Giáo án Bài 4 Lịch sử 8 Cánh diều (2024): Xung đột Nam - Bắc triều, Trịnh - Nguyễn

Ngày soạn:…/…/… Ngày dạy:…/…/…
CHƯƠNG 3: VIỆT NAM TỪ ĐẦU THẾ KỈ XVI ĐẾN THẾ KỈ XVIII
BÀI 4: XUNG ĐỘT NAM – BẮC TRIỀU, TRỊNH NGUYỄN (2 tiết)
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức
Sau bài học này, HS sẽ:
- Nêu được những nét chính về sự ra đời của Vương triều Mạc.
- Giải thích được nguyên nhân bùng nổ xung đột Nam – Bắc triều, Trịnh – Nguyễn.
- Nêu được hệ quả của xung đột Nam – Bắc triều, Trịnh – Nguyễn. 2. Năng lực
Năng lực chung:
- Năng lực giao tiếp và hợp tác: khả năng thực hiện nhiệm vụ một cách độc lập hay
theo nhóm; Trao đổi tích cực với giáo viên và các bạn khác trong lớp.
- Năng lực tự chủ và tự học: biết lắng nghe và chia sẻ ý kiến cá nhân với bạn, nhóm
và GV. Tích cực tham gia các hoạt động trong lớp.
- Giải quyết vấn đề và sáng tạo: biết phối hợp với bạn bè khi làm việc nhóm, tư duy
logic, sáng tạo khi giải quyết vấn đề.
Năng lực riêng:
- Tìm hiểu lịch sử: thông qua việc khai thác thông tin và sử dụng dụng tư liệu lịch
sử để nêu được những nét chính về sự ra đời của Vương triều Mạc.
- Nhận thức và tư duy lịch sử: thông qua việc khai thác thông tin, tư liệu và lược đồ
để giải thích được nguyên nhân bùng nổ xung đột Nam – Bắc triều, Trịnh – Nguyễn.

3. Phẩm chất
- Giáo dục HS thái độ biết phê phán, lên án những cuộc xung đột vì lợi ích dòng họ,
cá nhân, đặt quyền lợi của dòng họ, cá nhân lên trên quyền lợi của quốc gia, dân tộc.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC
1. Đối với giáo viên
- Giáo án biên soạn theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực, SHS, SGV,
SBT Lịch sử và Địa lí 8 – phần Lịch sử.
- Phiếu học tập dành cho HS.
- Đoạn phim, video tư liệu mô tả về hậu quả của cuộc xung đột (nguồn VTV):
https://vtv.vn/video/khat-vong-non-song-chua-trinh-va-chua-nguyen-cham-dut-chien- tranh-nam-1672-443839.htm
- Lược đồ lãnh thổ thuộc quyền kiểm soát của nhà Mạc và nhà Lê trung hưng cuối
thế kỉ XVI; lược đồ ranh giới Đại Việt thời Trịnh – Nguyễn phân tranh.
- Tranh ảnh (thành nhà Mạc, Quảng Bình Quan, sông Gianh,…).
- Máy tính, máy chiếu (nếu có).
2. Đối với học sinh
- SHS Lịch sử và Địa lí 8 – phần Lịch sử.
- Tranh ảnh, tư liệu sưu tầm có liên quan đến nội dung bài học và dụng cụ học tập theo yêu cầu của GV.
III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
a. Mục tiêu: Tạo tâm thế cho HS, giúp đỡ HS ý thức được nhiệm vụ học tập, hứng thú với bài học mới.
b. Nội dung: GV trình chiếu cho HS hình ảnh một số địa danh, di tích được nhắc đến
trong bài học. GV yêu cầu HS chia sẻ về những sự kiện lịch sử có liên quan đến các địa danh hoặc di tích đó.


c. Sản phẩm: HS trình bày hiểu biết về sự kiện lịch sử có liên quan đến địa danh, di tích
sẽ được nhắc đến trong bài học.
d.Tổ chức thực hiện:
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
- GV trình chiếu cho HS quan sát một số hình ảnh sau: Quảng Bình Quan
Một đoạn thành nhà Mạc
(Cổng Hạ Lũy Thầy)
(Tam Thanh, Lạng Sơn)
- GV yêu cầu HS quan sát hình ảnh và trả lời câu hỏi:
+ Các em đã từng đến các địa danh, di tích được nhắc đến trong bài chưa?
+ Nếu có, hãy chia sẻ về những sự kiện lịch sử có liên quan đến các địa danh hoặc di tích đó?
Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập
- HS quan sát hình ảnh, vận dụng hiểu biết thực tế, liên hệ bản thân và trả lời câu hỏi.
- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận
- GV mời đại diện 1 – 2 HS chia sẻ một số hiểu biết về về những sự kiện lịch sử có liên
quan đến các địa danh, di tích trong hình.
- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập
- GV nhận xét, đánh giá và chốt đáp án:


+ Hệ thống Lũy Thầy:
● Là một tuyến phòng thủ kiên cố.
● Trận đánh ác liệt nhất trong cuộc chiến Trịnh – Nguyễn vào năm 1672 đã chứng
tỏ sự lợi hại của hệ thống thành lũy. Quân Trịnh liên tục tấn công mặt lũy Trấn
Ninh nhưng không hạ được thành, phải rút lui, chấm dứt cuộc chiến gần 50 năm
và mở ra hơn một thế kỷ hòa hoãn. + Thành nhà Mạc:
● Là một trong số khá ít di tích còn lại của thời kỳ nhà Mạc trong lịch sử Việt Nam.
● Năm 1592, thời chiến tranh Lê - Mạc, quân Nam triều (nhà Lê trung hưng) tiến ra
bắc đánh chiếm Thăng Long. Vua nhà Mạc bị bắt và bị xử tử. Các quý tộc và quan
lại rút về vùng núi Lạng Sơn, Cao Bằng, Thái Nguyên, Tuyên Quang để tiếp tục
chống cự. Trong thập niên cuối thế kỷ XVI, một quý tộc nhà Mạc đã tổ chức đắp
thành ở núi Vệ Sơn - Đông Kinh. Thành lũy được xây dựng dựa trên địa hình tự
nhiên trấn giữ con đường độc đạo qua Lạng Sơn đến Trung Quốc.
- GV dẫn dắt HS vào bài học: Bài 4 – Cuộc xung đột Nam – Bắc triều, Trịnh – Nguyễn.
B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
Hoạt động 1. Tìm hiểu về sự ra đời của Vương triều Mạc
a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS nêu được những nét chính về sự ra đời của Vương triều Mạc.
b. Nội dung: GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, khai thác Hình 4.1, đọc thông tin trong
mục I SGK tr.20 và trả lời câu hỏi: Nêu những nét chính về sự ra đời của Vương triều Mạc.
c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS về những nét chính về sự ra đời của Vương triều Mạc
và chuẩn kiến thức của GV.
d. Tổ chức thực hiện:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS
DỰ KIẾN SẢN PHẨM
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
I. Sự ra đời của Vương
- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, khai thác Hình 4.1, đọc