Nâng cấp vốn từ - Nâng tầm diễn đạt

NÂNG CẤP VỐN TỪ - NÂNG TẦM DIỄN ĐẠT
Phần 1: Từ hay ý đẹp Từ Nghĩa Trích dẫn Ví dụ Anh anh hùng
Đường đường một đấng
Hành trình theo đuổi ước mơ giống như một hào hào kiệt; anh hào ,
con đường quanh co uốn lượn, có đoạn bằng người tài
Côn quyền hơn sức, lược
phẳng, êm ru, nhưng cũng có đoạn gập ghềnh, giỏi lỗi lạc thao gồm tài.
chênh vênh, xóc nảy. Mong bạn nhớ rằng , dẫu
( Truyện Kiều – Nguyễn
có khổ sở chật vật thì hãy luôn giữ vững niềm tin Du )
và không ngừng nỗ lực, bởi lẽ khó khăn gian lao
nuôi chí anh hào, giúp bạn để trở nên kiên
cường hơn, mạnh mẽ hơn và sẵn sàng chinh phục
những đỉnh cao rực rỡ hơn. Anh cái đẹp đẽ,
“Anh hoa phát tiết ra ngoài Có thể nói, Hàn Mặc Tử đã cống hiến cả thân hoa tốt đẹp; Nghìn thu bạc mệnh một
tâm cho nhân thế, đi đến tận củng cội nguồn sáng cái tinh hoa đời tài hoa.”
tạo. Dẫu ở trong hoàn cảnh khốn cùng thì nhà thơ (Truyện Kiều - Nguyễn
ấy vẫn “cất lên tiếng thơ từ sự hủy diệt để hướng Du)
về sự sống”. Tập “Thơ điên” - điên nhưng lại rất
tỉnh - chính là anh hoa phát tiết rực rỡ của một
tâm hồn tha thiết yêu đời, yêu người và ham sống mãnh liệt.
“Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khỏi Bảng lờ mờ,
“Trời chiều bảng lảng
Mai Châu mùa em thơm nếp xôi.” lảng chập chờn, bóng hoàng hôn
Hai câu thơ ngắn gọn đã thể hiện những miền
không rõ nét, Tiếng ốc xa đưa lẫn trống kí ức đẹp đẽ của nhà thơ đối với đất và người mờ ảo dồn."
Tây Bắc. Đó là hương thơm của xôi nếp lan tỏa
(Chiều hôm nhỏ nhà - Bà trong khói sương bảng lảng, đó là hình ảnh Huyện Thanh Quan)
những người thiếu nữ sơn cước duyên dáng, tràn đầy sức sống. Bao rộng lòng “ còn những bao dung
Khổ thơ cuối của bài thơ “Ánh trăng” đã thể dung cảm thông,
không bao giờ nói lời đưa
hiện rõ nhất ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh
tha thứ cho tiễn còn quãng đời đang
vầng trăng, chiều sâu tư tưởng mang tính triết lý lỗi lầm chờ mình sắp xếp
của tác phẩm. Vầng trăng tròn trịa thể hiện sự của người những yên vui…”
tròn đầy, thủy chung cũng như sự bao dung, độ khác (Nguyễn Phong Việt)
lượng với con người, nhưng đồng thời cũng là lời
nhắc nhở nghiêm khắc: nhắc nhở con người về
lối sống ân tình, tình nghĩa. bảo đảm Bảo
bằng chứng “Với văn học thiếu nhi
Kim Lân là một cây bút độc đáo trong làng chứng cứ, thực tế
Việt Nam đương đại, Trần văn Việt. “Nhà văn của làng quê” gác bút sớm,
Đức Tiến là cái tên đã
nhưng lượng sáng tác không nhiều cũng đủ để
được bảo chứng . Sáng tác
bảo chứng cho tên tuổi của Kim Lân - “một ngòi
cho thiếu nhi từ năm 1991, bút yêu cái đẹp, yêu con người, luôn nhìn thấy ở
đến nay, ông đã sở hữu
con người khát vọng vươn tới, cho dù có rơi vào
nhiều tác phẩm và giải
hoàn cảnh khó khăn như thế nào”.
