Đề thi giữa kì 1 Ngữ văn 9 Kết nối tri thức (Đề 5)

PHÒNG GD&ĐT HUYỆN
ĐỀ THI GIỮA HỌC KÌ I
……………………..
Năm học: 2024 – 2025
Môn: Ngữ văn – Lớp 9 ĐỀ SỐ 5
(Thời gian làm bài: 90 phút)
I. Đọc hiểu (4,0 điểm) Đọc văn bản sau:
CHUYỆN NGƯỜI NGHĨA PHỤ Ở KHOÁI CHÂU
(Trích “Truyền kì mạn lục” – Nguyễn Dữ)
“Từ Đạt ở Khoái Châu, (1) lên làm quan tại thành Đông Quan (2)
thuê nhà ở cạnh cầu Đồng Xuân, láng giềng với nhà quan Thiêm thư là
Phùng Lập Ngôn. Phùng giầu mà Từ nghèo; Phùng xa hoa mà Từ tiết
kiệm; Phùng chuộng dễ dãi mà Từ thì giữ lễ. Lề thói hai nhà đại khái
không giống nhau. Song cũng lấy nghĩa mà chơi bỡi đi lại với nhau rất
thân, coi nhau như anh em vậy.
Phùng có người con trai là Trọng Quỳ, Từ có người con gái là Nhị
Khanh, gái sắc trai tài, tuổi cũng suýt soát. Hai người thường gặp nhau
trong những bữa tiệc, mến vì tài, yêu vì sắc, cũng có ý muốn kết duyên
Châu Trần. (3) Cha mẹ đôi bên cũng vui lòng ưng cho, nhân chọn ngày
mối lái, định kỳ cưới hỏi.
Nhị Khanh tuy hãy còn nhỏ, nhưng sau khi về nhà họ Phùng, khéo
biết cư xử với họ hàng, rất hòa mục và thờ chồng rất cung thuận, người
ta đều khen là người nội trợ hiền. Trọng Quỳ lớn lên, dần sinh ra chơi
bời lêu lổng; Nhị Khanh thường vẫn phải can ngăn. Chàng tuy không
nghe nhưng cũng rất kính trọng. Năm chàng 20 tuổi, nhờ phụ ấm được bổ
làm một chức ở phủ Kiến Hưng. Gặp khi vùng Nghệ An có giặc, triều
đình xuống chiếu kén một viên quan giỏi bổ vào cai trị. Đình thần ghép
Lập Ngôn tính hay nói thẳng, ý muốn làm hại, bèn hùa nhau tiến cử. Khi
sắc đi phó nhậm, Phùng Lập Ngôn bảo Nhị Khanh rằng:
- Đường sá xa xăm, ta không muốn đem đàn bà con gái đi theo, vậy
con nên tạm ở quê nhà. Đợi khi sông bằng nước phẳng, vợ chồng con cái
sẽ lại cùng nhau tương kiến.
Trọng Quỳ thấy Nhị Khanh không đi, có ý quyến luyến không rứt.
Nhị Khanh ngăn bảo rằng:
- Nay nghiêm đường vì tính nói thẳng mà bị người ta ghen ghét,
không để ở lại nơi khu yếu, bề ba đào muôn dặm, lam chướng nghìn
trùng, hiểm nghèo giữa đám kình nghê, cách trở trong vùng lèo mán, sớm
hôm săn sóc, không kẻ đỡ thay? Vậy chàng nên chịu khó đi theo. Thiếp
dám đâu đem mối khuê tình để lỗi bề hiếu đạo. Mặc dầu cho phấn nhạt
hương phai, hồng rơi tía rụng, xin chàng đừng bận lòng đến chốn hương khuê.
Sinh không đừng được, mới bày một bữa tiệc từ biệt, rồi cùng Lập
Ngôn đem người nhà đi vào phương nam. Không ngờ lòng giời khó hiểu,
việc người khôn lường, cha mẹ Nhị Khanh nối nhau tạ thế. Nàng đưa
tang về Khoái Châu, chôn cất cúng tế xong rồi, đến cùng ở chung với bà cô Lưu thị.
Bấy giờ có quan tướng quân họ Bạch là cháu họ ngoại của bà Lưu
thị muốn lấy Nhị Khanh làm vợ, đem tiền bạc đến khẩn cầu. Lưu thị bằng
lòng, rồi nhân lúc vắng vẻ, bảo Nhị Khanh rằng:
- Nhà nước từ ngày họ Nhuận Hồ tiếm vị, ngày tháng hoang chơi,
triều chính đổ nát, họa loạn sẽ xảy ra chỉ trong sớm tối; mà Phùng lang
từ ngày ra đi, thấm thoắt đã sáu năm nay, tin tức không thông, mất còn
chẳng rõ. Lỡ ra gặp lúc rồng tranh hổ chọi, phải khi bướm dại ong
cuồng, Tra Lợi mắc vào tay (4), áp Nha không sẵn mặt (5), chỉ e Chương
Đài tơ liễu, (6) trôi bay đi đến tận phương nào. Chi bằng bạn lành kén
lựa, duyên mới vương xe, lấp những lời giăng gió cợt trêu, nương dưới
bóng tùng quân cao cả. Tội gì mà bơ vơ trơ trọi, sống cái đời sương phụ buồn tênh.
