Giáo án Chuyên đề 3. Viết bài văn phân tích đặc điểm nhân vật trong một tác phẩm văn học

Ngày soạn: Ngày dạy: BUỔI 4:
CHUYÊN ĐỀ 3: VIẾT BÀI VĂN PHÂN TÍCH ĐẶC ĐIỂM NHÂN VẬT TRONG MỘT TÁC PHẨM VĂN HỌC
(Dùng chung 3 bộ sách)
Thời lượng: 3 tiết I.MỤC TIÊU 1. Kiến thức:
- Biết viết bài văn phân tích đặc điểm nhân vật trong một tác phẩm văn học 2. Năng lực a. Năng lực chung
- Năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tự quản bản thân, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác...
b. Năng lực riêng biệt
- Năng lực thu thập thông tin liên quan đến bài học.
- Năng lực hợp tác khi trao đổi, thảo luận, hoàn thành bài văn về phân tích đặc điểm nhân vật
- Năng lực tiếp thu tri thức , nắm được các yêu cầu khi phân tích một nhân vật trong tác phẩm văn học. 3. Phẩm chất:
- Nghiêm túc trong học tập.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
1. Chuẩn bị của giáo viên: - KHBD; STK
2. Chuẩn bị của học sinh: Xem lại bài học, đọc lại các văn bản truyện đã học.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
1. HOẠT ĐỘNG MỞ ĐẦU/ KHỞI ĐỘNG
a. Mục tiêu: Tạo hứng thú cho HS, thu hút HS sẵn sàng HS thực hiện nhiệm vụ học tập học tập của
mình từ đó khắc sâu kiến thức nội dung bài học.
b. Nội dung: GV đặt những câu hỏi gợi mở vấn đề cho HS chia sẻ
c. Sản phẩm: Hs hoàn thành bài tập theo yêu cầu của GV.
d. Tổ chức thực hiện:
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
- GV nêu câu hỏi: Trong các văn bản đã học, nhân vật nào để lại trong em ấn tượng sâu sắc nhất? Vì sao?
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
- HS nghe GV nêu yêu cầu, hoàn thành bài tập để trình bày trước lớp.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
- GV mời 2 – 3 HS chia sẻ.
Bước 4: Kết luận, nhận định
- GV nhận xét, khen ngợi các HS đã chia sẻ.
- Từ chia sẻ của HS, GV dẫn dắt vào bài học mới: Nhân vật văn học là linh hồn của tác phẩm. Tác giả
thông qua nhân vật – đứa con tinh thần của mình mà truyền tải mọi thông điệp mong muốn đến với
người đọc, người nghe. Với dạng bài yêu cầu phân tích nhân vật thì nhiệm vụ của chúng ta là làm sáng
tỏ những đặc điểm của nhân vật đó đồng thời thể hiện được “ý đồ” mà tác giả muốn gửi gắm khi xây
dựng nhân vật ấy. Bài học hôm nay sẽ giúp các em nắm được các kĩ năng phân tích nhân vật trong một tác phẩm văn học.
2. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC a.Mục tiêu:
- Nắm được nhân vật văn học là gì? Có thể chia nhân vật văn học ra thành những loại nào? Nhân vật
văn học thường thể hiện qua các phương diện nào?
- Thế nào là phân tích đặc điểm nhân vật trong môt tác phẩm văn học?
- Nắm được yêu cầu khi làm bài văn phân tích nhân vật trong tác phẩm văn học.
- Phân tích được bài viết và nắm được những điều cần lưu ý khi viết bài văn phân tích nhân vật trong tác phẩm văn học.
- Nắm được các kĩ năng viết bài văn phân tích nhân vật trong một tác phẩm văn học.
b. Nội dung: HS sử dụng SGK, chắt lọc kiến thức để tiến hành trả lời câu hỏi liên quan đến bài học.
c. Sản phẩm học tập:
- HS trả lời các yêu cầu khi làm bài văn phân tích nhân vật trong tác phẩm văn học.
- HS áp dụng các yêu cầu để phân tích nhân vật trong một tác phẩm văn học.
d. Tổ chức thực hiện:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
DỰ KIẾN SẢN PHẨM
Hoạt động 1: Tìm hiểu chung về bài văn I.Tìm hiểu chung về bài văn phân tích đặc điểm
phân tích đặc điểm nhân vật trong một nhân vật trong một tác phẩm văn học tác phẩm văn học
1. Nhân vật văn học :
NV 1 : Nhân vật văn học
- Nhân vật văn học là con người cụ thể được miêu tả
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học trong tác phẩm văn học. tập
- Nhân vật văn học có thể có tên riêng nhưng cũng có
? Nhân vật văn học là gì? thể không có tên riêng.