thưởng, trong đó có giải B
Giải thưởng Sách Quốc gia năm 2019 với tác phẩm 'Xóm Bò Giậu. (Thanh Tâm Nguyễn Bảo Thể thao Văn hoá) Băng hư hỏng,
“Văn học nằm ngoài quy
Trong xã hội hiện đại, khi con người đề cao hoại đổ nát,
luật của sự băng hoại . Chỉ những giá trị kim tiền cũng là lúc các giá trị đạo
mất đi những mình nó không thừa nhận đức đứng trước nguy cơ băng hoại. Một trong gì tốt đẹp cái chết” (Saltykov
những giá trị đạo đức đứng trước nguy cơ ấy nhất về mặt Shchedrin)
chính là “tôn sư trọng đạo”. Bởi vậy mà gần đây tinh thần
ta mới thấy học sinh vây đánh cô giáo một hành
động trái với luân thường đạo lý... Bất Chỉ sự liên
“Ta hát suốt đêm nay vui Với các nhà thơ lãng mạn, cái đẹp phải đi đôi tuyệt tục, bất tuyệt
với cái buồn. Đẹp mà buồn, cái buồn cũng là cái không dứt
Trống rung tim ta đập nhịp đẹp. Vì thế, cái buồn của Huy Cận trong “Tràng bồn chồn”
giang” trước sau vẫn là cái buồn trong sáng, cái
(Vui bất tuyệt” - Tổ Hữu)
buồn làm phong phú thêm những cung bậc cảm
xúc của tâm hồn con người. Vì yêu đời nên đau
đời lắm lắm. Bởi thế, “Tràng giang” dường như
trở thành khúc ca bất tuyệt về nỗi buồn, là bài
thơ chất chứa nỗi niềm của Huy Cận. Bi hoan buồn vui,
“Tình duyên ấy hợp tan
Cuộc đời là một khúc ca với nhiều cung bậc chỉ chung này,
cảm xúc, có đầy đủ những nỗi bi hoan. Cuộc đời cho những Bi hoan mấy nỗi, đêm
luôn có những thái cực đối lập, bên cạnh niềm vui buồn chầy trăng cao.”
vui ắt phải có nỗi buồn. Nói cách khác, nỗi buồn sướng khổ
(“Truyện Kiều” - Nguyễn cũng là một phần không thể thiếu trong cuộc trong cuộc Du)
sống. Bởi vậy, thay vì đắm chìm trong nỗi buồn, đời
con người cần phải học cách tôn trọng cảm xúc
của bản thân, biết đối diện và ứng xử với những nỗi buồn của mình. Bị rất đỗi
“Lên cao trông thức mây
Quang Dũng viết về sự hi sinh của những thương thương tâm lồng
người lính nhưng không mang màu sắc bị
Lòng nào là chẳng động
thương mà chỉ thấy ở đó dáng vẻ kiêu hùng. lòng bi thương "
Dường như người lính chỉ nghỉ ngơi, bỏ mặc hết
(“Chinh phụ ngâm khúc - sự đời. Bằng thủ pháp nói giảm, Quang Dũng đã Đặng Trần Côn)
làm giảm đi sự mất mát, nhưng lại làm tăng âm
điệu hào hùng của cả bài thơ, cái chết bỗng được
nhẹ hóa, sự hi sinh vốn đã cao cả nay lại càng
thêm thiêng liêng, qua đó nhà thơ đã tôn vinh vẻ
đẹp của những người lính Tây Tiến. Biến sự biến đổi
“Khách du buồn nỗi buồn Bản sắc văn hóa là hồn cốt của mỗi dân tộc, thiên lớn lao, sông núi
tuy nhiên theo sự biến thiên của lịch sử, nhiều mạnh mẽ
Núi lở sông bồi cảnh biến nét văn hóa truyền thống đang dần bị mai một, thiên ”
thậm chí là có nguy cơ biến mất hoàn toàn. (Nguyễn Bính)
Trước tình hình đó, thế hệ trẻ cần thể hiện trách
nhiệm của bản thân trong việc giữ gìn và phát
huy bản sắc văn hóa dân tộc. Bồi hồi xao xuyến,
“Thư một bức nghìn lời
“Bếp lửa” được sáng tác vào năm 1963 khi xốn xang tâm huyết
Bằng Việt đang theo học luật tại Liên Xô. Ông trong lòng Đêm canh dài thức viết
kể: “... Mỗi buổi dậy sớm đi học, tôi hay nhớ đến cho em
khung cảnh một bếp lửa thân quen, nhớ lại hình
Bồi hồi máu ứ trong tim
ảnh bà nội lụi cụi dậy sớm nấu nồi xôi, luộc củ Chảy theo ngòi bút hiện
khoai củ sắn cho cả nhà." Cả một vùng kí ức tuổi lên thư này.
