Chim – Tam Nông, Cao nguyên
đá Đồng Văn… Cũng có nhiều nhan đề văn bản nêu giá trị nổi bật của 2. Nhan đề
danh lam thắng cảnh được giới thiệu, chẳng hạn: Vịnh Hoạ Long:
một kì quan thiên nhiên độc đáo và tuyệt mĩ hoặc Khám phá kì quan
thế giới: thác I-goa-du…
d. Bảng hệ thống hóa thông tin về các văn bản đọc Loại,
Đặc điểm nổi bật Văn Bài Tác giả thể bản Nội dung Hình thức loại 1 Sông Lý Thường Thất
Bài thơ là bản Tuyên - Thể thơ thất núi Kiệt? ngôn
ngôn độc lập đầu tiên ngôn tứ tuyệt nước tứ
của dân tộc khẳng súc tích, cô Nam tuyệt
định chủ quyền đất đọng cảm xúc.
nước. Sự khẳng định - Lời thơ đanh
tuyệt đối cùng quyết thép, hào
tâm bảo vệ toàn vẹn hùng, dõng chủ quyền trước dạc.
những kẻ xâm lăng, - Cảm xúc dồn
cảnh báo bất cứ kẻ nén trong từng PAGE \* MERGEFORMAT 13
nào dám xâm phạm câu chữ. vào chủ quyền đều phải chuốc lấy thất bại.
Bài thơ Khóc Dương - Thể thơ song
Khuê là một bài thơ thất lục bát,
cảm động, đã thể đậm đà bản
hiện một tình bạn tri sắc dân tộc.
âm, tri kỉ của - Ngôn ngữ
Nguyễn Khuyến đối bình dị, dễ Khóc Song với Dương Khuê. hiểu. Dương Nguyễn Khuyến thất lục - Sử dụng kết Khuê bát hợp các biện pháp nghệ thuật: nói giảm nói tránh, các câu hỏi tu từ, điệp từ,... Phò Trần Quang Ngũ
Bài thơ thể hiện hào - Thể thơ ngũ giá về Khải ngôn
khí chiến thắng và ngôn tứ tuyệt kinh tứ
khát vọng thái bình, cô đọng, hàm tuyệt
thịnh trị của dân tộc súc.
ta ở thời đại nhà - Giọng điệu Trần. sảng khoái, hân hoan, tự hào. - Hình thức diến đạt cô đúc, dồn nén PAGE \* MERGEFORMAT 13