Giáo án Chuyên đề 6. Rèn kĩ năng đọc hiểu thơ

Ngày soạn: Ngày dạy: BUỔI 9:
CHUYÊN ĐỀ 6: RÈN KỸ NĂNG ĐỌC HIỂU THƠ
(Dùng chung 3 bộ sách)
Thời lượng: 3 tiết I/MỤC TIÊU 1. Kiến thức:
-Nhận biết được các phương thức biểu đạt; thể thơ; những từ ngữ, hình ảnh thể hiện nội dung trong bài;
nội dung chính; cách hiểu một câu thơ, đoạn thơ; bày tỏ quan điểm và lí giải tại sao; những thông điệp
rút ra từ câu thơ, đoạn thơ;…. 2. Năng lực: - Năng lực chung: + Tự chủ và tự học + Giải quyết vấn đề -Năng lực chuyên môn: +Năng lực ngôn ngữ + Năng lực văn học.
3. Phẩm chất: Ý thức tự chủ, trung thực, trách nhiệm.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU - KHBD, STK. - Vở ghi.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1.MỞ ĐẦU/KHỞI ĐỘNG
2. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
DỰ KIẾN SẢN PHẨM
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ
1.Xác định phương thức biểu đạt
- Gv chuyển giao nhiệm vụ:
- Chính: một phương án (thường là
+ Muốn xác định phương thức biểu đạt, thể thơ thì biểu cảm)
làm như thế nào? Ví dụ.
Ví dụ: Xác định phương thức biểu đạt
+ Tìm hình ảnh, từ ngữ thể hiện một nội dung nào chính của đoạn thơ sau. đó.
Trả lời: Biểu cảm/ miêu tả,..
+ Chỉ ra biện pháp tu từ? Nêu tác dụng?
- Các: từ hai phương án (thường là
+ Xác định nội dung chính của văn bản:
biểu cảm kết hợp với miêu tả và tự sự)
+ Trình bày cách hiểu về một câu thơ, đoạn thơ:
Ví dụ: Xác định các phương thức biểu
+ Bày tỏ quan điểm và lí giải tại sao?
đạt của đoạn thơ sau.
+ Thông điệp có ý nghĩa nhất? Tại sao?
Trả lời: Biểu cảm kết hợp miêu
+ Bài học rút ra? Tại sao?
tả/Biểu cảm kết hợp tự sự,…
+ Đoạn thơ đã bồi đắp những tình cảm gì?
=>Yêu cầu: Đọc kĩ đoạn thơ, căn cứ
+ Em có nhận xét như thế nào về thái độ, tình cảm nội dung đối chiếu với các phương của tác giả
thức biểu đạt để tìm câu trả lời.
- HS tiếp nhận nhiệm vụ
2/ Xác định thể thơ
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ
a/ Thơ truyền thống
- HS trao đổi hoàn thiện bài tập -Thơ đường - GV quan sát, hỗ trợ + Thất ngôn tứ tuyệt
Bước 3: Báo cáo, thảo luận + Ngũ ngôn tứ tuyệt
- HS trình bày sản phẩm cá nhân + Thất ngôn bát cú
- GV gọi hs nhận xét, bổ sung câu trả lời của bạn. -Thơ dân tộc :
Bước 4: Kết luận, nhận định + Lục bát
- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức + Song thất lục bát b/ Thơ hiện đại
- Thơ 5 chữ, 7 chữ, 8 chữ (không quy
định số câu, thanh điệu)
- Thơ tự do (Số tiếng mỗi dòng không đều nhau)
- Thơ văn xuôi (không có vần, đọc như văn xuôi. Cách làm:
+ Đếm số chữ trong từng dòng thơ + Kết luận
Ví dụ 1: Xác định thể thơ trong đoạn thơ sau: Tháng ba mùa giáp hạt Đến rong rêu cũng gầy Mẹ bưng rá vay gạo Cha héo hắt đường cày
Trả lời: Thể thơ trong đoạn thơ trên: thể thơ 5 chữ.
Lưu ý: Các em chỉ mới học thơ lục bát, bốn chữ, năm chữ.
3/ Tìm hình ảnh, từ ngữ thể hiện một nội dung nào đó.
- Đọc kĩ câu hỏi, gạch chân dưới từ ngữ quan trọng.
- Đọc văn bản để tìm những từ ngữ,
hình ảnh liên quan đến nội dung cần trả lời. Ví dụ:
1/Tìm những từ ngữ, hình ảnh miêu tả
thiên nhiên khổ thơ …của nhà thơ…..
