Giáo án Mô tả sóng Vật lí 11 Cánh diều

Ngày soạn:…/…/… Ngày dạy:…/…/… CHỦ ĐỀ 2: SÓNG BÀI 1: MÔ TẢ SÓNG I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức
Sau bài học này, HS sẽ:
- Từ đồ thị độ dịch chuyển – khoảng cách (tạo ra bằng thí nghiệm, hoặc hình vẽ
cho trước), mô tả được sóng qua các khái niệm bước sóng, biên độ, tần số, tốc
độ và cường độ sóng.
- Từ định nghĩa của vận tốc, tần số và bước sóng, rút ra được biểu thức v=λf và
vận dụng được biểu thức.
- Thực hiện thí nghiệm (hoặc sử dụng tài liệu đa phương tiện), thảo luận để nêu
được mối liên hệ các đại lượng đặc trưng của sóng với các đại lượng đặc trưng
cho dao động của phần tử môi trường.
- Sử dụng mô hình sóng giải thích được một số tính chất đơn giản của âm thanh và ánh sáng. 2. Năng lực
Năng lực chung:
- Năng lực tự học: Chủ động tích cực thực hiện những công việc của bản thân
trong học tập thông qua việc tham gia đóng góp ý tưởng, đặt câu hỏi và trả lời các yêu cầu.
- Giao tiếp hợp tác: Thảo luận nhóm để mô tả được sóng.
- Năng lực giải quyết vấn đề: Xác định được và biết tìm hiểu các thông tin liên
quan đến mô tả sóng, đề xuất giải pháp giải quyết.
Năng lực vật lí:


- Nhận biết được các đại lượng đặc trưng của sóng: bước sóng, biên độ, tần số,
tốc độ, cường độ sóng.
- Nêu được biểu thức v=λf và vận dụng được biểu thức.
- Nêu được ví dụ chứng tỏ sóng truyền năng lượng.
- Phân tích được mối liên hệ giữa các đại lượng đặc trưng của sóng với các đại
lượng đặc trưng cho dao động của phần tử môi trường.
- Vận dụng được kiến thức để làm bài tập và giải thích được một số vấn đề trong thực tế. 3. Phẩm chất
- Chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm trong học tập.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU:
1. Đối với giáo viên:
- SGK, SGV, Kế hoạch dạy học.
- Hình vẽ và đồ thị trong SGK: Hình ảnh sóng trên mặt biển, đồ thị li độ - khoảng
cách và các đại lượng đặc trưng của sóng, mô hình biểu diễn vị trí các phần tử
của sợi dây ở những điểm liên tiếp,…
- Máy chiếu, máy tính (nếu có).
2. Đối với học sinh:
- HS cả lớp: Hình vẽ và đồ thị liên quan đến nội dung bài học và các dụng cụ học
tập theo yêu cầu của GV.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
a. Mục tiêu: Thông qua việc tái hiện lại một số loại sóng thường gặp trong cuộc sống
hàng ngày và đặt vấn đề về sự hình thành sóng để nêu vấn đề vào bài học cho HS.
b. Nội dung: GV cho HS quan sát hình vẽ/video về sóng trên mặt biển, thảo luận, mô
tả về sự lan truyền của sóng.
c. Sản phẩm học tập: HS trả lời được những câu hỏi mà GV đưa ra để thảo luận về quá trình truyền sóng.


d. Tổ chức thực hiện:
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập:
- GV chiếu hình ảnh sóng trên mặt biển (hình 1.1) cho HS quan sát.
Ở bờ biển, ta thấy các con sóng nối tiếp nhau xô vào bờ. Các con sóng lớn có thể lan
truyền hàng trăm kilomet trên mặt biển trước khi đập vào bờ.
Hình 1.1 mô tả các con sóng đến gần bờ sau quãng đường dài lan truyền trên mặt biển.
- GV đặt câu hỏi yêu cầu HS thảo luận: Vậy sóng được tạo ra và lan truyền như thế nào?
- GV yêu cầu HS giới thiệu thêm một số ví dụ về các loại sóng trong thực tế bằng cách
trả lời Câu hỏi 1 (SGK – tr37): Lấy một ví dụ về sóng.
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
- HS quan sát chú ý lắng nghe và đưa ra câu trả lời.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
- GV mời 1 – 2 bạn ngẫu nhiên đứng dậy trình bày suy nghĩ của mình.
*Trả lời Câu hỏi 1 (SGK – tr37)
Một số ví dụ về sóng: sóng trên dây lụa khi nghệ sĩ múa, sóng vô tuyến trong công
nghệ phát thanh, ra-đa, sóng viba trong lò vi sóng, sóng điện từ trong máy chụp X – quang.
Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập
GV tiếp nhận câu trả lời dẫn dắt HS vào bài: Để trả lời câu hỏi này chúng ra vào bài
học ngày hôm nay: Bài 1: Mô tả sóng.
B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC


Hoạt động 1. Tìm hiểu mô hình sóng lí tưởng
a. Mục tiêu: HS tìm hiểu được mô hình sóng lí tưởng được biểu diễn trên đồ thị li độ - khoảng cách.
b. Nội dung: GV hướng dẫn HS mô tả sóng lí tưởng bằng cách vẽ lại và liệt kê các
yếu tố có trên đồ thị.
c. Sản phẩm: Nội dung mô tả các yếu tố trên đồ thị li độ - khoảng cách.
d. Tổ chức thực hiện:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS
DỰ KIẾN SẢN PHẨM
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học I. CÁC ĐẠI LƯỢNG ĐẶC TRƯNG tập CỦA SÓNG
- GV chiếu đồ thị li độ - khoảng cách và - Các yếu tố có trên đồ thị bao gồm: li
các đại lượng đặc trưng của sóng (mô độ, bước sóng, biên độ.
hình sóng lí tưởng) (hình 1.2) cho HS quan sát.
- GV yêu cầu HS vẽ lại đồ thị vào vở và trả lời câu hỏi:
+ Hãy liệt kê các yếu tố có trên đồ thị.
- GV kết luận về nội dung mô hình sóng lí tưởng.
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
- HS đọc thông tin SGK, quan sát hình
ảnh, chăm chú nghe GV giảng bài, thảo
luận trả lời các câu hỏi mà GV đưa ra.