Đề cương ôn tập giữa kì 2 Ngữ văn 8 Cánh diều

ĐỀ CƯƠNG NỘI DUNG ÔN TẬP KIỂM TRA GIỮA HỌC KÌ II
NĂM HỌC 20…. – 20….
MÔN NGỮ VĂN 8 – CÁNH DIỀU
I. NỘI DUNG KIẾN THỨC CẦN ÔN TẬP
A. Phần 1: Nội dung kiến thức cần ôn tập 1. Văn bản:
- Nhận biết được một số yếu tố hình thức (chi tiết tiêu biểu, cốt truyện, ngôn ngữ,
nhân vật,...) và phân tích được nội dung (đề tài, chủ đề, thông điệp,...) mà nhà văn
muốn gửi đến người đọc thông qua hình thức nghệ thuật của văn bản.
- Xác định giá trị nội dung, nghệ thuật của thơ trữ tình và thơ trào phúng trung đại
làm theo thể thơ Đường luật. Nhận biết, phân tích được giá trị thẩm mĩ của một số
yếu tố thi luật (bố cục, niêm, luật, vần, nhịp, đối) của thơ thất ngôn bát cút, thơ thất
ngôn tứ tuyệt Đường luật và một số thủ pháp nghệ thuật của thơ trào phúng.
a. Các xác định đề tài và chủ đề trong tác phẩm văn học Nội dung Đề tài Chủ đề
Đề tài là phạm vi cuộc sống Chủ đề là vấn đề chính được thể 1. Khái niệm
được miêu tả trong văn bản. hiện trong văn bản.
Để xác định đề tài, người ta Để xác định chủ đề, thường phải trả
thường đặt câu hỏi: Tác phẩm lời câu hỏi: Vấn đề cơ bản mà tác 2. Cách xác
viết về cái gì (hiện tượng, phẩm nêu lên là gì? định phạm vi cuộc sống)?
- Chú ý: mỗi tác phẩm lớn có thể
đặt ra nhiều vấn đề cơ bản (nhiều chủ đề)
b. Yếu tố thi luật trong thơ thất ngôn bát cú và thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật Nội dung Thất ngôn bát cú
Thất ngôn tứ tuyệt 1. Thể, dạng
+ Thể thất ngôn (mỗi câu bảy + Thể thất ngôn (mỗi câu bảy chữ) chữ) PAGE \* MERGEFORMAT 28


+ Dạng bát cú (mỗi bài tám câu) + Dạng tứ tuyệt (mỗi bài bốn câu)
- Gồm bốn phần: đề, thực, luận, - Bố cục bốn phần (mỗi phần một
kết, mỗi phần có hai câu (gọi là câu): khởi, thừa, chuyển, hợp. liên).
+ Câu khởi có chức năng mở bài,
+ Hai câu đề có nhiệm vụ mở gợi mở ý thơ.
bài, giới thiệu vấn đề mà bài thơ + Câu thừa nối tiếp câu khởi để đề cập. làm trọn vẹn ý thơ.
+ Hai câu thực nêu hiện tượng, + Câu chuyển có nhiệm vụ
sự vật, làm rõ hơn ý của đề bài chuyển ý thơ từ việc phản ánh 2. Bố cục
được đưa ra ở hai câu đề.
các sự vật, hiện tượng ở hai câu
+ Hai câu luận phát triển rộng đầu sang phần gợi mở về bản
thêm ý của bài, có chức năng chất, nguyên nhân của sự vật,
luận bàn về vấn đề được nói đến hiện tượng được phản ánh. ở các câu trên.
+ Câu hợp kết hợp với câu
+ Hai câu kết có vai trò kết thúc chuyển làm cô đúc ý thơ, thể hiện
ý toàn bài, thể hiện cảm xúc của nỗi niềm của tác giả.
nhà thơ; có khi hai câu kết còn
gợi ra ý mới để suy nghĩ tiếp.
Hai câu thơ thuộc hai liên kết Hai câu thơ thuộc hai liên kết
dính với nhau theo nguyên tắc: dính với nhau theo nguyên tắc:
Âm tiết (chữ) thứ hai của các các câu 1 và 4, 2 và 3 phải cùng 3. Niêm
câu 1 và 8, 2 và 3, 4 và 5, 6 và 7 thanh (niêm) với nhau.
phải cùng thanh (niêm) với nhau.
Thơ Đường luật buộc phải tuân thủ luật bằng trắc. Nếu chữ thứ hai 4. Luật
của câu thứ nhất mang thanh bằng thì bài thơ thuộc luật bằng, nếu
mang thanh trắc thì là luật trắc. 5. Vần
Thường chỉ gieo vần bằng ở Gieo vần ở cuối các câu 1, 2, 4. PAGE \* MERGEFORMAT 28

