Đề cương ôn tập Giữa kì 2 Ngữ văn 9 Cánh diều

ĐỀ CƯƠNG NỘI DUNG ÔN TẬP KIỂM TRA GIỮA HỌC KÌ II
NĂM HỌC 20…. – 20….
MÔN NGỮ VĂN 9 – CÁNH DIỀU
I. NỘI DUNG KIẾN THỨC CẦN ÔN TẬP 1. Văn bản:
- Nhận biết và phân tích được chủ đề, thông điệp mà văn bản truyện truyền kì, truyện
trinh thám muốn gửi đến người đọc thông qua một số yếu tố hình thức nghệ thuật
như: không gian, thời gian, chi tiết, cốt truyện, nhân vật chính, lời người kể chuyện,
…; thấy được tác động của văn bản đối với người đọc.
- Nhận biết và phân tích được nét độc đáo về hình thức của bài thơ tám chữ hoặc thơ
tự do thể hiện qua kết cấu, bố cục, ngôn ngữ, biện pháp tu từ,…; nhận biết và phân
tích được cảm hứng chủ đạo, tư tưởng, tình cảm, cảm xúc của người viết trong văn bản.
- Nhận biết, phân tích được đặc điểm của văn bản, tác dụng của các trình bày thông
tin trong các văn bản giới thiệu một di tích lịch sử và bài phỏng vấn; liên hệ, vận
dụng được những điều đã đọc từ văn bản để giải quyết một vấn đề trong cuộc sống.
a. Truyện truyền kì Nội dung Kiến thức
Truyện truyền kì là thể loại văn xuôi tự sự có nguồn gốc từ Trung 1. Khái niệm
Quốc, kể về những chuyện kì ảo, hoang đường. 2. Cốt
Cốt truyện thường được xây dựng trên những câu chuyện trong dân truyện gian.
Nhân vật chính chủ yếu là những người bình dân, người trí thức,
quan lại, thương nhân, ca nữ,... Có một số nhân vật như thần, phật, 3. Nhân vật
vua, quan, ma quỷ,... nhưng cũng được khắc hoạ ở phương diện con
người cá nhân, đời thường,… 4. Yếu tố kì
- Điểm nổi bật ở truyện truyền kì là sử dụng nhiều yếu tố kì ảo nhưng ảo
nội dung của truyện lại thường là những vấn đề của đời sống nhân
sinh (hạnh phúc gia đình, tình yêu nam nữ,...). PAGE \* MERGEFORMAT 36
- Không gian, thời gian, sự việc, con người,… có sự kết hợp giữa
những chi tiết có thật với không có thật.
Trong truyện, không gian cõi trần và cõi âm, con người và thánh 5. Không
thần, ma quỷ có sự hoà trộn, kết nối. Con người có thể chết đi, sống gian, thời
lại, khi ở dương gian, lúc ở địa phủ; có thể “phiêu diêu trong thế giới gian
ảo huyền ở cả bốn cõi không gian… và hành trình trong thời gian phi tuyến tính”. b. Truyện trinh thám Nội dung Kiến thức
Truyện trinh thám là truyện viết về việc điều tra, khám phá các vụ án
1. Khái niệm hoặc những bí mật cần được đưa ra ánh sáng.
Truyện thường bắt đầu bằng một sự việc bất ngờ hoặc tình huống gay
cấn (ví dụ: án mạng, mất tích, mất trộm,…), kế đó là những diễn biến 2. Cốt
căng thẳng, kịch tính để rồi tất cả được giải quyết ở phần cuối của câu truyện
chuyện. Đó cũng là thời điểm sự thật được hé lộ, bản chất của sự
việc được phơi bày và kẻ gây án sẽ bị vạch trần, bắt giữa hoặc thậm chí bị tiêu diệt.
Nhân vật chính của truyện trinh thám thường là các thám tử hoặc
điều tra viên. Nhìn chung, họ là những người có khát vọng truy tìm
sự thật, dám đấu tranh cho lẽ phải, kiên quyết chống lại cái ác, cái 3. Nhân vật
xấu; đặc biệt, họ có óc quan sát tinh tường, rất giàu trí tưởng tượng,
biết tìm kiếm, kết nối, tổng hợp thông tin và giỏi phán đoán, suy luận lô gích. c. Thơ tám chữ Nội dung Kiến thức 1. Khái niệm
Thơ tám chữ là thể thơ trong đó mỗi dòng thơ có tám chữ (tiếng),
ngắt nhịp đa dạng, gieo vần theo nhiều cách khác nhau nhưng phổ PAGE \* MERGEFORMAT 36
biến nhất là vần chân. Bài thơ tám chữ có thể gồm nhiều đoạn dài với
số dòng không hạn định hoặc có thể được chia thành các khổ.
