Giáo án Bài 15 Địa lí 10 Chân trời sáng tạo (2024): Sinh quyển, các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố của sinh vật

Ngày soạn: …. /…. /….
BÀI 15 (2 tiết). SINH QUYỂN, CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỰ PHÁT
TRIỂN VÀ PHÂN BỐ CỦA SINH VẬT I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức:
- Trình bày được khái niệm sinh quyển.
- Phân tích được đặc điểm và giới hạn của sinh quyển.
- Phân tích được các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển, phân bố của sinh vật.
- Liên hệ được thực tế ở địa phương. 2. Năng lực: * Năng lực chung:
- Năng lực tự chủ và tự học:
+ Giúp đỡ được các bạn khác vươn lên, tự lực trong học tập thông qua các hoạt động cá nhân/nhóm.
+ Tự khẳng định và bảo vệ quyền, nhu cầu chính đáng: biết khẳng định và bảo vệ
quan điểm, nhu cầu tự học, tự tìm hiểu của bản thân.
- Năng lực giao tiếp và hợp tác: Xác định mục đích, nội dung, phương tiện và thái
độ giao tiếp: biết lựa chọn nội dung giao tiếp phù hợp với hình thức hoạt động cá nhân/cặp/nhóm.
- Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: Biết xác định và làm rõ thông tin từ
nguồn thông tin SGK, Atlat, bản đồ…
* Năng lực đặc thù:
- Nhận thức khoa học địa lí:
+ Nhận thức thế giới theo quan điểm không gian: Xác định và lí giải được sự phân bố của sinh quyển.
+ Giải thích các hiện tượng và quá trình địa lí: Phát hiện và giải thích được sự phân
bố của sinh quyển, các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố của sinh vật. - Tìm hiểu địa lí:
+ Sử dụng các công cụ địa lí:
> Biết tìm kiếm, chọn lọc và khai thác thông tin văn bản, tranh ảnh, bản đồ, Atlat…
> Sử dụng mô hình, tranh ảnh…
+ Biết khai thác Internet phục vụ trong việc học tập môn Địa lí.
- Vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học:
+ Cập nhật thông tin và liên hệ thực tế: Tìm kiếm được các thông tin và nguồn số
liệu tin cậy về sự phân bố của sinh quyển, các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố của sinh vật.
+ Vận dụng tri thức địa lí giải quyết một số vấn đề thực tiễn: Vận dụng được các
kiến thức, kỹ năng để giải quyết một số vấn đề thực tiễn liên quan đến sự phân bố của
sinh quyển, các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố của sinh vật. 3. Phẩm chất:
- Yêu nước: Yêu đất nước, tự hào về tự nhiên của quê hương đất nước.
- Nhân ái: Có mối quan hệ hài hòa với người khác. Tôn trọng sự khác biệt về điều
kiện sống. Tôn trọng sự tồn tại của các loài sinh vật trên Trái Đất.


- Chăm chỉ: Có ý thức đánh giá điểm mạnh, điểm yếu của cá nhân; Những thuận lợi
và khó khăn để xây dựng và thực hiện kế hoạch học tập. Có ý chí vượt qua khó khăn để
hoàn thành các nhiệm vụ học tập.
- Trung thực trong học tập.
- Trách nhiệm: Tích cực, tự giác, nghiêm túc học tập, rèn luyện, tu dưỡng đạo đức
bản thân. Sẵn sàng chịu trách nhiệm về lời nói và hành động của bản thân khi tham gia
các hoạt động học tập. Có ý thức bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và môi trường, nhất là tài nguyên sinh vật.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
1. Thiết bị: Máy tính, máy chiếu.
2. Học liệu: SGK, Atlat, bản đồ, tranh ảnh, video.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Ổn định: Ngày dạy Lớp Sĩ số Ghi chú
2. Kiểm tra bài cũ:
* Câu hỏi: Kể tên các nhân tố hình thành đất. Theo em, nhân tố nào quyết định tính
chất và thành phần của đất? Gợi ý:
- Các nhân tố hình thành đất: + Đá mẹ + Địa hình + Khí hậu + Sinh vật + Thời gian + Con người.
- Nhân tố quyết định tính chất và thành phần của đất là đá mẹ.
3. Hoạt động học tập:
HOẠT ĐỘNG 1: HOẠT ĐỘNG MỞ ĐẦU (KHỞI ĐỘNG)
a) Mục tiêu: Rèn luyện kĩ năng so sánh, nhận xét và liên hệ thực tiễn.
b) Nội dung: HS quan sát máy chiếu, sử dụng SGK, hoạt động cá nhân, trả lời câu hỏi.
* Câu hỏi: Hãy kể tên một số cây trồng, vật nuôi ở xứ lạnh, xứ nóng mà em biết?
Theo em nếu đưa cây trồng, vật nuôi ở xứ nóng lên xứ lạnh trồng thì chúng có sinh
trưởng và phát triển bình thường không?
c) Sản phẩm: Câu trả lời của HS.
d) Tổ chức thực hiện:
- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: GV trình chiếu hình ảnh (video) về một số loại
cây trồng, vật nuôi ở xứ lạnh và xứ nóng. Yêu cầu HS quan sát và trả lời câu hỏi.
- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ: HS thực hiện nhiệm vụ trong thời gian 03 phút.
- Bước 3: Báo cáo, thảo luận: GV gọi một số HS trả lời, HS khác nhận xét, bổ sung.
- Bước 4: Kết luận, nhận định: GV đánh giá kết quả của HS, trên cơ sở đó dẫn dắt HS vào bài học mới.


