Chuyên đề Cách mạng tháng 8 năm 1945. Chiến tranh giải phóng dân tộc (Ôn thi Tốt nghiệp Lịch Sử 2025)

Tài liệu ôn thi Tốt nghiệp THPT
CHUYÊN ĐỀ 3. CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945, CHIẾN TRANH
GIẢI PHÓNG DÂN TỘC VÀ CHIẾN TRANH BẢO VỆ TỔ QUỐC
TRONG LỊCH SỬ VIỆT NAM (TỪ THÁNG 8 NĂM 1945 ĐẾN NAY)
NỘI DUNG 1. CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945
A. LÝ THUYẾT TRỌNG TÂM
1. Bối cảnh lịch sử
♦ Tình hình thế giới và trong nước
- Tình hình thế giới: đầu tháng 8/1945, CTTG thứ hai đã đi đến những ngày cuối cùng.
+ Ở châu Âu: phát xít Đức đã đầu hàng từ tháng 5/1945.
+ Từ ngày 17-7-1945 đến ngày 2-8-1945, Hội nghị Pốt-xđam quyết định giao việc giải giáp vũ
khí của quân phiệt Nhật Bản ở Đông Dương cho quân Trung Hoa Dân quốc ở khu vực phía Bắc
vĩ tuyến 16, cho quân Anh ở khu vực phía Nam vĩ tuyến 16.
+ Ở châu Á: quân Đồng minh liên tiếp giáng cho Nhật những đòn nặng nề.
→ Ngày 15/8/1945, Nhật Bản chính thức đầu hàng vô điều kiện Đồng minh.
- Tình hình Việt Nam:
+ Quân Nhật ở Đông Dương rệu rã. Chính phủ thân Nhật Trần Trọng Kim hoang mang.
+ Quân Đồng minh chưa kịp vào giải giáp quân Nhật.
+ Đảng, quần chúng đã sẵn sàng hành động.
+ Lực lượng trung gian ngả hẳn về phía cách mạng.
→ Thời cơ cách mạng đã chín muồi
♦ Chủ trương của Đảng
- Ngày 13-8-1945, Trung ương Đảng và Tổng bộ Việt Minh thành lập Uỷ ban Khởi nghĩa toàn
quốc, ban bố Quân lệnh số 1, chính thức phát động Tổng khởi nghĩa trong cả nước.
- Ngày 14, 15-8-1945, Hội nghị toàn quốc của Đảng họp ở Tân Trào (Tuyên Quang), thông qua
kế hoạch lãnh đạo toàn dân Tổng khởi nghĩa và quyết định những vấn đề quan trọng về chính
sách đối nội, đối ngoại sau khi giành được chính quyền.
- Ngày 16, 17-8-1945, Đại hội 945, Đại hội Quốc dân được triệu tập tại Tân Trào. Đại hội tán
thành chủ trương Tổng khởi nghĩa của Đảng, thông qua 10 chính sách của Việt Minh, cử ra Uỷ
ban Dân tộc giải phóng Việt Nam do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch.
2. Diễn biến chính của Cách mạng tháng Tám năm 1945
- Đến giữa tháng 8/1945, khí thế cách mạng đã sục sôi trong cả nước.
- Từ ngày 14/8/1945, tại nhiều nơi, cấp bộ Đảng, Việt Minh đã phát động nhân dân khởi nghĩa. 1
Tài liệu ôn thi Tốt nghiệp THPT
- Chiều 16/8/1945, theo lệnh của Ủy ban khởi nghĩa, một đơn vị giải phóng quân do Võ Nguyên
Giáp chỉ huy, từ Tân Trào về thị xã Thái Nguyên, mở đầu cuộc Tổng khởi nghĩa.
- Ngày 18/8/ 1945, Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh, Quảng Nam giành chính quyền sớm nhất.
- Tối 19/8/1945 khởi nghĩa thắng lợi ở Hà Nội.
- Ngày 23/8/1945, nhân dân Huế giành được chính quyền.
- Ngày 25/8/1945, khởi nghĩa giành thắng lợi tại Sài Gòn.
- Ngày 28/8/1945, khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi trong cả nước.
- Ngày 30/8/1945, vua Bảo Đại tuyên bố thoái vị. Chế độ phong kiến Việt Nam sụp đổ. * Lưu ý:
- Khởi nghĩa ở Hà Nội, Huế, Sài Gòn đã tác động lớn đến các địa phương khác.
- Trong Cách mạng tháng Tám, trước áp lực và hoạt động khôn khéo của lực lượng cách mạng,
quân Nhật ở Hà Nội và các địa phương phải án binh bất động, không can thiệp vào tiến trình
khởi nghĩa. Nhờ đó, khởi nghĩa diễn ra nhanh chóng và ít đổ máu.
3. Nguyên nhân thắng lợi, ý nghĩa và bài học kinh nghiệm của Cách mạng tháng Tám năm 1945
a) Nguyên nhân thắng lợi
- Nguyên nhân chủ quan
+ Đường lối lãnh đạo cách mạng đúng đắn, sáng tạo và quá trình chuẩn bị chu đáo, lâu dài của
Đảng Cộng sản Đông Dương.
+ Truyền thống yêu nước, đoàn kết của nhân dân.
- Nguyên nhân khách quan: thắng lợi của lực lượng Đồng minh và Hồng quân Liên Xô trong
cuộc chiến tranh chống phát xít.
b) Ý nghĩa lịch sử
- Đối với dân tộc Việt Nam
+ Lật đổ ách cai trị của thực dân Pháp trong hơn 80 năm, của quân phiệt Nhật Bản gần 5 năm
+ Mở ra kỷ nguyên mới của dân tộc - kỉ nguyên độc lập, tự do; giải phóng dân tộc gắn liền với giải phóng xã hội.
+ Đảng Cộng sản Đông Dương từ một đảng hoạt động bí mật trở thành đảng cầm quyền, nhân
dân Việt Nam từ thân phận nô lệ trở thành người làm chủ đất nước.
+ Chứng tỏ năng lực lãnh đạo của Đảng Cộng sản, sự sáng tạo và tinh thần yêu nước của nhân
dân; chuẩn bị điều kiện cho những thắng lợi tiếp theo của cách mạng Việt Nam.
- Đối với thế giới:
+ Góp phần vào chiến thắng chủ nghĩa phát xít trong chiến tranh thế giới thứ hai.
+ Cổ vũ tinh thần đấu tranh của nhân dân các dân tộc thuộc địa và phụ thuộc trên thế giới. 2
Tài liệu ôn thi Tốt nghiệp THPT
c) Bài học kinh nghiệm
- Đảng là nhân tố quyết định thắng lợi; cần có đường lối lãnh đạo đúng đắn,…)
- Xây dựng và phát huy sức mạnh của khối đại đoàn kết dân tộc.
- Xác định đúng thời cơ, chủ động và mau lẹ chớp thời cơ hành động.
B. CÂU HỎI ÔN LUYỆN
► Câu hỏi trắc nghiệm nhiều phương án lựa chọn
Câu 1. Điều kiện khách quan thuận lợi để nhân dân Việt Nam nổi dậy giành chính quyền là khi
A. cuộc Chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ.
B. Nhật Bản đầu hàng Đồng minh không điều kiện.
C. Liên Xô tiêu diệt đội quân Quan Đông của Nhật.
D. Nhật Bản đảo chính Pháp, độc chiếm Đông Dương.
Câu 2. Cách mạng tháng Tám năm 1945 ở Việt Nam bùng nổ trong điều kiện chủ quan nào sau đây?
A. Quân Đồng minh liên tiếp giành thắng lợi trên chiến trường.
B. Nhật Bản đảo chính, lật đổ Pháp, độc chiếm Đông Dương.
C. Nhật Bản tuyên bố đầu hàng Đồng minh không điều kiện.
D. Đảng Cộng sản Đông Dương đã chuẩn bị đầy đủ về mọi mặt.
Câu 3. Đối với cách mạng Việt Nam, việc phát xít nhật đầu hàng đồng minh không điều kiện (tháng 8/1945) đã