? Có thể chia nhân vật văn học thành - Nhân vật văn học thường thể hiện quan niệm nghệ
những kiểu loại nào?
thuật và lí tưởng thẩm mĩ của nhà văn về con người.
? Nhân vật văn học thường được thể hiện Vì thế nhân vật luôn gắn chặt với chủ đề tác phẩm.
qua các phương diện nào ?
* Từ những góc độ khác nhau, có thể chia nhân
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
vật văn học thành nhiều kiểu loại khác nhau :
- HS nghe câu hỏi, thảo luận nhóm và hoàn - Dựa vào đặc điểm, tính cách, việc truyền đạt ý thành yêu cầu.
tưởng của nhà văn : có thể chia nhân vật văn học
Bước 3: Báo cáo và thảo luận
thành nhân vật chính diện và nhân vật phản diện.
- GV mời đại diện HS trình bày kết quả - Dựa vào vị trí đối với nội dung cụ thể, với cốt
trước lớp, yêu cầu cả lớp nghe và nhận xét, truyện của tác phẩm, nhân vật văn học được chia góp ý, bổ sung.
thành nhân vật chính và nhân vật phụ.
Bước 4: Kết luận, nhận định
- Dựa vào thể loại văn học ta có nhân vật tự sự, nhân
- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức vật trữ tình, nhân vật kịch.  Ghi lên bảng.
- Dựa vào cấu trúc hình tượng, nhân vật được chia
thành nhân vật chức năng, nhân vật loại hình, nhân
vật tính cách, nhân vật tư tưởng.
*Nhân vật văn học thường được thể hiện qua các phương diện sau :
- Lai lịch : Đây là phương diện đầu tiên góp phần
hình thành đặc điểm tính cách nhân vật. Nhưng
không phải tác phẩm nào cũng chú ý tới lai lịch nhân
vật . Ta chỉ chú ý tới lai lịch nhân vật khi đó là một
dụng ý của nhà văn trong việc khắc họa số phận và
tính cách nhân vật mà thôi.
- Ngoại hình : thể hiện qua việc miêu tả về thân hình,
gương mặt, ánh mắt, làn da, mái tóc, trang phục,
tướng mạo,…Qua ngoại hình, nhà văn gửi gắm
những chiêm nghiệm về con người và cuộc đời. Việc
miêu tả ngoại hình nhân vật thường hướng tới việc
thể hiện nội tâm, tính cách nhân vật.
- Nội tâm : là thế giới bên trong nhân vật, bao gồm
cảm giác, cảm xúc, tình cảm, tâm lí, suy nghĩ,…của
con người. Ngòi bút của nhà văn có thể miêu tả được
thế giới nội tâm của con người nhân vật rất sâu kín,
phong phú, phức tạp. Qua đó có thể xét đoán được tính cách nhân vật.
- Ngôn ngữ : ngôn ngữ của nhân vật là lời nói (đối
thoại, độc thoại) của nhân vật trong các tác phẩm.
Thông thường con người làm sao thì lời ăn tiếng nói
làm vậy. Ngôn ngữ của nhân vật góp phần thể hiện
tính cách nhân vật trong tác phẩm.
- Hành vi : là những cử chỉ, thái độ, hành động, là
cung cách ứng xử, là cách đối nhân xử thế của nhân
vật trước những tình huống cụ thể, khác nhau của
cuộc sống. Qua hành vi ta có thể xét đoán được tính cách của nhân vật.
Như vây qua việc miêu tả ngoại hình, nội tâm,
ngôn ngữ, hành vi..của tác giả về nhân vật, ta nắm bắt
được tính cách của nhân vật, số phận của nhân vật.
Từ đó ta có cơ sở để tổng hợp lại và rút ra nhận xét,
đánh giá chung về nhân vật.
Lưu ý : Không phải nhân vật nào cũng được
NV 2 : Thế nào là phân tích đặc điểm thể hiện đầy đủ các phương diện trên. Vì vậy khi
nhân vật trong tác phẩm văn học Bước phân tích nhân vật cần căn cứ vào từng nhân vật cụ
1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
thể để nêu đặc điểm và phân tích cho đúng theo yêu
? Trong đoạn trích trên, người viết giới cầu đề ra.
thiệu các đặc điểm của nhân vật như thế 2. Thế nào là phân tích đặc điểm nhân vật trong nào?
tác phẩm văn học ?
