Phiếu bài tập Tuần 3 Đi tìm vẻ đẹp một bài ca dao xưa Ngữ văn 6

ĐI TÌM VẺ ĐẸP MỘT BÀI CA DAO XƯA
Hà Nội là thủ đô ngàn năm văn hiến, niềm tự hào của bất cứ người dân Việt
Nam nào. Gợi nhớ vẻ đẹp mang dấu ấn cả bề mặt và chiều sâu Hà Nội, người ta
luôn nhớ đến bài ca dao:
Rủ nhau xem cảnh Kiếm hồ
Xem cầu Thê Húc, xem chùa Ngọc Sơn
Đài Nghiên, Tháp Bút chưa mòn
Hỏi ai gây dựng nên non nước này?
Cảm nhận đầu tiên của người đọc chính là sự đa dạng của quần thể di tích
thắng cảnh Kiếm hồ. Nơi đây vốn đã khắc ghi vẻ đẹp trong tiềm thức con người bởi
màu sắc của lịch sử và huyền thoại lại được tôn thêm bởi những công trình kết tinh
sự sáng tạo của người xưa. Những công trình này được liệt kê liên tiếp qua ba câu
thơ đầu: cầu Thê Húc, chùa Ngọc Sơn, Đài Nghiên, Tháp Bút. Tất cả những công
trình ấy không được miêu tả chi tiết màu sắc, hình khối đường nét,... nhưng người
đọc vẫn hình dung ra sự nên thơ, cổ kính, trang nghiêm và linh thiêng, cảnh quan
như một bức tranh đẹp mà mỗi câu thơ là một gợi mở về không gian. Đây là cầu
Thê Húc (chiếc cầu với tên gọi mang nghĩa giữ lại ánh sáng của mặt trời) dẫn vào
đảo Ngọc; kia là đền Ngọc Sơn trang nghiêm cổ kính; uy nghi đứng bên lối vào cầu
Thê Húc là Đài Nghiên, Tháp Bút nổi bật với ba chữ Tả thiên thanh (viết lên trời
xanh). (...) Dấu ấn cổ xưa, nét văn hoá đất Thăng Long in dấu qua từng viên gạch,
vỉa ngói, cột đá... trầm mặc mà có "sức níu" du khách phải dừng lại ngắm và suy ngẫm.
Bên cạnh vẻ đẹp đa dạng của thắng cảnh Kiếm hồ, bài ca dao còn đem đến
cho người đọc cảm nhận về tình yêu, niềm tự hào của người xưa thấm đẫm trong
mỗi câu chữ, nhịp điệu, lời thơ. Cụm từ "rủ nhau" ở đầu bài ca dao và điệp từ
"xem" trong câu thơ thứ hai cùng lối liệt kê liên tiếp các địa danh cho thấy cảnh
Kiếm hồ - biểu tượng văn hoá của Hà Nội - luôn tấp nộp, dộp dìu, nô nức du khách
thưởng ngoạn và chiêm bái. Dường như tác giả dân gian đang dẫn người đọc hoà
trong dòng người để tới từng điểm của quần thể di tích, vừa đi vừa giới thiệu bằng giọng điệu tự hào. Hai câu thơ cuối:
Đài Nghiên, Tháp Bút chưa mòn
Hỏi ai gây dựng nên non nước này?


