Giáo án Bài 4: Nghị luận văn học (2024) Cánh diều

BÀI 4: NGHỊ LUẬN VĂN HỌC
VĂN BẢN 1: THIÊN NHIÊN VÀ CON NGƯỜI
TRONG TRUYỆN “ĐẤT RỪNG PHƯƠNG NAM” ---------------- A. MỤC TIÊU 1. Về năng lực
* Năng lực chung
- Giao tiếp và hợp tác trong làm việc nhóm và trình bày sản phẩm nhóm .
- Phát triển khả năng tự chủ, tự học qua việc đọc và hoàn thiện phiếu học tập ở nhà.
- Giải quyết vấn đề và tư duy sáng tạo trong việc chủ động tạo lập văn bản.
* Năng lực đặc thù
- Nhận biết được một số yếu tố hình thức (ý kiến, lí lẽ, bằng chứng,...), nội dung (đề tài,
vấn đề, tư tưởng, ý nghĩa,...) của văn bản nghị luận văn học : mối quan hệ giữa đặc
điểm và mục đích của văn bản nghị luận. Ham tìm hiểu và yêu thích văn học
- Đọc hiểu nội dung: Nhận biết được nội dung mỗi văn bản thể hiện: Tình cảm cảm của
nhà văn Đoàn giỏi trong các sáng tác của mình, tình yêu thiên nhiên, thêm tự hào về vẻ
đẹp thiện nhiên và trân quí con người, trân quí tình cảm bà cháu, tình cảm gia đình
trong các tác phẩm văn học.
- Đọc hiểu hình thức: Nhận biết đặc trưng thể loại nghị luận ( ý kiến, luận điểm, lý lẽ,
dẫn chứng) trong văn bản. Phát hiện và phân tích cách lập luận của giả.
- Liên hệ, mở rộng: Hiểu thêm về tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống, yêu quê hương
qua văn bản “ Thiên nhiên và con người trong truyện Đất rừng phương Nam”: hiểu
thêm về tình cảm gia đình trong “ Vẻ đẹp của bài thơ Tiếng gà trưa”, khát vọng chinh
phục thiên nhiên của con người qua “ Sức hấp dẫn của tác phẩm Hai vạn dặm dưới đáy biển”.
2. Về phẩm chất: Có tình yêu thương con người, biết cảm thông và chia sẻ với người khác.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
- Máy chiếu, máy tính, bảng phụ và phiếu học tập.


- Tranh ảnh về nhà văn Bùi Hồng và tác phẩm “Đất rừng phương Nam”. - Các phiếu học tập
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC TIẾT ….
HĐ 1: HOẠT ĐỘNG MỞ ĐẦU
a.Mục tiêu: Hoạt động nhằm khởi động - kích hoạt kiến thức nền, kết nối kiến thức đã
biết với bài học. Qua đó tạo sự hứng thú, tâm thế sẵn sàng tham gia hoạt động học tập của học sinh
b. Nội dung:- HS quan sát, lắng nghe, trả lời câu hỏi .....
c. Sản phẩm:Tất cả HS nắm được nhiệm vụ học tập- chia sẻ được hiểu biết của bản thân.
d. Tổ chức thực hiện:
Hoạt động của GV -HS
Kết quả cần đạt
HOẠT ĐỘNG CHUNG CẢ LỚP
-Lời bài hát gợi cho em nhớ tới văn
B1(1) Cho hs nghe bài hát về vùng đất
bản “ Người đàn ông cô độc giữa
phương Nam “ Bài ca đất phương Nam” – Tô rừng” – tác phẩm “ Đất rừng phương
Thanh Phương? Lời bài hát gợi cho em nhớ Nam” - Đoàn giỏi
tới văn bản nào? Của ai? Em còn nhớ gì về
- Nhân vật Võ Tòng- một con người
nhân vật chính trong văn bản đó?
mộc mạc giản dị chân thành cởi mở
B2.HS quan sát, lắng nghe và trả lời câu hỏi. và có lòng yêu nước
B3.Tổ chức cho HS nhận xét ý kiến của bạn?
B4.Giáo viên tổng hợp, kết nối bài học:
HĐ2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI I.TRI THỨC NGỮ VĂN
a.Mục tiêu: Sau hoạt động này, HS có thể:
- Phát biểu được đặc điểm của văn bản nghị luận văn học và giá trị nhận thức của văn học.
- Xác định được kiến thức cần tìm hiểu trong SGK: Tiếp cận văn bản, các kiến thức
Ngữ văn trong mục “ Kiến thức Ngữ văn” để kết nối vào bài học
b. Nội dung: HS làm việc với SGK và tham gia trả lời câu hỏi.
c. Sản phẩm: Sổ tay văn học, vở ghi
d. Tổ chức thực hiện:
1. Đặc điểm của văn bản nghị luận văn học
Hoạt động của GV -HS
Dự kiến kết quả
HOẠT ĐỘNG CHUNG CẢ LỚP
-Đặc điểm của nghị luận văn học
B1. Đọc phần “ Kiến thức Ngữ văn”
Mục đích: thuyết phục người đọc về một vấn


