Lý thuyết Khái quát về sinh trưởng và phát triển ở sinh vậtKHTN 7 Cánh diều

BÀI 29: KHÁI QUÁT V SI Ề NH TRƯ N Ở G VÀ PHÁT TRI N Ể SI Ở NH V T Ậ I. KHÁI NI M Ệ SINH TRƯ N Ở G, PHÁT TRI N Ể VÀ M I Ố QUAN HỆ GI A Ữ SINH TRƯ N Ở G, PHÁT TRI N Ể SI Ở NH V T Ậ Sinh trư ng và phát ở tri n ể cây cà chua ở 1. Khái ni m ệ sinh trư ng ở s ở inh v t ậ - Sinh trư ng ở ở sinh v t
ậ là quá trình tăng về kích thư c, ớ kh i ố lư ng ợ c a ủ cơ thể do tăng số lư ng ợ và kích thư c ớ c a ủ tế bào (ở sinh v t ậ đ n
ơ bào chỉ tăng kích thư c ớ tế bào), làm c t ơ hể l n l ớ ên. - Ví d : ụ Sự tăng chi u ề cao và đư ng ờ kính thân cây, s ự tăng kh i ố lư ng ợ và kích thư c ớ c a ủ c t ơ h đ ể ng ộ v t ậ ,… 2. Khái ni m ệ phát tri n ể s ở inh v t ậ - Phát tri n ể ở sinh v t ậ là quá trình bi n ế đ i ổ t o
ạ nên các tế bào, mô, cơ quan và hình thành ch c ứ năng m i ớ các ở giai đo n. ạ - Ví d : ụ s r ự a r , r ễ a lá, n y ả ch i ồ , ra hoa, k t ế trái; tr ng n ứ r ở a gà con, gà đ t ẻ r ng,… ứ 3. M i ố quan h gi ệ a s ữ inh trư ng ở và phát tri n ể - Mối quan hệ gi a ữ sinh trư ng ở và phát tri n: ể Sinh trư ng ở và phát tri n ể có liên quan m t ậ thi t ế v i ớ nhau, n i ố ti p, xen ế k nhau. ẽ + Sinh trư ng ở là c s ơ cho phát ở tri n. ể + Phát tri n t ể húc đ y s ẩ inh trư ng ở và làm xu t ấ hi n hì ệ nh thái m i ớ . - Ví d : ụ H t ạ n y ả m m ầ l n ớ lên thành cây m m ầ , cây m m ầ l n ớ lên thành cây con, cây con đ t ạ đư c m ợ c ứ đ s ộ inh trư ng nh ở t ấ đ nh t ị hì ra n , n ụ ụ l n l
ớ ên thành hoa, hình thành h t ạ . Vòng đ i ờ c a ủ cây hoa hư ng ớ dư ng ơ - Tốc độ sinh trư ng ở di n ễ ra không đ ng ồ đ u ề ở các giai đo n ạ khác nhau. Ví d : ụ Ở ngư i ờ , sinh trư ng nhanh nh ở t ấ gi ở ai đo n ạ thai nhi 4 tháng tu i ổ và giai đo n ạ d y t ậ hì.
II. CÁC NHÂN TỐ CHỦ Y U Ế N Ả H HƯ N Ở G Đ N Ế SINH TRƯ N Ở G VÀ PHÁT TRIỂN SI Ở NH V T Ậ - Sự sinh trư ng ở và phát tri n ể c a ủ sinh v t ậ phụ thu c ộ vào nhi u ề nhân tố như đ c ặ đi m ể c a ủ loài, nhi t ệ đ , ộ ánh sáng, nư c, di ớ nh dư ng,… ỡ
- Tất cả các nhân tố đ u ề tác đ ng
ộ vào quá trình sinh trư ng ở và phát tri n ể c a ủ sinh v t ậ . Do đó, sinh trư ng ở và phát tri n ể là k t ế qu t ả ng h ổ p s ợ t ự ác đ ng c ộ a ủ các nhân t . ố 1. Ảnh hư ng c ở a ch ủ t ấ dinh dư ng ỡ - Ch t ấ dinh dư ng ỡ có vai trò quan tr ng ọ đ i ố v i ớ s ự sinh trư ng ở và phát tri n ể c a ủ sinh v t ậ . - Cơ thể thi u ế ho c ặ th a ừ ch t ấ dinh dư ng ỡ sẽ nh ả hư ng ở đ n ế t c ố độ sinh trư ng ở và phát tri n ể c a ủ sinh v t ậ qua các giai đo n. ạ Ví d :
ụ Chăn nuôi gia súc, gia c m ầ v i ớ th c ứ ăn thi u ế protein thì v t ậ nuôi ch m ậ l n ớ và g y ầ y u; ế cây lúa n u ế thi u ế đ m ạ thì sinh trư ng ch ở m ậ , còn n u t ế h a đ ừ m ạ thì có th s ể inh trư ng nhanh nh ở ng ư phát tri n ch ể m ậ .
Cây lúa khi thi u và t ế h a ch ừ t ấ dinh dư ng ỡ 2. Ảnh hư ng c ở a n ủ ư c ớ - Nư c ớ c n ầ cho các sinh v t ậ sinh trư ng ở và phát tri n. ể Thi u ế nư c, ớ các loài sinh v t ậ sinh trư ng ở và phát tri n ch ể m ậ ho c ặ b ch ị t ế . - Nước tác đ ng
ộ khác nhau lên các giai đo n ạ sinh trư ng ở và phát tri n ể c a ủ th c ự v t ậ như n y ả m m ầ , l n ớ lên, ra hoa, t o ạ qu ,... ả Ví dụ cây lúa non c n ầ nhi u ề nư c, ớ cây lúa chín cần ít nư c. ớ Lúa non cần nhi u ề nư c ớ Lúa chín c n í ầ t nư c ớ 3. Ảnh hư ng c ở a nhi ủ t ệ độ - M i ỗ loài sinh v t ậ sinh trư ng ở và phát tri n ể t t ố trong đi u ề ki n ệ nhi t ệ đ ộ môi trư ng ờ thích h p. ợ Nhi t ệ độ quá cao ho c ặ quá th p ấ có th ể làm ch m ậ quá trình sinh trư ng ở và phát tri n c ể a s ủ inh v t ậ ho c ặ làm ch t ế sinh v t ậ . + Ở th c ự v t ậ , nhi t ệ độ nh ả hư ng ở đ n ế sự n y ả m m ầ c a ủ h t ạ , sự l n ớ lên c a ủ cây, ra hoa,... Ví d : ụ Các lo i ạ rau b p ắ c i ả , su hào, c ủ c i ả phát tri n ể t t ố ở 13 – 15oC; các lo i ạ đ u ậ đỗ, b u bí ầ
, cà chua sinh trư ng và phát ở tri n t ể t ố 15 – 30 ở oC. B p c ắ i ả phát tri n t ể ốt 13 – 15 ở oC + đ Ở ng v ộ t ậ , nhi t ệ độ nh h ả ư ng đ ở n ế chu kì s ng, t ố l ỉ n ệ c ở a t ủ r ng, t ứ l ỉ gi ệ i ớ tính. - Hi n ệ tư ng ợ sinh v t ậ "nghỉ sinh trư ng" ở do tác đ ng ộ c a ủ nhân t ố nhi t ệ đ ộ nh ư đ ng ộ v t ậ ng đông và cây r ủ ng l ụ á vào mùa đông. Cây r ng l ụ á mùa đông Gấu ng đông ủ 4. Ảnh hư ng c ở a ánh s ủ áng