khiến người đọc thoáng lặng đi trong phút suy tư bâng khuâng. Lặng đi để hồi
tưởng và tri ân công đức của người xưa đã kiến tạo, dựng xây nên những di tích,
thắng cảnh mang giá trị văn hoá vật chất và tinh thần bền vững đến muôn đời. Lời
ca dao như ngầm nhắc nhở mỗi người chúng ta rằng những biểu tượng văn hoá của
dân tộc không dễ bị tàn phai bởi thời gian nếu con người biết trân trọng, bảo tồn,
gìn giữ. Câu cuối bài ca dao là câu hỏi tu từ, nghĩa là hỏi không nhằm tìm đến câu
trả lời, hỏi chỉ để khơi gợi rất nhẹ mà rất sâu, để mỗi chúng ta biết cảnh giác trước
sự mòn đi của kí ức, của tình cảm con người đối với những giá trị di sản văn hoá mà ông cha đã để lại.
"Rủ nhau xem cảnh Kiếm hồ" là một bài ca dao lời giản dị mà ý sâu sắc. Tác
giả dân gian đã giúp chúng ta kết nối hiện tại với quá khứ để trân trọng hơn những
giá trị văn hoá của dân tộc; thấy được trách nhiệm của bản thân trong công cuộc
bảo tồn và phát huy những giá trị đó trên hành trình hội nhập của đất nước.
(Báo Quân đội nhân dân, đăng ngày 22 - 3 - 2020)
Câu 1: Văn bản thuộc thể loại nào? Hãy xác định dấu hiệu nhận biết?
Câu 2: Yếu tố Hán Việt "cổ" trong "cổ kính có nghĩa là gì? Tìm ba từ ghép có chứa
yếu tố cổ với ý nghĩa như đã giải thích.
Câu 3: Xác định ý kiến chung (nhận định chung) của tác giả về bài ca dao "Rủ nhau xem cảnh Kiếm hồ".
Câu 4: Để thuyết phục người đọc về ý kiến của mình, tác giả đa sử dụng những lí lẽ nào?
Câu 5: Viết đoạn văn từ 8-10 câu nêu cảm nghĩ về một bài ca dao em yêu thích.

ĐÁP ÁN 1. Nghị luận văn học
- Dùng lí lẽ và dẫn chứng thể hiện đánh giá của tác giả về vẻ đẹp của bài cao dao
2. Cổ kính là một từ Hán Việt, được dùng như tính từ, chỉ tính chất lâu đời và có vẻ
trang nghiêm. (Theo Từ điển tiếng Việt, Hoàng Phê (Chủ biên))
- Yếu tố cổ (trong cổ kính) là một yếu tố Hán Việt; yếu tố này có khi được dùng
như một từ độc lộp (nền văn học cổ, ngôi nhà cổ); có khi là một yếu tố trong từ
Hán Việt, với nghĩa là cũ, xưa. Một số từ ghép có yếu tố cổ (với nghĩa là cũ, xưa)
như: cổ truyền (từ xưa truyền lại, vốn có từ xưa), cổ nhân (người xưa), cổ thụ (cây
to đã sống lâu năm), cổ vật (đồ cổ). (Theo Từ điển tiếng Việt Hoàng Phê (Chủ biên)
3. Rủ nhau xem xảnh Kiếm hồ là một bài ca dao đẹp, giản dị mà sâu sắc. 4.
- Lí lẽ 1: Những hình ảnh trong bài gợi nên vẻ đẹp đa dạng của cá c di tích, thắng
cảnh nổi tiếng ở Hà Nội, mang ý nghĩa biểu tượng cho văn hoá dân tộc.
- Lí lẽ 2: Bài ca dao cho thấy tình yêu, niềm tự hào của người xưa về các di tích,
thắng cảnh nổi tiếng ở Hà Nội.
- Lí lẽ 3: Lời be dao còn có ý r như ngầm nhắc mỗi người cần trân trọng, bâc gin
giữ những đẹp có tính biểu tượng văn của dân tộc.
5. Đã từ bao đời nay ca dao dân ca luôn gắn liền với thực tiễn đời sống của nhân
dân ta, thể hiện rõ nét những vẻ đẹp trong đời sống tinh thần, đời sống lao động của
người dân. Lời ca dao mộc mạc, giản dị mà chân tình vốn đề cao những tình cảm
thiêng liêng của cha mẹ đã dành cho con cái và những đạo hiếu của con cái đối với
cha mẹ. Mỗi chúng ta ai mà chẳng được nghe bài ca dao quen thuộc: Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra
Một lòng thờ mẹ kính cha
Cho tròn chữ hiểu mới là đạo con.