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
Phân tích đặc điểm nhân vật là giới thiệu, miêu tả và
- HS nghe câu hỏi, thảo luận bàn và hoàn nêu lên nhận xét về những nét tiêu biểu của một nhân thành yêu cầu.
vật trong tác phẩm như lai lịch, hình dáng, suy nghĩ,
Bước 3: Báo cáo và thảo luận
lời nói, hành động, việc làm,…
- GV mời đại diện HS trình bày kết quả Ví dụ đoạn văn sau đây
trước lớp, yêu cầu cả lớp nghe và nhận xét, « ….Ông Hai bán rắn-tía An nuôi-trốn tù, đón góp ý, bổ sung.
vợ rồi bỏ vào rừng U Minh. Một con thuyền nhỏ, hai
Bước 4: Kết luận, nhận định
vợ chồng, thằng con trai và con chó Luốc đi lang
- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức thang kiếm sống bằng đủ thứ nghề : câu rắn, lấy  Ghi lên bảng.
mật, săn cá sâu,…Gương mặt ông khoáng đạt, rất dễ
mến. Làn da mặt như người trẻ, chỉ ở đôi khóe mắt
và trên vầng trán cao là có xếp mấy đường nhăn…
Đôi mắt to, sáng quắc, núp dưới cặp chân mày rậm
đen…Mấy nét thôi, nhưng hiện ra cái vẻ phóng
khoáng, tự tin của một đời sống tự do và từng trải. »
NV 3: Những yêu cầu đối với bài văn (Theo Bùi Hồng)
phân tích đặc điểm nhân vật trong tác Trong đoạn trích trên, người viết vừa giới thiệu phẩm văn học
được các đặc điểm của nhân vật (lai lịch, xuất thân,
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học hình dáng, hành động, việc làm,…) vừa kết hợp nêu tập
lên các nhận xét về nhân vật ấy (Gương mặt ông
? Những yêu cầu đối với bài văn phân tích khoáng đạt, rất dễ mến. », « Mấy nét thôi, nhưng hiện
đặc điểm nhân vật trong tác phẩm văn học. ra cái vẻ phóng khoáng, tự tin của một đời sống tự do
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập và từng trải. »)
- HS nghe câu hỏi, thảo luận bàn và hoàn 3. Những yêu cầu đối với bài văn phân tích đặc thành yêu cầu.
điểm nhân vật trong tác phẩm văn học :
Bước 3: Báo cáo và thảo luận
- Giới thiệu được nhân vật trong tác phẩm văn học.
- GV mời đại diện HS trình bày kết quả - Chỉ ra được đặc điểm của nhân vật dựa trên các
trước lớp, yêu cầu cả lớp nghe và nhận xét, bằng chứng trong tác phẩm. góp ý, bổ sung.
- Nhận xét được nghệ thuật xây dựng nhân vật của
Bước 4: Kết luận, nhận định nhà văn.
- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức - Nêu được ý nghĩa của hình tượng nhân vật, vai trò  Ghi lên bảng.
hoặc sự ảnh hưởng của nhân vật đối với bản thân và
NV 4: Các đạng đề phân tích đặc điểm mọi người.
nhân vật trong tác phẩm văn học
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
? Các dạng đề phân tích đặc điểm nhân vật
trong tác phẩm văn học là những dạng đề nào? Ví dụ minh họa.
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
- HS nghe câu hỏi, thảo luận bàn và hoàn 4. Các đạng đề phân tích đặc điểm nhân vật trong thành yêu cầu.
tác phẩm văn học :
Bước 3: Báo cáo và thảo luận
a. Dạng đê cụ thể : là dạng đề phân tích hoàn chỉnh
- GV mời đại diện HS trình bày kết quả đặc điểm một nhân vật hoặc chỉ phân tích một vài đặc
trước lớp, yêu cầu cả lớp nghe và nhận xét, điểm nhân vật trong một đoạn trích của tác phẩm văn góp ý, bổ sung. học cụ thể.
Bước 4: Kết luận, nhận định
Lưu ý : Với dạng đề này, học sinh căn cứ vào những
- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức đặc điểm của một nhân vật cụ thể được thể hiện trong  Ghi lên bảng.
tác phẩm hoặc đoạn trích để phân tích.