2/ Hãy ghi lại 2 hình ảnh thiên nhiên
được tác giả sử dụng để miêu tả tiếng thơ thầy đọc......
4/ Chỉ ra biện pháp tu từ? Nêu tác dụng?
- Đọc kĩ, gạch chân dưới từ ngữ quan trọng.
Bước 1: Xác định đó là biện pháp tu từ gi?
• So sánh: A = B (tương đồng)
• Ẩn dụ: B (Xuất hiện trong câu thơ)
=> A (ẩn) (A và B nét tương đồng)
• Hoán dụ: B (Xuất hiện) => A (ẩn) (A
và B tương cận (gần gũi và đi liền với nhau)).
• Điệp từ: từ nào được lặp lại, lặp lại mấy lần.
• Liệt kê (cái gì, thuộc trường nghĩa nào) • Nói giảm, nói tránh
Bước 2: Chỉ ra những từ ngữ thể
hiện biện pháp tu từ đó.
Bước 3: Nêu tác dụng
- Nội dung: Nhấn mạnh hoặc làm nổi
bật sự vât, hiện tượng.
- Nghệ thuật: Làm câu văn, câu thơ
sinh động, gợi hình, gợi cảm, tạo nhịp
điệu cho lời văn, lời thơ.
- Bộc lộ thái độ, tình cảm, tài năng của người viết.
* Lưu ý: Tác dụng 3 có thể đi kèm với tác dụng 1.
+ So sánh, ẩn dụ, hoán dụ: gợi hình
gợi cảm; nhấn mạnh ý cần biểu thị.
+ Nhân hóa: sinh động, hấp dẫn/nhấn mạnh ý cần biểu thị.
+ Điệp từ, điệp ngữ: nhấn mạnh cái
được điệp lại/ tạo âm hưởng cho lời thơ (tha thiết/hào hùng)
+ Liệt kê, phóng đại: nhấn mạnh cái
liệt kê/phóng đại => ca ngợi/phê phán.
+ Đảo ngữ: nhấn mạnh cái được đảo, tạo liên kết câu
Ví dụ: Nhà thơ sử dụng biện pháp tu
từ nào trong những dòng thơ sau đây?
Nêu tác dụng của biện pháp tu từ đó. Một ngày hòa bình Anh không về nữa. Trả lời:
Bước 1: Biện pháp tư từ: Nói giảm nói tránh.
Bước 2: Chỉ ra từ ngữ thực hiện biện
pháp tu từ đó: không về
Bước 3: Nêu tác dụng
- Làm cho câu thơ sinh động, gợi hình gợi cảm.
- Tránh cảm giác đau thương, mất mát,
tạo cảm giác dễ tiếp nhận cho người
đọc khi nói về sự hi sinh của “anh”.
5/ Xác định nội dung chính của văn bản:
5.1. Xác định đối tượng trữ tình (được
miêu tả và phản ánh trong bài thơ) và
nhân vật trữ tình (xưng em, anh, tôi,
thường là sự hóa thân của tác giả).
- Căn cứ vào nhan đề, từ ngữ, hình ảnh
lặp đi lặp lại để rút ra nội dung chính.
5.2. Nội dung chính của một đoạn
thơ/bài thơ bao giờ cũng có hai phần.
Để tìm được nội dung chính, cần trả lời câu hỏi:
+ Câu hỏi 1: Đối tượng trữ tình được
miêu tả trong bài thơ có đặc điểm như thế nào?
+ Câu hỏi 2: Thông qua việc miêu tả,
phản ánh đối tượng trữ tình, tác giả đã
bày tỏ tình cảm, cảm xúc của mình như thế nào?
5.3. Bài thơ đã miêu tả/phản ánh …
Qua đó, tác giả đã thể hiện sự…
6/ Trình bày cách hiểu về một câu thơ, đoạn thơ:
- Đọc kĩ câu hỏi, gạch chân dưới từ ngữ quan trọng.
- Giải thích những từ ngữ quan trọng.
- Đưa ra cách hiểu của bản thân theo
nghĩa đen, nghĩa bóng ý nghĩa cả câu thơ/đoạn thơ.
- Rút ra bài học cho bản thân.
Ví dụ: Trình bày cách hiểu câu thơ sau
của nhà thơ Xuân Quỳnh: “Mẹ già và
đất nước/Chia đều nổi nhớ thương”
7/ Bày tỏ quan điểm và lí giải tại sao?
- Học sinh đọc kĩ câu hỏi, gạch chân
dưới từ ngữ quan trọng.