Đề cương ôn tập giữa kì 2 Ngữ văn 11 Cánh diều

ĐỀ CƯƠNG NỘI DUNG ÔN TẬP KIỂM TRA GIỮA HỌC KÌ II
NĂM HỌC 20…. – 20….
MÔN NGỮ VĂN 11 – CÁNH DIỀU
I. NỘI DUNG KIẾN THỨC CẦN ÔN TẬP
A. Phần 1: Nội dung kiến thức cần ôn tập 1. Văn bản:
- Phân tích và đánh giá được một số yếu tố về hình thức (các chi tiết tiêu biểu, sự kết
nối giữa lời người kể chuyện và lời nhân vật,...); nội dung (đề tài, chủ đề, tư tưởng,
triết lí nhân sinh,...) của truyện ngắn hiện đại. Nêu được ý nghĩa, tác động của văn
bản văn học trong việc làm thay đổi suy nghĩ, tình cảm, cách nhìn và cách đánh giá
của cá nhân đối với văn học và cuộc sống.
- Nhận biết và phân tích được vai trò của yếu tố tượng trưng trong thơ; giá trị thẩm
mĩ của các yếu tố cấu tứ, ngôn từ; tình cảm, cảm xúc chủ đạo của người viết.
- Nhận biết và phân tích được sự kết hợp giữa tự sự và trữ tình trong tùy bút, tản văn,
giữa hư cấu và phi hư cấu trong truyện kí; đánh giá được tình cảm, cảm xúc, cảm
hứng chủ đạo của người viết qua văn bản; phát hiện được giá trị văn hóa hoặc triết lí nhân sinh từ văn bản.
a. Sự kết nối giữa lời người kể chuyện và lời nhân vật trong truyện ngắn
Lời người kể chuyện Lời nhân vật
Phương tiện bộc lộ ý nghĩ, tâm trạng, cá
Nhằm giới thiệu, miêu tả nhân vật, bối tính của nhân vật trong từng tình huống
cảnh, bình luận, dẫn dắt câu chuyện, tạo cụ thể, góp phần thể hiện phẩm chất, tính
thành giọng chủ đạo của truyện. cách nhân vật.
=> Lời nhân vật thường có sự phối hợp hài hoà với lời người kể chuyện. b. Cấu tứ Nội dung Kiến thức Khái niệm
Cấu tứ là cách triển khai, tổ chức hình ảnh, mạch cảm xúc của bài
thơ. Một số cách tổ chức cấu tứ thường gặp: tương đồng, tương PAGE \* MERGEFORMAT 34


phản, tăng cấp, chuyển hoá hoặc thống nhất các mặt đối lập (động /
tĩnh, không gian / thời gian, cảnh / tình,...).
c. Thơ có yếu tố tượng trưng Nội dung Kiến thức
Thơ có yếu tố tượng trưng là thơ có những hình ảnh mang tính biểu 1. Khái niệm
tượng, gợi cho người đọc những ý niệm, hoặc gợi lên một liên tưởng sâu xa. Thơ cổ điển
Các hình ảnh tùng, cúc, trúc, mai tượng trưng cho
người quân tử (với tâm hồn thanh cao). Trong ca
dao, cặp hình ảnh thuyền - bến tượng trưng cho
người con trai / người ra đi (thuyền) và người con
gái / người ở lại (bến). Những hình ảnh tượng trưng
này có tính công thức, gắn với truyền thống văn hoá 2. Yếu tố của một cộng đồng. tượng trưng
Thơ hiện đại Các hình ảnh có tính biểu tượng gắn với phong cách trong thơ cổ
và cái nhìn nghệ thuật của từng nhà thơ, thường điển và hiện
được xây dựng thông qua cách sử dụng nhạc điệu, đại
những kết hợp từ bất thường, các phép so sánh và
đặc biệt là ẩn dụ chuyển đổi cảm giác nhằm biểu đạt
những rung động, nhận thức sâu xa, những tồn tại
vô hình. Ý nghĩa của yếu tố tượng trưng trong thơ vì
thế thường mơ hồ, không xác định nhưng lại ẩn chứa
những phát hiện, liên tưởng độc đáo.
d. Tùy bút, tản văn Nội dung Tùy bút Tản văn
1. Khái niệm - Tuỳ bút là văn xuôi trữ tình - - Tản văn - một loại tác phẩm
một loại tác phẩm tự sự phi hư gần với tuỳ bút, cũng là loại tác PAGE \* MERGEFORMAT 34

