Lý thuyết Lịch sử 7 Cánh diều Bài 17: Ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông-Nguyên của nhà Trần (thế kỉ XIII)

Bài 17. Ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên
của nhà Trần (thế kỉ XIII)
1. Cuộc kháng chiến lần thứ nhất, chống quân xâm lược Mông Cổ (1258) - Bối cảnh:
+ Năm 1257, Mông Cổ lên kế hoạch đánh chiếm Nam Tống theo hai hướng: từ
phía bắc đánh xuống và từ phía nam đánh lên (qua đường Đại Việt). Để thực hiện
mục tiêu đó, Mông Cổ cử sứ giả đưa thư du hàng và đe doạ triều đình nhà Trần.
+ Vua Trần Thái Tông xuống chiếu cho Trần Quốc Tuấn chỉ huy các tướng lĩnh
đem quân thuỷ, bộ lên phòng ngự ở biên giới; truyền lệnh cả nước sắm sửa vũ khí, sẵn sàng chiến đấu
+ Để tỏ rõ ý chí kiên quyết, vua Trần ra lệnh tống giam tất cả sứ giả Mông Cổ vào ngục.


Câu nói của Trần Thủ Độ thể hiện rõ quyết tâm chống giặc - Diễn biến:
+ Tháng 1/1258, ba vạn quân Mông Cổ do Ngột Lương Hợp Thai chỉ huy, tiến vào
xâm lược Đại Việt. Quân giặc tiến đến vùng Bình Lệ Nguyên (Vĩnh Phúc) thì bị
phòng tuyến của quân dân nhà Trần chặn lại
+ Để bảo toàn lực lượng, vua Trần Thái Tông ra kệnh cho quân sĩ tạm thời rút lui;
đồng thời cho nhân dân thực hiện kế sách “thanh dã”.
+ Quân Mông Cổ tiến vào kinh thành Thăng Long, gặp cảnh vườn không nhà trống
bị lâm vào tình cảnh không có lương thực và gặp nhiều khó khăn nên lực lượng hao mòn dần.
+ Ngày 29/1/1258, quân dân nhà Trần tổ chức phản công ở Đông Bộ Đầu.


Lược đồ cuộc kháng chiến chống quân Mông Cổ lần thứ nhất
- Kết quả: Cuộc kháng chiến kết thúc thắng lợi.
2. Cuộc kháng chiến lần thứ hai, chống quân xâm lược Nguyên (1285) - Hoàn cảnh:
+ Năm 1279, Nhà Nguyên ra lệnh chuẩn bị đánh chiếm Đại Việt. Theo kế hoạch,
quân Nguyên đánh Chăm-pa trước để làm bàn đạp tấn công vào phía nam Đại Việt,
phối hợp với quân của Thoát Hoan từ Trung Quốc đánh vào phía bắc Đại Việt.
+ Nhà Trần tích cực chuẩn bị kháng chiến: các hội nghị bàn kế sách đánh giặc
được triệu tập; Trần Quốc Tuấn được vua Trần Nhân Tông phong làm Quốc công


Tiết chế, thống lĩnh quân đội; nhiều cuộc tập trận được tổ chức; quân lính thích
chữ “Sát Thát" (giết giặc Mông Thát) lên cánh tay. - Diễn biến
+ Cuối tháng 1/1285, quân Nguyên tràn vào xâm lược Đại Việt từ nhiều phía:
Thoát Hoan chỉ huy 50 vạn quân từ Trung Quốc tiến vào; Toa Đô nhận lệnh dẫn 10
vạn quân từ Chăm-pa đánh phía Bắc.
+ Tháng 2/1285, trước thế mạnh của giặc, quân dân nhà Trần rút về Vạn Kiếp (Chí
Linh, Hải Dương), sau đó về Thăng Long, rồi lui về Thiên Trường (Nam Định) để
bảo toàn lực lượng, chờ thời cơ phản công.
+ Trong thời gian tháng 3 - 4/1285, nhân dân Đại Việt thực hiện kế sách thanh dã,
phối hợp với quân triều đình chống giặc ở khắp nơi, khiến quân Nguyên lâm vào khó khăn.
+ Lợi dụng thời cơ, quân Trần tổ chức phản công, đánh bại quân giặc ở nhiều nơi
như Tây Kết, cửa Hàm Tử, bến Chương Dương rồi tiến vào giải phóng Thăng
Long. Sau gần hai tháng phản công (tháng 5 và tháng 6), quân dân nhà Trần đã
đánh bại quân Nguyên, đất nước sạch bóng quân thù.
- Kết quả: Cuộc kháng chiến thắng lợi!
3. Cuộc kháng chiến lần thứ 3, chống quân xâm lược Nguyên (1287 - 1288) - Bối cảnh:
+ Cả hai lần tiến đánh Đại Việt đều bị thất bại, vua Nguyên tức giận, ra lệnh tạm
hoãn xâm lược Nhật Bản để dồn binh lực quyết đánh Đại Việt lần thứ ba.
+ Biết trước nguy cơ quân Nguyên sẽ xâm lược trở lại, nhà Trần khẩn trương
chuẩn bị kháng chiến: vua Trần Nhân Tông ra lệnh cho các vương hầu, tôn thất mộ
thêm binh lính, chấn chỉnh lực lượng; Trần Quốc Tuấn tiếp tục được trao cho
quyền tổng chỉ huy, nhà Trần tổ chức cuộc diễn tập lớn,... - Diễn biến: