Chuyên đề Chiến tranh bảo vệ Tổ quốc và chiến tranh giải phóng dân tộc (Ôn thi Tốt nghiệp Lịch Sử 2025)

Tài liệu ôn thi Tốt nghiệp THPT
CHUYÊN ĐỀ 3. CHIẾN TRANH BẢO VỆ TỔ QUỐC VÀ
CHIẾN TRANH GIẢI PHÓNG DÂN TỘC TRONG LỊCH SỬ VIỆT NAM
(TRƯỚC CÁCH MẠNG THÁNG TÁM)
NỘI DUNG 1. KHÁI QUÁT VỀ CHIẾN TRANH BẢO VỆ TỔ QUỐC
TRONG LỊCH SỬ VIỆT NAM
A. LÝ THUYẾT TRỌNG TÂM
1. Chiến tranh bảo vệ Tổ quốc trong lịch sử Việt Nam
a) Vị trí địa chiến lược của Việt Nam
- Đặc điểm vị trí địa lí của Việt Nam:
+ Nằm ở khu vực Đông Nam Á (khu vực ngã tư giao giữa lục địa Á - Âu và châu Đại Dương,
giữa Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương).
+ Là cầu nối giữa Đông Nam Á lục địa và Đông Nam Á hải đảo → Việt Nam là địa bàn “tiền
tiêu” của Đông Nam Á từ phía bắc và là “cửa ngõ” để tiến vào bán đảo Trung - Ấn từ phía đông
và Trung Quốc từ phía nam. - Tác động:
+ Lãnh thổ Việt Nam thường xuyên là đối tượng nhòm ngó, can thiệp hoặc xâm lược của các thế lực bên ngoài.
+ Trong suốt tiến trình lịch sử, Việt Nam là địa bàn cạnh tranh địa chính trị, xác lập và mở rộng
phạm vi ảnh hưởng của các nước lớn trong khu vực và trên thế giới.
b) Vai trò, ý nghĩa của chiến tranh bảo vệ Tổ quốc trong lịch sử Việt Nam - Vai trò:
+ Vai trò đặc biệt đối với sự nghiệp bảo vệ độc lập dân tộc, thống nhất và toàn vẹn chủ quyền,
lãnh thổ quốc gia, quyết định sự tồn vong của quốc gia, dân tộc trước các cuộc chiến tranh xâm
lược và can thiệp từ bên ngoài.
+ Tác động lớn đến quá trình hình thành quốc gia, dân tộc; đến tiến trình lịch sử dân tộc và
chính sách quản lí đất nước.
+ Kết quả của các cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc cũng ảnh hưởng đến tính chất xã hội và
công cuộc xây dựng đất nước, phát triển kinh tế, văn hóa. - Ý nghĩa:
+ Góp phần hình thành và phát triển truyền thống yêu nước, ý chí kiên cường, bất khuất trong
đấu tranh chống ngoại xâm của dân tộc Việt Nam.
+ Góp phần khơi dậy và củng cố tinh thần đoàn kết, lòng tự hào dân tộc. 1
Tài liệu ôn thi Tốt nghiệp THPT
+ Để lại nhiều bài học kinh nghiệm cho công cuộc bảo vệ Tổ quốc hiện nay.
