Giáo án Bài 19 Địa lí 10 Chân trời sáng tạo (2024): Dân số và sự phát triển dân số thế giới

Ngày soạn: …. /…. /….
BÀI 19 (1 tiết). DÂN SỐ VÀ SỰ PHÁT TRIỂN DÂN SỐ THẾ GIỚI I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức:
- Trình bày được đặc điểm và tình hình phát triển dân số trên thế giới.
- Phân biệt được gia tăng dân số tự nhiên (tỉ suất sinh, tỉ suất tử) và cơ học (xuất cư, nhập cư);
- Trình bày được khái niệm về gia tăng dân số thực tế; phân tích được các nhân
tố tác động đến gia tăng dân số.
- Phân tích được biểu đồ, số liệu thống kê về dân số; xử lí số liệu. 2. Năng lực: * Năng lực chung:
- Năng lực tự chủ và tự học:
+ Sẵn sàng giúp đỡ được các bạn khác vươn lên, tự lực trong học tập.
+ Biết khẳng định và bảo vệ quan điểm, nhu cầu tự học, tự tìm hiểu của bản thân.
- Năng lực giao tiếp và hợp tác: Xác định mục đích, nội dung, phương tiện và thái độ giao tiếp.
- Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: Biết xác định và làm rõ thông tin từ
nguồn thông tin SGK, Atlat, bản đồ…
* Năng lực đặc thù:
- Nhận thức khoa học địa lí:
+ Nhận thức thế giới theo quan điểm không gian:
> Sử dụng được bản đồ để xác định được được sự khác nhau về tỉ suất gia tăng
dân số tự nhiên giữa các khu vực trên thế giới,..
+ Giải thích các hiện tượng và quá trình địa lí: Phát hiện và giải thích được sự
khác nhau về quy mô dân số, tỉ suất sinh, tỉ suất tử, tỉ suất gia tăng tự nhiên, gia tăng
cơ học của dân số các khu vực (châu lục) trên thế giới. - Tìm hiểu địa lí:
+ Sử dụng các công cụ địa lí:
> Biết tìm kiếm, chọn lọc và khai thác thông tin văn bản, tranh ảnh, bản đồ, Atlat…
> Biết đọc và sử dụng bản đồ dân cư thế giới.
> Biết thực hiện được một số tính toán đơn giản: tỉ suất sinh, tỉ suất tử, tỉ suất gia
tăng tự nhiên, gia tăng cơ học,…
> Nhận xét và giải thích biểu đồ; sử dụng mô hình, tranh ảnh…
+ Biết khai thác Internet phục vụ trong việc học tập môn Địa lí.
- Vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học:
+ Cập nhật thông tin và liên hệ thực tế: Tìm kiếm được các thông tin và nguồn số
liệu tin cậy về quy mô dân số, tỉ suất sinh, tỉ suất tử, tỉ suất gia tăng tự nhiên, gia tăng
cơ học của dân số các khu vực (châu lục) trên thế giới.
+ Vận dụng tri thức địa lí giải quyết một số vấn đề thực tiễn: Vận dụng được các
kiến thức, kỹ năng để giải quyết một số vấn đề thực tiễn liên quan đến quy mô dân số,
tỉ suất sinh, tỉ suất tử, tỉ suất gia tăng tự nhiên, gia tăng cơ học của dân số các khu vực
(châu lục) trên thế giới. Các nhân tố ảnh hưởng đến gia tăng dân số.

3. Phẩm chất:
- Yêu nước: Yêu đất nước, tự hào về truyền thống xây dựng và bảo vệ đất nước.
- Nhân ái: Có mối quan hệ hài hòa với người khác. Tôn trọng sự cùng chung
sống của các dân tộc trên thế giới, sự khác nhau về điều kiện sống.
- Chăm chỉ: Có ý chí vượt qua khó khăn để hoàn thành các nhiệm vụ học tập.
- Trung thực trong học tập.