Nhị Khanh nghe nói sợ hãi, mất ngủ quên ăn đến hàng tháng. Lưu
thị tuy biết chí nàng không chuyển động, nhưng cố định lấy lễ nghi để
cưỡng ép, hôn kỳ đã rắp sẵn sàng. Nhị Khanh một hôm bảo người bõ già rằng:
- Chú là người đầy tớ cũ của nhà ta, há không nghĩ đến sự đền đáp
ơn đức của người xưa ư? Bõ già nói:
- Tùy ý mợ muốn sai bảo gì tôi xin hết lòng. Nhị Khanh nói:
- Ta sở dĩ nhịn nhục mà sống là vì nghĩ Phùng lang hãy còn; nếu
chàng không còn thì ta đã liều mình chứ quyết không mặc áo xiêm của
chồng để đi làm đẹp với người khác. Chú có thể vì ta chịu khó lặn lội vào
xứ Nghệ hỏi thăm tin tức cho ta không?
Người bõ già vâng lời ra đi. Bấy giờ binh lửa rối ren, đường sá hiểm
trở, hắn phải lận đận đến hàng tuần mới vào được đến Nghệ An. Hắn đi
hỏi thăm, biết tin Phùng Lập Ngôn đã mất được mấy năm rồi, lại vì con
trai hư, nên gia tư đã sạch sành sanh, đáng phàn nàn quá! Người bõ già
ghé thuyền lên bờ, vừa vào trong chợ liền gặp ngay Phùng Sinh. Sinh đưa
về chỗ ở thì thấy một chiếc giường xiêu, bốn bề vách trống, trừ có mấy
thứ như bàn cờ, hũ rượu, chim mồi, chó săn, không còn cái gì đáng giá.
Sinh bảo người bõ già rằng:
- Quan nhà không may, thất lộc đã bốn năm nay rồi. Ta vì binh qua
nghẽn trở, muốn về không được. Tuy ở chốn quê người đất khách, nhưng
hồn mộng không đêm nào không ở bên mình Nhị Khanh.
Bèn chọn ngày lên đường về quê. Đến nhà, vợ chồng cũng trông
nhau mà khóc.…(…)… Song Sinh vì quen thân phóng lãng, thuộc tính
chơi bời, về nhà ít lâu rồi nết cũ lại đâu đóng đấy, hằng ngày cùng người
lái buôn là Đỗ Tam bê tha lêu lổng. Sinh thì thích Đỗ có tiền nhiều. Đỗ
thì ham Sinh có vợ đẹp. Nhưng khi uống rượu với nhau rồi đánh bạc, Đỗ
thường lấy lợi dử Sinh. Sinh đánh lần nào cũng được, thấy kiếm tiền dễ
như thò tay vào túi mình lấy đồ vật vậy. Nhị Khanh vẫn răn bảo rằng:
- Những người lái buôn phần nhiều là giảo quyệt, đừng nên chơi
thân với họ; ban đầu tuy họ thả cho mình được, nhưng rồi họ sẽ vét hết
của mình cho mà xem.
Sinh không nghe. Một hôm Sinh cùng các bè bạn họp nhau đánh tứ
sắc. Đỗ bỏ ra trăm vạn đồng tiền để đánh và đòi Sinh đánh bằng Nhị
Khanh. Trọng Quỳ quen mui vẫn được luôn, chẳng suy nghĩ gì, liền bằng
lòng cách ấy. Giấy giao kèo viết xong rồi vừa uống rượu vừa gieo quân.
Trọng Quỳ gieo ba lần đều thua cả ba, sắc mặt tái mét; cử tọa cũng đều
ngơ ngác buồn rầu hộ. Trọng Quỳ phải cho gọi Nhị Khanh đến, bảo rõ
thực tình, đưa tờ giao kèo cho xem và yên ủi rằng:
- Tôi vì nỗi nghèo nó bó buộc, để lụy đến nàng. Việc đã đến thế này,
hối lại cũng không kịp nữa. Thôi thì bi hoan tán tụ cũng là việc thường
của người ta. Nàng nên tạm về với người mới, khéo chiều chuộng hắn, rồi
bất nhật tôi sẽ đem tiền đến chuộc.
Nàng liệu cơ không thể thoát khỏi, giả vờ nói tử tế rằng:
- Bỏ nghèo theo giầu, thiếp lẽ đâu từ chối. Số giời xếp đặt, há chẳng
là tiền định hay sao! Nếu chồng mới không nỡ rẻ bỏ, còn đoái thu đến cái
dong nhan tàn tạ này, thiếp xin sửa túi nâng khăn, hết lòng hầu hạ như
đã đối với chàng xưa nay. Nhưng xin cho uống một chén rượu, mượn làm
một chén tiễn biệt và cho về từ giã các con một chút.
Đỗ cả mừng, rót đầy một chén xà cừ rượu đưa mời nàng uống. Uống
xong, nàng về nhà ôm lấy hai con, vỗ vào lưng mà bảo rằng:
- Cha con bạc tình, mẹ đau buồn lắm. Biệt ly là việc thường thiên
hạ, một cái chết với mẹ có khó khăn gì. Nhưng mẹ chỉ nghĩ thương các con mà thôi.
Nói xong, lấy đoạn dây tơ thắt cổ mà chết.
Đỗ thấy mãi nàng không đến, lấy làm lạ, sai người đến giục, té ra
nàng đã chết rồi. Trọng Quỳ hối hận vô cùng, sắm đồ liệm táng tử tế rồi
làm một bài văn tế