A. tạo điều kiện thuận lợi cho khởi nghĩa từng phần.
B. mở ra thời kì trực tiếp vận động giải phóng dân tộc.
C. tạo điều kiện khách quan thuận lợi cho tổng khởi nghĩa.
D. tạo cơ hội cho quân Đồng minh hỗ trợ nhân dân khởi nghĩa.
Câu 4. Ngày 13-8-1945, Trung ương Đảng và Tổng bộ Việt Minh đã thành lập
A. Mặt trận Dân tộc khởi nghĩa.
B. Uỷ ban Khởi nghĩa toàn quốc.
C. Mặt trận Khởi nghĩa toàn quốc.
D. Chính phủ Liên hiệp kháng chiến.
Câu 5. Ngày 13/8/1945, Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc đã
A. triệu tập Hội nghị quốc dân ở Tân Trào.
B. phát động cao trào kháng Nhật cứu nước.
C. phát lệnh Tổng khởi nghĩa trên cả nước.
D. triệu tập Hội nghị quân sự Bắc Kì.
Câu 6. Đại hội Quốc dân họp ở Tân Trào (từ ngày 16-17/8/1945) đã
A. gấp rút thành lập 19 ban xung phong Nam tiến.
B. thành lập Ủy ban dân tộc giải phóng Việt Nam.
C. chính thức phát lệnh Tổng khởi nghĩa trên cả nước.
D. lập Ủy ban khởi nghĩa toàn quốc, ra quân lệnh số 1. 3
Tài liệu ôn thi Tốt nghiệp THPT
Câu 7. Cách mạng tháng Tám (năm 1945) ở Việt Nam không diễn ra trong bối cảnh nào sau đây?
A. Nhật Bản tuyên bố đầu hàng Đồng minh không điều kiện.
B. Đảng Cộng sản Đông Dương đã có sự chuẩn bị về mọi mặt.
C. Chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ và nhanh chóng lan rộng.
D. Lực lượng cách mạng được xây dựng và rèn luyện qua thực tiễn.
Câu 8. Trong Cách mạng tháng Tám năm 1945 ở Việt Nam, 4 địa phương giành được chính quyền sớm nhất là
A. Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh, Quảng Nam.
B. Bắc Ninh, Hải Dương, Hà Tĩnh, Quảng Nam.
C. Hà Nam, Hải Dương, Hưng Yên, Quảng Nam.
D. Hải Dương, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Nam.
Câu 9. Từ ngày 14 đến ngày 15-8-1945, Hội nghị toàn quốc của Đảng họp ở Tân Trào (Tuyên Quang) thông qua kế hoạch
A. thành lập quân đội quốc gia Việt Nam.
B. lãnh đạo toàn dân Tổng khởi nghĩa.
C. thống nhất các lực lượng vũ trang.
D. phát động khởi nghĩa từng phần.
Câu 10. Trong Cách mạng tháng Tám, ngày 19/8/1945, nhân dân Việt Nam đã giành được
chính quyền tại địa phương nào? A. Hà Nội. B. Sài Gòn. C. Thái Nguyên. D. Bắc Giang.
Câu 11. Trong Cách mạng Tám năm 1945 ở Việt Nam, khởi nghĩa giành chính quyền ở những
địa phương nào có ý nghĩa quyết định đến thắng lợi của cả nước?
A. Bắc Giang, Hải Dương.
B. Hà Nội, Huế, Sài Gòn.
C. Thanh Hóa, Nghệ An.
D. Hà Tiên, Đồng Nai Thượng.
Câu 12. Ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình (Hà Nội), Chủ tịch Hồ Chí Minh
A. đọc bản Tuyên ngôn Độc lập.
B. phát lệnh Tổng khởi nghĩa.
C. công bố Chỉ thị Toàn dân kháng chiến.
D. đọc Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến.
Câu 13. Sự kiện nào dưới đây đánh dấu chế độ phong kiến ở Việt Nam đã sụp đổ hoàn toàn?
A. Vua Bảo Đại tuyên bố thoái vị.
B. Hiệp ước Pa-tơ-nốt được kí kết.
C. Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập.
D. Giành được chính quyền trên cả nước.
Câu 14. Thời cơ “ngàn năm có một” để nhân dân Việt Nam tổng khởi nghĩa giành chính quyền năm 1945 kết thúc khi
A. quân Đồng minh vào Đông Dương giải giáp quân đội Nhật.
B. thực dân Pháp bắt đầu nổ súng xâm lược trở lại Việt Nam. 4