Giáo án Truyện lịch sử và tiểu thuyết (2024) Cánh diều

Bài 8: Truyện lịch sử và tiểu thuyết
Văn bản 1: Quang Trung đại phá quân Thanh (Ngô Gia Văn Phái) I. MỤC TIÊU
1. Về mức độ/ yêu cầu cần đạt:
- HS nắm được những nét tiêu biểu về cuộc đời và sự nghiệp văn chương của nhóm Ngô Gia Văn Phái
- HS biết được những nét chung về tác phẩm “Hoàng Lê Nhất thống chí”.
- HS hiểu được nhân vật, sự kiện, cốt truyện trong một tác phẩm truyện lịch sử. 2. Về năng lực
a. Năng lực chung
- Giao tiếp và hợp tác trong làm việc nhóm và trình bày sản phẩm nhóm.
- Phát triển khả năng tự chủ, tự học qua việc đọc và hoàn thiện phiếu học tập ở nhà.
- Giải quyết vấn đề và tư duy sáng tạo trong việc chủ động tạo lập văn bản.
b. Năng lực đặc thù
- Nhận biết được một số yếu tố hình thức (chi tiết, cốt truyện, bối cảnh, nhân vật,
ngôn ngữ …) nội dung ( đề tài, ý nghĩa, chủ đề, thái độ người kể trong truyện lịch sử và tiểu thuyết.
- Nhận biết được cốt truyện đơn tuyến và cốt truyện đa tuyến. 3. Về phẩm chất
- Giáo dục tình yêu quê hương, đất nước, tự hào về truyền thống dân tộc, tự hào và
noi theo tấm gương các anh hùng dân tộc, nhận thức đúng đắn năng lực và phẩm chất của bản thân.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
1. Chuẩn bị của giáo viên
- Giáo án, tài liệu tham khảo, kế hoạch bài dạy


- Phiếu học tập, trả lời câu hỏi
- Bảng giao nhiệm vụ cho HS hoạt động trên lớp
- Bảng giao nhiệm vụ học tập cho HS ở nhà
2. Chuẩn bị của học sinh
- SGK, SBT Ngữ văn 8, soạn bài theo hệ thống câu hỏi hướng dẫn học bài, vở ghi.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
a. Mục tiêu: Tạo tâm thế, tạo hứng thú cho HS, thu hút HS sẵn sàng thực hiện
nhiệm vụ học tập của mình. HS khắc sâu kiến thức nội dung bài học.
b. Nội dung: GV đặt cho HS trả lời những câu hỏi mang tính gợi mở vấn đề.
c. Sản phẩm: Nhận thức và thái độ học tập của HS.
d. Tổ chức thực hiện:
- GV tổ chức cho HS chơi trò chơi “Ai là triệu phú” và trả lời các câu hỏi sau:
Câu 1: Giai đoạn lịch sử nào được mệnh danh là: “Vua chẳng ra vua, bề tôi
cũng chẳng phải bề tôi”?
A. Thời Lý C. Cuối thời Hậu Lê
B. Thời Trần D.Thời Tiền Lê
Câu 2: Ai là người cầu cứu viện trợ từ quân Thanh, là kẻ cõng rắn cắn gà nhà?
A. Lê Hiển Tông C. Lê Duy Mật
B. Lê Chiêu Thống D. Lê Dụ Tông
Câu 3: Nàng công chúa nào là nhân vật lịch sử nổi tiếng - người thông minh
từ bé, diện mạo thanh tú, bản tính thùy mị, dịu dàng?
A. Ngọc Hân công chúa C. Công chúa Huyền Trân
B. Lý Chiêu Hoàng D. An Tư công chúa
Câu 4: Triều đại nào kéo dài nhất lịch sử phong kiến Việt Nam.

A. Thời nhà Lý B. Thời nhà Hồ
B. Thời nhà Trần C. Thời Hậu Lê
Câu 5: Trịnh – Nguyễn phân tranh bất phân thắng bại chọn Sông Gianh nào
làm ranh giới giữa Đàng Trong và Đàng Ngoài? A. Đúng B. Sai
- HS tiếp nhận nhiệm vụ, suy nghĩ và trả lời câu hỏi.
- Từ chia sẻ của HS, GV dẫn dắt vào bài học mới: Quân Thanh được sự dẫn đường
của LCT đã tiến thẳng vào Thăng Long. Khi nhận được tin Nguyễn Huệ đã làm gì.
Việc đó đã được nhóm tác giả họ Ngô Thì ghi lại trong đoạn trích Quang Trung
đại phá quân Thanh trong tác phẩm “Hoàng Lê nhất thống chí” như thế nào. Ta
có thể thấy trong văn học Việt Nam thời Trung đại có thể xem Hoàng Lê nhất
thống chí là một tác phẩm văn xuôi chữ Hán có quy mô lớn nhất và đạt được nhiều
thành công xuất sắc về nghệ thuật, đặc biệt trong lĩnh vực tiểu thuyết. Hồi thứ 14
kể về chuyện Quang Trung đại phá quân Thanh một cách chân thực và hào hùng.
Nó không chỉ vẽ lên chân dung lẫm liệt của người anh hùng dân tộc vĩ đại mà còn
làm nổi rõ thất bại thảm hại của bọn xâm lược nhà Thanh, sự đầu hàng, phản bội
nhục nhã của bè lũ vua quan hèn mạt Lê Chiêu Thống, đóng đinh chúng vào lịch sử.
B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
Hoạt động 1: Đọc và tìm hiểu chung
a. Mục tiêu: Giúp HS chuẩn bị các điều kiện cần thiết để đọc hiểu văn bản, hướng
dẫn đọc và rèn luyện các chiến thuật đọc.
b. Nội dung: HS sử dụng SGK, chắt lọc kiến thức để tiến hành trả lời câu hỏi liên
quan đến thể loại truyện lịch sử và văn bản.
c. Sản phẩm: HS tiếp thu kiến thức và câu trả lời của HS
d. Tổ chức thực hiện:


HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS
DỰ KIẾN SẢN PHẨM NV1: I. Tìm hiểu chung
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ 1. Tác giả
- GV yêu cầu HS hoàn thành bảng sau - Ngô Gia Văn Phái: một nhóm tác giả
dưới sự chuẩn bị ở nhà: Trình bày dòng họ Ngô Thì, ở làng Tả Thanh Oai,
những thông tin chính về nhóm tác giả nay thuộc huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Ngô Gia Văn Phái?
Tây, trong đó hai tác giả chính là: Thông tin Nội dung
+ Ngô Thì Chí (1753-1788), làm quan Tên tuổi
thời Lê Chiêu Thống, viết 7 hồi đầu Thời đại
+ Ngô Thì Du (1772-1840), làm quan Thân thế và tư
dưới triều nhà Nguyễn, viết 7 hồi tiếp tưởng
+ Một tác giả khác cũng thuộc dòng họ
Ngô Thì viết 3 hồi còn lại.
- HS tiếp nhận nhiệm vụ.
- Họ là những nhà Nho mang nặng tư
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ
tưởng trung quân, ái quốc. Ngô Thì Chí
- HS thực hiện nhiệm vụ.
từng chạy theo Lê Chiêu Thống khi
Bước 3: Trao đổi thảo luận, báo cáo Nguyễn Huệ kéo quân ra Bắc lần thứ sản phẩm
hai. Ông cũng chính là người dâng
- GV mời một số HS trình bày kết quả «Trung hưng sách» bàn kế để khôi
trước lớp, yêu cầu cả lớp lắng nghe, phục nhà Lê và chống lại nhà Tây Sơn. nhận xét.
- Họ là những cây bút trung thực và có
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện
tư tưởng tiến bộ. Họ đã phản ánh được
- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến một cách chân thực, sống động những thức.
sự kiện lịch sử dân tộc trong khoảng ba
mươi năm cuối thế kỉ XVIII- đầu thế kỉ XIX.