cấu.
phẩm tự sự phi hư cấu, sử dụng
kết hợp nhiều phương thức biểu đạt. 2. Đặc điểm
- Tuỳ bút ghi chép một cách tự do - Nội dung bài tản văn thường
những suy nghĩ, cảm xúc mang nêu lên các hiện tượng chân
màu sắc cá nhân của người viết về thực, gần gũi với cuộc sống con người và sự việc.
nhưng giàu ý nghĩa xã hội.
- Bài tuỳ bút thường thể hiện rất rõ Thông qua nội dung ấy, người
cái “tôi” độc đáo, cũng như tâm viết bộc lộ trực tiếp tình cảm,
hồn, tình cảm của tác giả.
suy nghĩ mang đậm cá tính của
- Ngôn ngữ của tuỳ bút thường rất mình. giàu chất thơ.
3. Sự kết hợp - Tự sự là kể lại sự việc (bối cảnh, nhân vật, quá trình, kết quả,....).
giữa tự sự và - Trữ tình là bộc lộ trực tiếp những suy nghĩ, tình cảm, cảm xúc chủ trữ tình
quan của người viết trước con người và sự việc được nói tới. trong tùy
- Tuỳ vào đề tài và mục đích bài viết mà tác giả kết hợp các yếu tố tự bút, tản văn
sự và trữ tình với những mức độ khác nhau.
- Tuỳ bút sử dụng nhiều yếu tố trữ tình, còn tản văn dùng nhiều yếu tố tự sự. e. Truyện kí Nội dung Kiến thức
Truyện kí là thể loại giao thoa giữa truyện và kí, trong đó, nhà văn
dựa vào những con người và sự việc có thật, lựa chọn, sắp xếp và tổ 1. Khái niệm
chức thành câu chuyện hấp dẫn, làm nổi bật đối tượng được phản ánh bằng ngôn ngữ văn học.
2. Quá trình Truyện ki phát triển mạnh trong các cuộc kháng chiến chống thực phát triển
dân Pháp và đế quốc Mỹ do yêu cầu cổ vũ động viên, ca ngợi người PAGE \* MERGEFORMAT 34

thật, việc thật,...
VD: Sống như anh (Trần Đình Văn), Người mẹ cầm súng (Nguyễn Thi),... 3. Sự kết
Truyện kí chú trọng tính xác thực về con người và sự kiện,.. đồng hợp của hư
thời sử dụng hư cấu với các chi tiết, tâm lí, nhân vật, sự việc,... do cấu và phi
nhà văn tưởng tượng ra khiến câu chuyện hiện lên vừa chân thực, hư cấu
khách quan vừa sinh động theo cách nhìn độc đáo của tác giả.
f. Bảng hệ thống hóa thông tin về các văn bản đọc Loại,
Đặc điểm nổi bật Văn Bài Tác giả thể bản Nội dung Hình thức loại 5 Trái Mác-
Truyện Văn bản Trái tim Đan-kô - Tình huống tim xim ngắn
kể chuyện về người anh truyện đặc sắc Đan-kô Go-rơ-
hùng Đan-kô: một thủ lĩnh - Cốt truyện li kì, ki
can đảm, yêu tự do, giàu hấp dẫn; Sử dụng
lòng vị tha, yêu thương yếu tố giả tưởng
mọi người nhưng phải chịu để tạo nên người
nhiều tổn thương. Cuối anh hùng đầy khí
cùng Đan-kô đã chết phách và một
nhưng trái tim nhân ái của truyền thuyết đẹp. ông vẫn rực cháy. - Không gian vũ trụ, thời gian quá khứ nguyên sơ của loài người; + Không gian: PAGE \* MERGEFORMAT 34