2. Một số cuộc kháng chiến thắng lợi tiêu biểu
a) Khái quát về một số cuộc kháng chiến thắng lợi Cuộc kháng chiến Chỉ huy Trận đánh lớn Kháng chiến chống Ngô Quyền Sông Bạch Đằng quân Nam Hán (938) Kháng chiến chống Sông Lục Đầu Lê Hoàn quân Tống (981) Sông Bạch Đằng
- Tập kích trên đất Tống (châu Ung, châu Kháng chiến chống Lý Thường Kiệt Khâm, châu Liêm) quân Tống (1075 - 1077)
- Trận chiến tại phòng tuyến Như Nguyệt Kháng chiến chống - Trần Thái Tông - Bình Lệ Nguyên quân Mông Cổ (1258) - Trần Thủ Độ - Đông Bộ Đầu Kháng chiến chống - Trần Thánh Tông
- Tây Kết; Hàm Tử; Chương Dương,… quân Nguyên (1285) - Trần Quốc Tuấn Kháng chiến chống - Trần Nhân Tông
- Vạn Kiếp; Thăng Long; Vân Đồn;
quân Nguyên (1287 - 1288) - Trần Quốc Tuấn Sông Bạch Đằng Kháng chiến chống Nguyễn Huệ - Rạch Gầm - Xoài Mút quân Xiêm (1785) Kháng chiến chống Vua Quang Trung - Ngọc Hồi - Đống Đa quân Thanh (1789)
b) Nguyên nhân thắng lợi - Nguyên nhân chủ quan:
+ Tinh thần yêu nước, ý chí đấu tranh kiên cường, bất khuất của người Việt.
+ Các cuộc kháng chiến đều mang tính chính nghĩa, nhằm bảo vệ độc lập dân tộc, chủ quyền
lãnh thổ. Đây là cơ sở để tập hợp và phát huy sức mạnh toàn dân.
+ Tinh thần đoàn kết dân tộc: từ đoàn kết trong nội bộ vương triều, giữa tướng lĩnh và binh sĩ,
đến đoàn kết giữa triều đình với nhân dân, giữa các tầng lớp nhân dân và các dân tộc.
+ Lãnh đạo các cuộc kháng chiến là những vị tướng tài năng, mưu lược, có đường lối chiến
lược, chiến thuật đúng đắn, hiệu quả và nghệ thuật quân sự sáng tạo, độc đáo.
- Nguyên nhân khách quan:
+ Các cuộc chiến tranh xâm lược của ngoại bang là chiến tranh phi nghĩa. 2
Tài liệu ôn thi Tốt nghiệp THPT
+ Trong quá trình xâm lược, các thế lực ngoại xâm phải đối mặt với nhiều khó khăn (hành quân
xa, không thông thuộc địa hình, không quen thuỷ thổ, thiếu lương thực,...), khiến quân xâm
lược không phát huy được sở trường, rơi vào thế bị động và từng bước suy yếu.
3. Một số cuộc kháng chiến không thành công
a) Khái quát về một số cuộc kháng chiến không thành công Cuộc kháng chiến Chỉ huy Trận đánh lớn Kết quả Kháng chiến chống
- Trận đánh tại - Năm 179 TCN, nước Âu quân Triệu An Dương Vương
Thành Cổ Loa (Hà Lạc rơi vào ách thống trị (thế kỉ II TCN) Nội) của Nam Việt. - Thành Đông Đô, Kháng chiến chống - Tháng 6/1407, cuộc Hồ Quý Ly, thành Đa Bang (Hà quân Minh
kháng chiến của nhà Hồ
Hồ Nguyên Trừng Nội), thành Tây Đô (1406 - 1407) thất bại. (Thanh Hóa),… - Triều Nguyễn kí Hiệp Kháng chiến chống
- Đà Nẵng, Gia ước Hác-măng (1883) và thực dân Pháp Triều Nguyễn
Định, các tỉnh Nam Pa-tơ-nốt (1884), Việt Nam (1858 - 1884) Kì, Bắc Kì, Huế,…
trở thành thuộc địa của Pháp.
b) Nguyên nhân không thành công
- Nguyên nhân chủ quan:
+ Sự chủ quan, mất cảnh giác, không có sự phòng bị trước âm mưu, thủ đoạn của kẻ thù.
+ Những người lãnh đạo kháng chiến không tập hợp được đông đảo quần chúng nhân dân,
không xây dựng được khối đoàn kết toàn dân.
