Lý thuyết Trao đổi khí ở sinh vật KHTN 7 Cánh diều

BÀI 23: TRAO Đ I Ổ KHÍ SI Ở NH V T Ậ I. KHÁI NI M Ệ TRAO Đ I Ổ KHÍ SI Ở NH V T Ậ - Khái ni m ệ : Trao đ i ổ khí là sự trao đ i ổ các ch t ấ t ở h khí ể gi a ữ c t ơ h và m ể ôi trư ng. ờ + Khi hô h p, đ ấ ng v ộ t ậ và th c v ự t ậ thu nh n ậ khí oxygen và th i ả ra khí carbon dioxide. + Khi quang h p, ợ th c v ự t ậ thu nh n
ậ khí carbon dioxide và th i ả ra khí oxygen. - Cơ ch t ế rao đ i ổ khí: + Sự trao đ i ổ khí gi a ữ c ơ th ể và môi trư ng ờ tuân theo c ơ ch ế khu ch ế tán. Đó là s ự di chuy n ể c a ủ các phân t ử khí t ừ vùng có n ng ồ đ ộ phân t khí ử cao sang vùng có n ng ồ độ phân tử khí thấp h n. ơ Mối quan hệ gi a t
ữ rao đổi khí và hô h p t ấ bào ế + Trao đ i ổ khí đư c ợ th c ự hi n ệ thông qua bề m t ặ trao đ i ổ khí: Trao đ i ổ khí di n ễ ra nhanh khi di n ệ tích khu ch ế tán l n. ớ Do đó, các b ề m t ặ trao đ i ổ khí có xu hư ng ớ r ng ộ và m ng. ỏ II. TRAO Đ I Ổ KHÍ Ở TH C Ự V T Ậ
1. Cấu tạo và ch c năng c ứ a k ủ hí kh ng ổ a. Cấu tạo - Vị trí:
Ở đa số các cây hai lá m m ầ , khí kh ng ổ phân b ố nhi u ề ở l p ớ bi u ể bì m t ặ dư i ớ lá. Ở cây m t ộ lá m m ầ , khí kh ng n ổ m ằ c ở bi ả u bì ể trên và bi u bì ể dư i ớ c a ủ lá. - Số lư ng: ợ Số lư ng ợ khí kh ng ổ trên m t ộ đ n ơ v ịdi n ệ tích lá (m t ậ đ ộ khí kh ng ổ ) thay đổi t ng l ừ oài cây. - Cấu t o: ạ + Khí kh ng có hai ổ t bào hì ế nh h t ạ đ u, x ậ p úp vào ế nhau t o nên khe khí ạ kh ng. ổ + T bào ế hình h t ạ đ u có ậ
thành trong dày và thành ngoài m ng. ỏ + Mỗi t bào ế hình h t ạ đ u ch ậ a ứ nhi u l ề c l ụ p,
ạ có vai trò đóng, m khe khí ở kh ng. ổ Cấu t o ạ c a khí ủ khổng b. Chức năng - Khí kh ng ổ là bộ ph n ậ th c ự hi n ệ quá trình trao đ i ổ khí và thoát h i ơ nư c ớ chủ y u ế c a ủ cây. S t
ự rao đổi khí qua khí khổng m t ở rong quang h p ợ l ở á cây - Khí kh ng ổ đi u ề ti t ế quá trình trao đ i ổ khí và thoát h i ơ nư c ớ thông qua ho t ạ đ ng ộ đóng m c ở a ủ khí khổng: + Khi tế bào h t ạ đ u ậ hút nư c, ớ không bào l n ớ lên, thành m ng ỏ c a ủ tế bào hình h t ạ đ u
ậ căng ra nên thành dày cong theo làm khí kh ng ổ m ở r ng ộ → t o ạ đi u ề ki n ệ cho sự
trao đổi khí và thoát h i ơ nư c di ớ n r ễ a. + Khi tế bào h t ạ đ u ậ m t ấ nư c, ớ không bào nh ỏ đi, thành m ng ỏ h t ế căng và thành dày duỗi th ng ẳ làm khí kh ng ổ đóng l i ạ , khí kh ng ổ không đóng l i ạ hoàn toàn → s t ự rao đ i ổ khí và thoát h i ơ nư c di ớ n r ễ a h n ch ạ . ế a – Khí khổng m ;
ở b – Khí kh ng đóng ổ
2. Quá trình trao đ i
ổ khí qua khí kh ng ổ l ở á cây - Quá trình trao đ i ổ khí t ở h c v ự t ậ di n r ễ a c ban ngày l ả n ban đêm ẫ :
Trao đổi khí qua khí kh ng c ổ a l ủ á cây + Trong quang h p, ợ khí carbon dioxide khu ch ế tán t ừ ngoài môi trư ng ờ qua khí kh ng ổ vào lá, khí oxygen khu ch ế tán t ừ trong lá qua khí kh ng ổ ra môi trư ng. ờ Cây quang h p ợ khi có ánh sáng. + Trong hô h p,
ấ khí oxygen đi vào và carbon dioxide đi ra kh i ỏ lá qua khí kh ng. ổ Cây hô hấp suốt ngày đêm. - Các y u ế t ố nh ả hư ng ở đ n ế quang h p ợ (ánh sáng, nhi t ệ đ , ộ đ ộ m ẩ ,…) s ẽ nh ả hư ng ở đ n ế sự đóng mở c a ủ khí kh ng ổ d n ẫ t i ớ sẽ nh ả hư ng ở đ n ế t c ố độ trao đ i ổ khí gi a ữ th c ự v t ậ v i ớ môi trư ng. ờ III. TRAO Đ I Ổ KHÍ Đ Ở N Ộ G V T Ậ 1. H hô h ệ ấp đ ở ng v ộ t ậ - Ở đ ng ộ v t ậ có nhi u ề hình th c ứ hô h p ấ nh ư trao đ i ổ khí qua ng ố khí, mang, da, ph i ổ , …