Sự xuất hiện của sinh quyển đã làm cho Trái Đất khác hẳn so với các hành tinh còn
lại, đó là hành tinh có sự sống. Vậy, sinh quyển có đặc điểm gì? Có những nhân tố nào
ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố của sinh vật?
HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI
Hoạt động 2.1. Tìm hiểu sinh quyển
a) Mục tiêu: HS trình bày được khái niệm sinh quyển; phân tích được đặc điểm và giới hạn của sinh quyển.
b) Nội dung: HS quan sát máy chiếu, sử dụng SGK, làm việc theo nhóm để tìm hiểu về sinh quyển.
* Nhóm 1, 3: Dựa vào hình 15 và thông tin trong bài, em hãy:
+ Cho biết sinh quyển là gì?
+ Phân tích giới hạn của sinh quyển?
* Nhóm 2, 4: Dựa vào thông tin trong bài, em hãy phân tích những đặc điểm của sinh quyển?
c) Sản phẩm: HS hoàn thành tìm hiểu kiến thức: I. SINH QUYỂN
1. Khái niệm và giới hạn của sinh quyển
- Sinh quyển là một trong những quyển của lớp vỏ Trái Đất mà thành phần, cấu trúc và
năng lượng của nó chủ yếu được xác định bởi hoạt động của cơ thể sống. - Giới hạn:
+ Phần thấp của khí quyển, toàn bộ thủy quyển và phần trên của thạch quyển (lớp đất và lớp vỏ phong hóa).
+ Sinh vật phân bố không đều trong toàn bộ bề dày của sinh quyển mà thường tập trung với
mật độ cao nhất ở nơi có thực vật sinh sống (khoảng vài chục mét ở trên và dưới bề mặt đất).
2. Đặc điểm của sinh quyển
- Khối lượng vật chất trong sinh quyển nhỏ hơn nhiều so với khối lượng vật chất của các quyển khác.
- Sinh quyển có đặc tính tích lũy năng lượng nhờ khả năng tổng hợp chất hữu cơ từ chất vô cơ.
- Sinh vật tham gia tích cực vào các vòng tuần hoàn vật chất rất quan trọng đối với sự sống
như: vòng tuần hoàn cacbon, nitơ, photpho,…
d) Tổ chức thực hiện:


- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: GV chia lớp thành các nhóm, yêu cầu HS tìm
hiểu SGK kết hợp với kiến thức của bản thân và hoạt động theo nhóm để hoàn thành yêu cầu.
- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:
+ Các nhóm tự phân công nhiệm vụ cho các thành viên.
+ HS làm việc theo nhóm trong khoảng thời gian: 5 phút.
- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:
+ GV yêu cầu đại diện các nhóm báo cáo kết quả.
+ Các nhóm nhận xét, bổ sung cho nhau.
- Bước 4: Kết luận, nhận định: GV nhận xét, đánh giá về thái độ, quá trình làm
việc, kết quả hoạt động và chốt kiến thức.
Hoạt động 2.2. Tìm hiểu các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố sinh vật
a) Mục tiêu: HS trình bày được các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển, phân bố của sinh vật.
b) Nội dung: HS quan sát máy chiếu, sử dụng SGK, làm việc theo nhóm để tìm hiểu các
nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển, phân bố của sinh vật.
* Nhóm 1: Phân tích nhân tố khí hậu và nguồn nước ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố của sinh vật?
* Nhóm 2: Phân tích nhân tố đất ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố của sinh vật?
* Nhóm 3: Phân tích nhân tố địa hình ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố của sinh vật?
* Nhóm 4: Phân tích nhân tố sinh vật ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố của sinh vật?
* Nhóm 5: Phân tích nhân tố con người ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố của sinh vật?
c) Sản phẩm: HS hoàn thành tìm hiểu kiến thức:
II. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỰ PHÁT TRIỂN VÀ PHÂN BỐ SINH VẬT
1. Khí hậu và nguồn nước
- Ánh sáng: ảnh hưởng tới sự trao đổi chất và năng lượng cùng nhiều hoạt động sinh lí
của cơ thể sống. Những cây ưa sáng thường sống và phát triển tốt ở nơi đầy đủ ánh
sáng, những cây chịu bóng thường sống trong bóng râm.
- Nhiệt độ: mỗi loài thích nghi với một giới hạn nhiệt nhất định. Khi nhiệt độ thích
hợp, sinh vật phát triển nhanh và thuận lợi hơn. Nhiệt độ quyết định đến sự phân bố
các loài: có những loài chịu lạnh (ở hàn đới, ôn đới), có nhiều loài chịu nóng (ở nhiệt đới).
- Nước và độ ẩm không khí: nước là thành phần tham gia vào hầu hết các hoạt động
sống của sinh vật, là môi trường sống của nhiều loài sinh vật.  nơi có nước và độ ẩm
thuận lợi thì sinh vật rất phát triển. Tuy nhiên, nhu cầu về nước và độ ẩm không khí
của các loài sinh vật không giống nhau, có loài ưa ẩm nhưng cũng có loài ưa khô. 2. Đất
- Là môi trường sống, là nguồn dinh dưỡng phong phú cho nhiều loài sinh vật.
- Đất vừa là giá thể cho cây, vừa cung cấp nước, chất khoáng, chất dinh dưỡng cần thiết cho cây.