+ Trong quá trình tổ chức kháng chiến, những người lãnh đạo phạm phải một số sai lầm
- Nguyên nhân khách quan: Tương quan lực lượng chênh lệch, không có lợi cho cuộc kháng
chiến của nhân dân Việt Nam.
B. CÂU HỎI ÔN LUYỆN
► Câu hỏi trắc nghiệm nhiều phương án lựa chọn
Câu 1. Nội dung nào sau đây không phản ánh đúng vị trí địa lí chiến lược của Việt Nam?
A. Là cầu nối giữa Trung Quốc với khu vực Đông Nam Á.
B. Nằm trên các trục đường giao thông quốc tế huyết mạch.
C. Là cầu nối giữa Đông Nam Á lục địa với Đông Nam Á hải đảo.
D. Kiểm soát tuyến đường thương mại giữa Ấn Độ và Đông Nam Á.
Câu 2. Do có vị trí địa lí chiến lược quan trọng nên trong suốt tiến trình lịch sử, Việt Nam là 3
Tài liệu ôn thi Tốt nghiệp THPT
A. một cường quốc thương mại đường biển, có vai trò chi phối kinh tế thế giới.
B. địa bàn cạnh tranh ảnh hưởng của các cường quốc trong khu vực và thế giới.
C. “vùng đệm” giữa khu vực thuộc địa của thực dân Anh và thực dân Pháp.
D. một đế quốc hùng mạnh, có tầm ảnh hưởng lớn trên trường quốc tế.
Câu 3. Trong lịch sử Việt Nam, chiến tranh bảo vệ Tổ quốc có vai trò quyết định đối với
A. sự sinh tồn và phát triển của dân tộc Việt Nam.
B. chính sách đối nội, đối ngoại của đất nước.
C. chiều hướng phát triển kinh tế của đất nước.
D. tình hình văn hóa - xã hội của quóc gia.
Câu 4. Thắng lợi của những cuộc kháng chiến bảo vệ Tổ quốc trong lịch sử Việt Nam có nhiều
tác động tích cực đối với sự phát triển của đất nước, ngoại trừ việc
A. góp phần hình thành nhiều truyền thống tốt đẹp.
B. giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc.
C. đưa Việt Nam phát triển theo con đường tư bản chủ nghĩa.
D. bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ.
Câu 5. Kế sách nào của Ngô Quyền đã được quân dân nhà Trần kế thừa, vận dụng để đánh
đuổi quân Nguyên xâm lược (1288)?
A. Tiên phát chế nhân.
B. Đánh thành diệt viện.
C. Vườn không nhà trống.
D. Đóng cọc trên sông Bạch Đằng.
Câu 6. Nội dung nào dưới đây không phản ánh đúng nguyên nhân thắng lợi của chiến thắng
Bạch Đằng ở Việt Nam (năm 938)?
A. Quân Nam Hán chủ quan, hiếu chiến, không thông thạo địa hình.
B. Nhân dân Việt Nam có tinh thần yêu nước, ý chí đấu tranh bất khuất.
C. Quân Nam Hán lực lượng ít, khí thế chiến đấu kém cỏi, vũ khí thô sơ.
D. Tài thao lược và vai trò chỉ huy của Ngô Quyền cùng các tướng lĩnh khác.
Câu 7. Sự kiện lịch sử nào ở thế kỉ X đã chấm dứt thời kì Bắc thuộc, đưa Việt Nam bước vào
thời kì độc lập, tự chủ lâu dài?
A. Ngô Quyền xưng vương lập ra nhà Ngô (939).
B. Chiến thắng Bạch Đằng do Ngô Quyền lãnh đạo (938).
C. Khởi nghĩa giành quyền tự chủ của Khúc Thừa Dụ (905).
D. Khúc Hạo cải cách hành chính, xây dựng quyền tự chủ (907).
Câu 8. Đọc tư liệu sau đây và cho biết: nội dung nào không phản ánh đúng những khó khăn
của nhà Nam Hán khi tiến quân xâm lược Việt Nam (938)? 4