Ở đoạn thơ dưới đây, mỗi dòng thơ đều có tám chữ; các dòng thơ chủ
yếu gieo vần chân; nhịp thơ linh hoạt, có thể là nhịp 2/6, 3/5, 4/4, 3/2/3…
Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối,
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan? 2. Ví dụ
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn,
Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới?
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng? (Thế Lữ) d. Thơ tự do Nội dung Kiến thức
Thơ tự do là thể thơ không có quy định bắt buộc về số dòng trong bài 1. Khái niệm
và số chữ ở mỗi dòng, về vần, luật bằng trắc và nghịp điệu. Tất cả các
yếu tố này đều có thể thay đổi tuỳ thuộc vào mục đích của người viết. 2. Ví dụ
Trong đoạn thơ sau, số chữ trong mỗi dòng thơ không đều nhau, các
dòng thơ gieo vần hỗn hợp; nhịp thơ thay đổi qua từng dòng thơ và
bỏ qua các nguyên tắc viết hoa thông thường:
chúng tôi qua cái khắc nghiệt mùa khô
qua mùa mưa mùa mưa dai dẳng
võng mắc cột tràm đêm ướt sũng
xuồng vượt sông dưới pháo sáng nhạt nhoà
đôi lúc ngẩn người một ráng đỏ chiều xa
quên đời mình thêm tuổi mới
chân dép lốp đạp mòn trăm ngọn núi
mà không hề rợp bóng xuống tương lai PAGE \* MERGEFORMAT 36 (Thanh Thảo)
e. Khái quát về kết cấu, bố cục, ngôn từ, cảm hứng chủ đạo, tư tưởng tác phẩm Nội dung Kiến thức
Kết cấu là sự sắp xếp, tổ chức các yếu tố của bài thơ thành một đơn
vị thống nhất, hoàn chỉnh, có ý nghĩa, tuỳ theo nội dung và thể thơ.
Khi sáng tác, người viết có mục đích nhất định về tư tưởng và nghệ
thuật. Theo mục đích ấy, tác giả sẽ xây dựng một kết cấu, nghĩa là bố 1. Kết cấu
trí, sắp xếp từ ngữ, các dòng hoặc khổ hay đoạn thơ để khắc hoạ hình
tượng nghệ thuật và bộc lộ cảm xúc theo một trật tự nhất định. Kết
cấu cho thấy tác phẩm sẽ bắt đầu từ đâu, kết thúc ở chỗ nào, yếu tố
nào cần được nhấn mạnh…
Bố cục là bề mặt của kết cấu. Ở những tác phẩm có dung lượng ngắn, 2. Bố cục
bố cục có thể trùng hợp với kết cấu.
Ngôn từ là chất liệu của thơ. Ngôn từ thơ được cấu tạo đặc biệt: có
vần và nhịp; có tính hàm súc, cô đọng nhờ việc sử dụng nhiều biện 3. Ngôn từ
pháp tu từ; có những cách kết hợp từ mới và bất ngờ; giàu nhạc tính
và những âm thanh luyến láy, từ ngữ trùng điệp, phối hợp bằng trắc…
“Cảm hứng chủ đạo là trạng thái tình cảm mãnh liệt, say đắm xuyên
suốt tác phẩm nghệ thuật, gắn liền với một tư tưởng xác định, một
đánh giá nhất định, gây tác động đến cảm xúc của những người tiếp
nhân”. Cảm hứng chủ đạo có sự nhất quán với đề tài và tư tưởng của
4. Cảm hứng tác phẩm. Đó có thể là cảm hứng ngợi ca, vui sướng, biết ơn, tin chủ đạo
tưởng, yêu thương, đau xót, thương tiếc…; nhưng cũng có thể là
trạng thái tình cảm căm thù, phẫn nộ, châm biếm, mỉa mai, chế
giễu… Đó là những trạng thái tình cảm phản ánh thái độ và cảm xúc
của tác giả trước những gì mình mô tả và thể hiện trong văn bản bằng hình thức nghệ thuật. 5. Tư tưởng
Tư tưởng của tác phẩm là sự lí giải đối với chủ đề đã nêu lên, là thái PAGE \* MERGEFORMAT 36