- Trách nhiệm: Tích cực, tự giác, nghiêm túc học tập, rèn luyện, tu dưỡng đạo
đức bản thân. Có ý thức trách nhiệm trong việc giải quyết các vấn đề dân số phù hợp
với khả năng và lứa tuổi của mình.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
1. Thiết bị: Máy tính, máy chiếu.
2. Học liệu: SGK, Atlat, bản đồ, biểu đồ, tranh ảnh, video.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Ổn định: Ngày dạy Lớp Sĩ số Ghi chú
2. Kiểm tra bài cũ: Kết hợp trong quá trình học.
3. Hoạt động học tập:
HOẠT ĐỘNG 1: HOẠT ĐỘNG MỞ ĐẦU (KHỞI ĐỘNG)
a) Mục tiêu: HS nhớ lại kiến thức về dân số đã được học.
b) Nội dung: HS quan sát máy chiếu, sử dụng SGK, hoạt động cá nhân: Xem video
(hình ảnh) và trả lời câu hỏi.
* Câu hỏi: Theo dõi video và cho biết suy ngẫm của mình về vấn đề dân số trên thế giới.
c) Sản phẩm: Câu trả lời của HS.
d) Tổ chức thực hiện:
- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: GV trình chiếu video (hình ảnh) về sự gia tăng
dân số ở một số nước hoặc thế giới. Yêu cầu HS quan sát và trả lời câu hỏi.
- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ: HS thực hiện nhiệm vụ trong thời gian 03 phút.
- Bước 3: Báo cáo, thảo luận: GV gọi một số HS trả lời, HS khác nhận xét, bổ sung.
- Bước 4: Kết luận, nhận định: GV đánh giá kết quả của HS, trên cơ sở đó dẫn
dắt HS vào bài học mới.
Dân số thế giới không ngừng tăng nhanh từ năm 1700 đến nay, tuy nhiên tốc độ
gia tăng dân số đã giảm dần vào cuối thế kỉ XX cho đến nay. Sự thay đổi tỉ lệ sinh và
tỉ lệ tử đã làm thay đổi dân số trên toàn thế giới như thế nào? Việc di cư (xuất cư,
nhập cư) đã làm thay đổi dân số của một khu vực, một quốc gia ra sao? Những nhân
tố nào góp phần gia tăng dân số?
HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI
Hoạt động 2.1. Tìm hiểu dân số thế giới
a) Mục tiêu: HS trình bày được đặc điểm và tình hình phát triển dân số trên thế giới.
Phân tích được số liệu thống kê về dân số; xử lí số liệu.


b) Nội dung: HS quan sát máy chiếu, sử dụng SGK, làm việc theo cặp để tìm hiểu về dân số thế giới.
* Câu hỏi 1: Dựa vào hình 19.1 và thông tin trong bài, em hãy nhận xét sự thay
đổi dân số thế giới theo không gian và thời gian.
* Câu hỏi 2: Dựa vào hình 19.2 và thông tin trong bài, em hãy nhận xét tình hình
phát triển dân số thế giới giai đoạn 1804-2020, xu hướng phát triển dân số thế giới giai đoạn 2020-2037.
c) Sản phẩm: HS hoàn thành tìm hiểu kiến thức: I. DÂN SỐ THẾ GIỚI
1. Đặc điểm dân số thế giới
- Dân số thế giới tăng lên theo thời gian. Năm 2020, dân số thế giới khoảng 7,79 tỉ người,
gấp khoảng 3 lần so với năm 1950.
- Dân số giữa các nước, các vùng lãnh thổ rất khác nhau. Năm 2020:
+ 14 nước đông dân nhất, số dân >100 triệu người (63,59% dân số thế giới).
+ 33 quốc gia và vùng lãnh thổ chỉ có số dân <0,1 triệu người (0,017% dân số thế giới).
+ Trung Quốc, Ấn Độ: là 2 quốc gia đông dân nhất thế giới (36,17%).