SGK. Hãy chia sẻ những hiểu biết về đề văn học
đặc điểm của nghị luận văn học? Giá Nội dung: thường tập trung phân tích vẻ đẹp
trị nhận thức của nghị luận văn học?
về nội dung hoặc sự độc đáo về hình thức của
B2.HS suy nghĩ, lựa chọn câu trả lời tác phẩm văn học
B3.Tổ chức cho HS thuyết trình
những nội dung thu thập được.
B4.Giáo viên tổng hợp, khắc sâu kiến thức.
Ở lớp 6, HS đã biết về mục đích của VB nghị luận thông qua khái niệm VB
nghị luận. Ở đây,mục đích của VB nghị luận là để thuyết phục người đọc, người
nghe về ý kiến, quan điểm của người viết trước một vấn đề cuộc sống hoặc văn
học. Nội dung chính của VB nghị luận là một khái niệm mới, GV cần chú ý giải
thích khái niệm và cách xác định nội dung chính của VB nghị luận (dựa vào tri
thức đọc hiểu trong SGK).
Ở lớp 6, HS đã biết về khái niệm ý kiến, lí lẽ, bằng chứng trong VB nghị luận và
nhận biết các yếu tố này trong những VB nghị luận đơn giản, chỉ có một tầng ý kiến.
Tuy vậy, ở một số VB nghị luận cụ thể (đặc biệt là nghị luận văn học), tác giả trình bày
ý kiến thành các tầng, bậc, rồi mới triển khai lí lẽ và bằng chứng. Do vậy, để HS có thể
đọc hiểu VB nghị luận có hai tầng ý kiến, có thể là khái niệm Ý kiến lớn và ý kiến nhỏ
trong VB nghị luận. GV cần kích hoạt kiến thức nền của HS về khái niệm ý kiến, lí lẽ,
bằng chứng (đã học trong Ngữ văn 6), sau đó dựa vào phần tri thức đọc hiểu và sơ đồ
trong SGK để HS nhận ra khái niệm ý kiến lớn, ý kiến nhỏ.
2. Giá trị nhận thức của văn học
Hoạt động của GV -HS
Dự kiến kết quả
HOẠT ĐỘNG CHUNG CẢ LỚP
Giá trị nhận thức của văn học: tác phẩm văn học
B1(1) Chia sẻ kiến thức “ Kiến thức không chỉ mang lại cho con người hiểu biết về
Ngữ văn” SGK về giá trị nhận thức thiên nhiên con người và cuộc sống xã hội mà của văn học
còn giúp người đọc hiểu chính mình.
B2.HS chia sẻ phần tự học, nghiên
Văn học có giá trị nhận thức là muốn khẳng định cứu SGK.
tác phẩm văn học mang lại hiểu biết cho người
B3.Tổ chức cho HS nhận xét, đánh đọc. giá ý kiến của bạn?
B4.Giáo viên tổng hợp, kết nối bài học:
GV lưu ý hs một số giá trị của tác phẩm văn học như giá trị thẩm mĩ, giá trị giáo dục… II. Tìm hiểu chung
1.Đọc văn bản 1 kết hợp tìm hiểu thông tin theo định hướng trong hộp chỉ dẫn.
2. Trả lời các câu hỏi trong SGK, phần chuẩn bị theo mẫu.

PHIẾU SỐ 1
1. Nhà văn Bùi Hồng
2.Những chú ý khi đọc văn bản nghị luận văn học Cách đọc Thể loại Phương thức biểu đạt: Bố cục
Hoạt động của GV -HS
Dự kiến kết quả
HOẠT ĐỘNG CHUNG CẢ LỚP
1. Tác giả: Nhà văn: Bùi Hồng ( 1931- 2012) quê
B1(1) HS làm việc dự án cho phiếu ở Hà Tĩnh số 1 2. Tác phẩm:
(1)Nêu hiểu biết của em về tác giả?
- Cách đọc: đọc chậm rãi, rõ ràng , chú ý nhấn
(2) Gọi HS đọc đoạn 1 và nêu cách
giọng ở những câu văn nêu dẫn chứng “ ba ba to
đọc văn bản nghị luận
bằng cái nia....khiêng nổi” Đọc với giọng tha
(3) Văn bản viết theo thể loại gì?
thiết với những dẫn chứng được trích từ tác PTBĐ của văn bản?
phẩm “ Đất rừng phương Nam”
(4) Trình bày bố cục của văn bản?
- Thể loại: Nghị luận văn học
B2.HS chia sẻ phần tự học, nghiên
- phương thức biểu đạt: Nghị luận cứu SGK. - Bố cục: 3 phần
B3.Tổ chức cho HS nhận xét, đánh
Phần 1: từ đầu...trẻ em giới thiệu những nét giá ý kiến của bạn?
đặc sắc của tác phẩm “ Đất rừng phương Nam”
B4.Giáo viên tổng hợp, kết nối bài
Phần 2: tiếp ...vô tận  nghệ thuật miêu tả cảnh học:
trong Đất rừng phương Nam
Phần 3: còn lại  nghệ thuật miêu tả con người
trong Đất rừng phương Nam
HƯỚNG DẪN HS TÌM HIỂU VĂN BẢN
III. Tìm hiểu chi tiết
Hoạt động của GV -HS
Dự kiến kết quả
HOẠT ĐỘNG CHUNG CẢ LỚP
1. Vấn đề nghị luận trong văn bản:
B1(1) GV chia nhóm cặp đôi
a. Vấn đề chính: Đặc sắc về nội dung và hình
(1)Văn bản viết về vấn đề gì? Vấn
thức nghệ thuật của tác phẩm Đất rừng phương
đề đó nằm ở phần nào của văn bản? Nam.