Giáo án Bài 4 Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo (2024): Xung đột Nam - Bắc triều và Trịnh Nguyễn

Ngày soạn:…/…/… Ngày dạy:…/…/…
CHƯƠNG 3: VIỆT NAM TỪ ĐẦU THẾ KỈ XVI ĐẾN THẾ KỈ XVIII
BÀI 4: XUNG ĐỘT NAM – BẮC TRIỀU VÀ TRỊNH – NGUYỄN (3 tiết)
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức HS học về:
- Thời kì đất nước xảy ra những cuộc xung đột Nam – Bắc triều và Trịnh – Nguyễn.
- Nguyên nhân và hệ quả của các cuộc xung đột đó. 2. Năng lực
Năng lực chung:
- Năng lực giao tiếp và hợp tác: khả năng thực hiện nhiệm vụ một cách độc lập hay
theo nhóm; Trao đổi tích cực với giáo viên và các bạn khác trong lớp.
- Năng lực tự chủ và tự học: biết lắng nghe và chia sẻ ý kiến cá nhân với bạn, nhóm
và GV. Tích cực tham gia các hoạt động trong lớp.
- Giải quyết vấn đề và sáng tạo: biết phối hợp với bạn bè khi làm việc nhóm, tư duy
logic, sáng tạo khi giải quyết vấn đề.
Năng lực riêng:
- Năng lực tìm hiểu lịch sử:
 Biết giải mã các tư liệu 4.1, 4.2 để tìm hiểu về tình hình nước ta đầu thế kỉ XVI
và hệ quả của các cuộc xung đột.
 Biết cách thu thập thông tin, đọc hiểu phần Em có biết để tìm hiểu về những
biện pháp ứng phó của họ Nguyễn trong cuộc xung đột Trịnh – Nguyễn.


 Giải mã nguồn tư liệu về một đoạn tường thành nhà Mạc và tư liệu 4.3 để hình
dung được dấu tích của nhà Mạc, về tổ chức chính quyền vua Lê, chúa Trịnh.
- Năng lực nhận thức và tư duy lịch sử:
● Nêu được những nét chính về sự ra đời của Vương triều Mạc.
● Giải thích được nguyên nhân bùng nổ xung đột Nam – Bắc triều, Trịnh – Nguyễn.
● Nêu được hệ quả của xung đột Nam – Bắc triều, Trịnh – Nguyễn.
● Vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học: Viết được đoạn văn (khoảng 150 chữ) giới
thiệu về di tích thành nhà Mạc ở Cao Bằng. 3. Phẩm chất
- Yêu nước: hình thành ý thức về sự thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ dân tộc.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC
1. Đối với giáo viên
- Giáo án, SHS, SGV, SBT Lịch sử và Địa lí 8 – phần Lịch sử.
- Lược đồ, hình ảnh có liên quan đến nội dung bài học.
- Máy tính, máy chiếu (nếu có).
2. Đối với học sinh
- SHS Lịch sử và Địa lí 8.
- Tranh ảnh, tư liệu sưu tầm có liên quan đến nội dung bài học và dụng cụ học tập theo yêu cầu của GV.
III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
a. Mục tiêu: Tạo tâm thế cho HS, giúp đỡ HS ý thức được nhiệm vụ học tập, hứng thú với bài học mới.
b. Nội dung: GV trình chiếu cho HS hình ảnh một số địa danh, di tích được nhắc đến
trong bài học. GV yêu cầu HS chia sẻ về những sự kiện lịch sử có liên quan đến các địa danh hoặc di tích đó.


c. Sản phẩm: HS trình bày hiểu biết về sự kiện lịch sử có liên quan đến địa danh, di tích
sẽ được nhắc đến trong bài học.
d.Tổ chức thực hiện:
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
- GV trình chiếu cho HS quan sát một số hình ảnh sau: Quảng Bình Quan
Một đoạn thành nhà Mạc
(Cổng Hạ Lũy Thầy)
(Tam Thanh, Lạng Sơn)
- GV yêu cầu HS quan sát hình ảnh và trả lời câu hỏi:
+ Các em đã từng đến các địa danh, di tích được nhắc đến trong bài chưa?
+ Nếu có, hãy chia sẻ về những sự kiện lịch sử có liên quan đến các địa danh hoặc di tích đó?
Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập
- HS quan sát hình ảnh, vận dụng hiểu biết thực tế, liên hệ bản thân và trả lời câu hỏi.
- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận
- GV mời đại diện 1 – 2 HS chia sẻ một số hiểu biết về về những sự kiện lịch sử có liên
quan đến các địa danh, di tích trong hình.
- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập


- GV nhận xét, đánh giá và chốt đáp án:
+ Hệ thống Lũy Thầy:
● Là một tuyến phòng thủ kiên cố.
● Trận đánh ác liệt nhất trong cuộc chiến Trịnh – Nguyễn vào năm 1672 đã chứng
tỏ sự lợi hại của hệ thống thành lũy. Quân Trịnh liên tục tấn công mặt lũy Trấn
Ninh nhưng không hạ được thành, phải rút lui, chấm dứt cuộc chiến gần 50 năm
và mở ra hơn một thế kỷ hòa hoãn. + Thành nhà Mạc:
● Là một trong số khá ít di tích còn lại của thời kỳ nhà Mạc trong lịch sử Việt Nam.
● Năm 1592, thời chiến tranh Lê - Mạc, quân Nam triều (nhà Lê trung hưng) tiến ra
bắc đánh chiếm Thăng Long. Vua nhà Mạc bị bắt và bị xử tử. Các quý tộc và quan
lại rút về vùng núi Lạng Sơn, Cao Bằng, Thái Nguyên, Tuyên Quang để tiếp tục
chống cự. Trong thập niên cuối thế kỷ XVI, một quý tộc nhà Mạc đã tổ chức đắp
thành ở núi Vệ Sơn - Đông Kinh. Thành lũy được xây dựng dựa trên địa hình tự
nhiên trấn giữ con đường độc đạo qua Lạng Sơn đến Trung Quốc.
- GV dẫn dắt HS vào bài học: Bài 5 – Cuộc xung đột Nam – Bắc triều và Trịnh – Nguyễn.
B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
Hoạt động 1: Sự ra đời Vương triều Mạc
a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS nêu được những nét chính về sự ra đời của Vương triều Mạc. b. Nội dung:
- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, khai thác Tư liệu 4.1, thông tin trong mục 1 SGK
tr.26 và trả lời câu hỏi: Em hãy cho biết những nét chính về sự ra đời của Vương triều Mạc.
- GV mở rộng kiến thức, yêu cầu HS thảo luận cặp đôi và hoàn thành Phiếu học tập: Xác
định những điểm giống nhau về quá trình thâu tóm quyền lực và phế truất ngôi vua của
Hồ Quý Ly và Mạc Đăng Dung.