2. Tình hình phát triển dân số thế giới
- Từ đầu thế kỉ XIX đến nay, dân số trên thế giới không ngừng tăng, đặc biệt từ khoảng
giữa thế kỉ XX dẫn đến hiện tượng “bùng nổ dân số”, gây ra những vấn đề về kinh tế-xã
hội, môi trường nghiêm trọng, suy thoái tài nguyên.
- Dân số thế giới sẽ tiêp tục tăng trong thế kỉ XXI, tốc độ châm hơn so với trước.
- Dự báo năm 2013: dân số thế giới đạt khoảng 9 tỉ người.
d) Tổ chức thực hiện:
- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: GV yêu cầu HS tìm hiểu SGK, kết hợp với
hiểu biết của bản thân và trao đổi với bạn bên cạnh để trả lời câu hỏi.
- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:
+ Các cặp nghiên cứu nội dung SGK, tài liệu hoàn thành câu hỏi trong 05 phút.
+ GV: quan sát và trợ giúp các cặp.
- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:
+ Các cặp trao đổi chéo kết quả và bổ sung cho nhau
+ Đại diện một số cặp trình bày, các cặp khác bổ sung.


- Bước 4: Kết luận, nhận định: GV nhận xét, đánh giá về thái độ, quá trình làm
việc, kết quả hoạt động và chốt kiến thức.
Hoạt động 2.2. Tìm hiểu gia tăng dân số
a) Mục tiêu: HS phân biệt được gia tăng dân số tự nhiên (tỉ suất sinh, tỉ suất tử) và cơ
học (xuất cư, nhập cư). Trình bày được khái niệm về gia tăng dân số thực tế.
b) Nội dung: HS quan sát máy chiếu, sử dụng SGK, hoạt động theo nhóm để tìm hiểu
về gia tăng dân số tự nhiên, gia tăng dân số cơ học, gia tăng dân số thực tế. PHIẾU SỐ 1
(Gia tăng dân số tự nhiên) Nội dung Khái niệm Nhận xét Tỉ suất sinh thô Tỉ suất tử thô
Tỉ suất tăng tự nhiên dân số PHIẾU SỐ 2
(Gia tăng dân số cơ học) Nội dung Khái niệm Tỉ suất nhập cư Tỉ suất xuất cư Gia tăng dân số cơ học Nhận xét PHIẾU SỐ 3
(Gia tăng dân số thực tế) Nội dung Khái niệm Nhận xét
Tỉ suất gia tăng dân số thực tế
* Nhóm 1, 4: Hoàn thành thông tin phiếu số 1.
* Nhóm 2, 5: Hoàn thành thông tin phiếu số 2.
* Nhóm 3, 6: Hoàn thành thông tin phiếu số 3.
c) Sản phẩm: HS hoàn thành tìm hiểu kiến thức: II. GIA TĂNG DÂN SỐ
1. Gia tăng dân số tự nhiên
- Là gia tăng dân số do hai nhân tố sinh đẻ và tử vong quyết định, thể hiện qua tỉ suất sinh
thô và tỉ suất tử thô. a. Tỉ suất sinh thô
- Là sự tương quan giữa số trẻ em được sinh ra trong năm còn sống so với số dân trung
bình ở cùng thời điểm. Đơn vị: phần nghìn (‰).
- Trên thế giới, tỉ suất sinh thô năm 2020 là 19% và dự báo có xu hướng giảm. Giai đoạn
2015-2020, châu Phi là châu lục có tỉ suất sinh thô cao nhất thế giới 33,6‰; Châu Âu có tỉ
suất sinh thô thấp nhất thế giới chỉ 10,4‰. b. Tỉ suất tử thô
- Là sự tương quan giữa số người chết trong năm so với số dân trung bình ở cùng thời
điểm. Đơn vị: phần nghìn (‰).
- Trên thế giới, tỉ suất tử thô năm 2020 là 7‰ và có xu hướng tăng. Giai đoạn 2015-2020,
châu Âu là châu lục có tỉ suất tử thô cao nhất thế giới 11,0‰; Châu Đại Dương có tỉ suất tử
thô thấp nhất thế giới chỉ 6,8‰.