Chuyên đề Thế giới trong và sau chiến tranh lạnh (Ôn thi Tốt nghiệp Lịch Sử 2025)

Tài liệu ôn thi Tốt nghiệp THPT
CHUYÊN ĐỀ 1. THẾ GIỚI TRONG VÀ SAU CHIẾN TRANH LẠNH
NỘI DUNG 1. LIÊN HỢP QUỐC
A. LÝ THUYẾT TRỌNG TÂM
1. Một số vấn đề cơ bản về Liên hợp quốc
A. Bối cảnh lịch sử và quá trình hình thành
♦ Bối cảnh lịch sử
- Vào giai đoạn cuối của Chiến tranh thế giới thứ hai, tình hình thế giới có những chuyển biến
quan trọng; sức mạnh và ưu thế trên chiến trường thuộc về phe Đồng minh chống phát xít.
- Nhu cầu xác lập một tổ chức quốc tế để duy trì hoà bình và trật tự thế giới sau chiến tranh.
- Nhân dân thế giới có khát vọng được sống trong hòa bình.
♦ Quá trình hình thành
- Ngày 1-1-1942, đại diện 26 nước chống phát xít đã kí bản Tuyên bố Liên hợp quốc, cam kết
thành lập một tổ chức quốc tế vì hoà bình và an ninh sau chiến tranh.
- Từ năm 1943, các nước đã thoả thuận được một số điểm cơ bản về cơ cấu Liên hợp quốc, Đại
hội đồng, thành viên thường trực Hội đồng Bảo an,...
- Tại Hội nghị Tê-hê-ran (I-ran, từ ngày 28-11 đến ngày 1-12-1943), ba nước Liên Xô, Mỹ, Anh
khẳng định quyết tâm thành lập Liên hợp quốc nhằm thay thế cho Hội Quốc liên.
- Tại Hội nghị I-an-ta (Liên Xô, tháng 2-1945), ba nước Liên Xô, Mỹ, Anh đã ra quyết định về
việc thành lập Liên hợp quốc và đồng ý triệu tập hội nghị để thông qua Hiến chương hợp quốc.
- Từ ngày 25-4-1945 đến ngày 26-6-1945, tại Hội nghị Xan Phran-xi-xcô (Mỹ), đại biểu 50
nước tham dự đã thông qua bản Hiến chương Liên hợp quốc.
- Ngày 24-10-1945, Hiến chương Liên hợp quốc được Quốc hội các nước thành viên phê
chuẩn, Liên hợp quốc chính thức được thành lập.
B. Mục tiêu, nguyên tắc hoạt động ♦ Mục tiêu:
- Duy trì hoà bình và an ninh quốc tế;
- Thúc đẩy quan hệ hữu nghị giữa các dân tộc trên cơ sở tôn trọng quyền bình đẳng, quyền tự
quyết dân tộc và củng cố hoà bình thế giới;
- Thúc đẩy hợp tác quốc tế để giải quyết các vấn đề kinh tế, xã hội, văn hoá, nhân đạo, đảm bảo
quyền con người và quyền tự do cơ bản cho mọi người không phân biệt chủng tộc, giới tính, tôn giáo, ngôn ngữ;
- Liên hợp quốc đóng vai trò là trung tâm điều hoà các nỗ lực quốc tế vì những mục tiêu trên. 1
Tài liệu ôn thi Tốt nghiệp THPT
Lưu ý: Trong số các mục tiêu của Liên hợp quốc, mục tiêu duy trì hoà bình và an ninh quốc tế
được chú trọng và là cơ sở để thực hiện các mục tiêu khác.
♦ Nguyên tắc hoạt động:
- Bình đẳng về chủ quyền quốc gia;
- Tôn trọng toàn vẹn lãnh thổ và độc lập chính trị quốc gia;
- Từ bỏ đe doạ bằng vũ lực hoặc sử dụng vũ lực trong quan hệ quốc tế;
- Không can thiệp vào công việc nội bộ các nước;
- Tôn trọng các nghĩa vụ quốc tế và luật pháp quốc tế;
- Giải quyết các tranh chấp quốc tế bằng biện pháp hoà bình.
2. Vai trò của Liên hợp quốc
a) Duy trì hoà bình, an ninh quốc tế
- Góp phần giải quyết xung đột và tranh chấp ở nhiều khu vực, khôi phục hoà bình và hỗ trợ tái
thiết ở nhiều quốc gia.
- Góp phần thúc đẩy quá trình phi thực dân hoá, xoá bỏ chủ nghĩa thực dân trên phạm vi toàn
cầu, thủ tiêu các hình thức của chế độ phân biệt chủng tộc.
- Xây dựng được một hệ thống các công ước, hiệp ước quốc tế về giải trừ quân bị cũng như
ngăn chặn phổ biến vũ khí huỷ diệt hàng loạt, tiêu biểu như:
+ Hiệp ước cấm phổ biến vũ khí hạt nhân (1968);
+ Công ước cấm sử dụng, phát triển và tàng trữ vũ khí hoá học và về việc phá huỷ các loại vũ khí này (1993);
+ Hiệp ước cấm thử hạt nhân toàn diện (1996);
+ Hiệp ước cấm vũ khí hạt nhân (2017);...
b) Thúc đẩy phát triển kinh tế, tài chính, thương mại quốc tế và nâng cao đời sống người dân
- Thúc đẩy, tạo môi trường thuận lợi để phát triển kinh tế, tài chính và thương mại quốc tế.
- Thực hiện nhiều dự án, đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện, nâng cao đời sống của
người dân và hỗ trợ cho công tác xoá đói, giảm nghèo, đặc biệt là ở các nước đang phát triển.