cuối các câu 1, 2, 4, 6, 8
Thường ngắt nhịp chẵn trước, lẻ sau, nhịp 4/3 (với thơ thất ngôn) 6. Nhịp
hoặc 2/3 (với thơ ngũ ngôn).
Ở phần thực và luận, các chữ ở các câu thơ phải đối nhau về âm, về 7. Đối từ loại và về nghĩa. c. Thơ trào phúng Nội dung Kiến thức
Thơ trào phúng là một thể loại đặc biệt của sáng tác văn học, gắn
liền với các cung bậc tiếng cười mang ý nghĩa xã hội:
- Hài hước là sự phê phán nhẹ nhàng. 1. Khái niệm
- Châm biếm là dùng lời lẽ sắc sảo, thâm thuý để phê phán, vạch trần đối tượng.
- Đả kích là tiếng cười phủ định, thường dùng để chỉ trích, phản đối
gay gắt đối tượng trào phúng.
- Chơi chữ là vận dụng các hiện tượng đồng âm, trái nghĩa, đa nghĩa,
từ láy,... trong câu thơ để tạo nên ý nghĩa bất ngờ làm bật ra tiếng cười.
- Sử dụng khẩu ngữ, ngôn ngữ đời thường một cách hài hước cũng là
2. Một số thủ thủ pháp căn bản tạo nên tiếng cười trong thơ trào phúng. pháp
- Cường điệu là nói quá, phóng đại, nhân lên gấp nhiều lần tính chất,
mức độ nhằm làm nổi bật tính hài hước của đối tượng.
- Tương phản là sử dụng các từ ngữ, hình ảnh,.. trái ngược nhau, tạo
nên sự đối lập nhằm khắc hoạ, tô đậm đặc điểm của đối tượng và
châm biếm, phê phán, đả kích đối tượng.
d. Bảng hệ thống hóa thông tin về các văn bản đọc Bài Văn Tác giả Loại,
Đặc điểm nổi bật PAGE \* MERGEFORMAT 28

thể bản Nội dung Hình thức loại 6
Qua đoạn trích tác giả đã Nam Cao đã thể
thể hiện sự chân thực và hiện tài năng
cảm động về số phận đau nghệ thuật của
thương của người nông mình trong việc
dân trong xã hội phong miêu tả tâm lí Lão Nam
Truyện kiến cũ và ca ngợi những nhân vật, cách kể Hạc Cao ngắn
phẩm chất cao quí của họ. chuyện giản dị, tự
Đồng thời cũng cho thấy nhiên chân thực,
sự yêu thương trân trọng giọng điệu linh
của Nam Cao đối với hoạt và tình
những người nông dân như huống độc đáo. thế. Trong
Antoine Truyện Tác phẩm thể hiện cái Sử dụng ngôi kể mắt trẻ de đồng
nhìn sáng tạo sâu sắc của thứ nhất giúp cho Saint- thoại
những người trẻ, sự quan người đọc nắm Exupéry
trọng của hội họa và trí bắt tâm trạng
tưởng tượng cùng với đó nhân vật sâu sắc,
là sự đối mặt của con sinh động, chân
người đối với sự thật mất thật và gần gũi
mát đi người thân yêu của hơn. Bên cạnh lời
mình. Nhưng qua đó cũng kể, văn bản còn
thể hiện rằng họ sẽ càng sử dụng các bức
trân trọng và yêu quý tranh tạo sự sinh người mình yêu hơn. động thu hút người xem. Các bức tranh giúp PAGE \* MERGEFORMAT 28