- Góp phần vào các hoạt động chống biến đổi khí hậu, dịch bệnh,... ở nhiều khu vực
- Năm 2015, Liên hợp quốc thông qua Chương trình nghị sự 2030 vì sự phát triển bền vững, đặt
ra 17 mục tiêu, hành động mang tính toàn cầu đến năm 2030. 2
Tài liệu ôn thi Tốt nghiệp THPT
Các mục tiêu phát triển bền vững của Liên hợp quốc
c) Đảm bảo quyền con người, phát triển văn hoá, xã hội
- Về quyền con người: Năm 1948, thông qua Tuyên ngôn Nhân quyền. Văn kiện này làm cơ sở
cho việc ra đời hơn 80 công ước và tuyên bố quốc tế về quyền con người.
- Về văn hoá, xã hội:
+ Năm 2000, đề ra Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỉ, nhằm xoá bỏ đói nghèo, hoàn thành phổ
cập giáo dục tiểu học, tăng cường bình đẳng giới, phòng chống HIV/AIDS, sốt rét và các bệnh
dịch khác, bảo đảm bền vững môi trường,...
+ Các cơ quan chuyên môn của Liên hợp quốc đã góp phần thắt chặt sự hợp tác về giáo dục,
khoa học, văn hoá, xã hội giữa các quốc gia thành viên.
+ Các quỹ, chương trình của Liên hợp quốc đã thúc đẩy giải quyết các vấn đề thách thức toàn
cầu, chú trọng các vấn đề giáo dục, nhân đạo,...
3. Quan hệ Việt Nam - Liên hợp quốc
- Tháng 9/1977, Việt Nam gia nhập và trở thành thành viên thứ 149 của Liên hợp quốc.
- Liên hợp quốc giúp đỡ Việt Nam
+ Nhiều cơ quan chuyên môn của Liên hợp quốc hoạt động ở Việt Nam có hiệu quả như
UNICEF, UNESCO, WHO, WTO, IMF…
+ Giúp đỡ Việt Nam xóa đói giảm nghèo, phòng chống ma túy, dịch bệnh, thiên tai…
- Đóng góp của Việt Nam với Liên hợp quốc:
+ Góp phần làm giảm căng thẳng, hỗ trợ các giải quyết các vấn đề an ninh hòa bình tại nhiều khu vực trên thế giới. 3
Tài liệu ôn thi Tốt nghiệp THPT
+ Được bầu là ủy viên không thường trực của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2008 - 2009, 2020 - 2021.
B. CÂU HỎI ÔN LUYỆN
► Câu hỏi trắc nghiệm nhiều phương án lựa chọn
Câu 1. Tổ chức Liên hợp quốc ra đời nhằm đáp ứng nhu cầu nào sau đây của toàn thể nhân loại?
A. Thúc đẩy khoa học công nghệ phát triển.
B. Nâng cao đời sống tinh thần con người.
C. Bảo vệ hòa bình, an ninh toàn thế giới.
D. Chống biến đổi khí hậu trên toàn cầu.
Câu 2. Tổ chức Liên hợp quốc ra đời trong bối cảnh nào?
A. Cuộc chiến tranh lạnh giữa Mĩ và Liên Xô đang diễn ra gay gắt.
B. Nhân dân thế giới có khát vọng được sống trong hòa bình.
C. Trật tự thế giới hai cực Ianta đã được xác lập hoàn chỉnh.
D. Xu thế toàn cầu hóa kinh tế đang diễn ra mạnh mẽ.
Câu 3. Tại hội nghị Tê-hê-ran (1943), nguyên thủ những quốc gia nào sau đây đã khẳng định
quyết tâm thành lập tổ chức Liên hợp quốc? A. Mĩ, Anh, Pháp.
B. Mỹ, Anh, Liên Xô.
C. Nhật Bản, Mĩ, Đức.
D. Trung Quốc, Liên Xô, Mĩ.
Câu 4. Nội dung nào sau đây không phản ánh đúng bối cảnh dẫn đến sự hình thành của tổ chức Liên hợp quốc?
A. Cuộc cách mạng khoa học kĩ thuật và xu thế toàn cầu hóa đang diễn ra mạnh mẽ.
B. Nhận thức của các nước Đồng minh về việc tổ chức lại thế giới sau chiến tranh.
C. Nhu cầu thành lập một tổ chức quốc tế mới thay thế cho tổ chức Hội Quốc liên.
D. Trải qua chiến tranh ác liệt, nhân dân thế giới khát khao được sống trong hòa bình.
Câu 5. Ngày 1-1-1942, tại Oa-sinh-tơn, đại diện 26 nước Đồng minh chống phát xít đã kí kết văn kiện nào sau đây?
A. Hiến chương Liên hợp quốc.
B. Tuyên ngôn Dân quyền.
C. Tuyên bố Liên hợp quốc. D. Tuyên ngôn nhân quyền
Câu 6. Nguyên thủ ba cường quốc Liên Xô, Mĩ, Annh đã ra quyết định về việc thành lập Liên
hợp quốc tại hội nghị nào sau đây?
A. Hội nghị Mát-xcơ-va (1943).
B. Hội nghị Tê-hê-ran (1943).
C. Hội nghị I-an-ta (1945).
D. Hội nghị Xan Phran-xi-xcô (1945).
Câu 7. Tháng 10/1943, tại Hội nghị Mát-xcơ-va (Liên Xô), chính phủ Liên Xô, Mĩ, Anh, Trung Hoa Dân quốc đã 4