thơ ùa về trong sự bồi hồi của thi nhân, thôi thúc
(Gửi người vợ miền Nam ông viết nên “Bếp lửa” bằng tất cả niềm thương, - Nguyễn Bính) nỗi nhớ khôn nguôi. Bươn vật lộn để
“Ta giờ tuổi ngoại năm
Nhà văn Tô Hoài có một tuổi thơ đầy lam lũ, chải kiếm sống mươi
khốn khó, tuy nhiên chính sự bươn chải ấy đã
Hình như chấp chới dốc
giúp ông có cơ hội quan sát, tích lũy thêm nhiều đời bên kia
vốn sống để bắt đầu sự nghiệp văn chương. Sau
Dặm ngàn bươn chải nắng này, nhà văn còn đi nhiều nơi để làm giàu vốn mưa
sống và vốn trải nghiệm của mình, từ đó viết nên Vẫn còn gian khó vẫn
những trang văn đặc sắc, trong đó phải kể đến tác chưa là gì.”
phẩm “Vợ chồng A Phủ”.
(“Bên kia dốc đời” - Nguyễn Minh Quang) Cảm làm cho “Cành lẻ chông chênh
Văn chương từ bao đời nay vẫn luôn thực hóa người khác phận thở than
hiện sứ mệnh cao cả của nghệ thuật, cảm hóa cảm phục,
Thiên sứ bồng lai lưu vạn tâm hồn độc giả, kết nối người với người, kết nối thay đổi thuở
các thời đại, xóa nhòa khoảng cách lịch sử. Hương thơm cảm hóa nợ
Trong thời đại ngày nay, trước những giá trị kim trần gian
tiền, văn chương càng cần phát huy sứ mệnh kết (“Duyên Kiều” - Ngọc
nối con người với con người. Và tác phẩm “. của Giàu)
tác giả ... đã hoàn thành sứ mệnh cao cả ấy. Cảm cảm nhận “Mỗi ngày mỗi cảm
Thơ Haiku của xứ Phù Tang không phải là sự nghiệm được qua
nghiệm , không phải để làm phơi trải hết thảy những ý tứ mà thường chỉ khơi chiêm
lại mọi điều, đơn giản chỉ
gợi triết lí thông qua cách sắp xếp các tạo vật, nghiệm từ
để thấy mình trong cỏ cây, các khoảng trống giữa các lớp ngôn từ. Bởi vậy, thực tế
sương mù, hạt bụi, bọ que, đọc thơ Haiku cần sự cảm nghiệm, tức là cần
lá thông khô, mặt hồ, mưa cảm nhận, liên tưởng mới có thể khai phá hết lạnh…”
những tầng ý nghĩa sâu sắc của thế (Bài ca ngân dài - Đinh thơ này. Thị Như Thuý) Can gan dạ,
“ ‘Từ núi Chí Linh, tuyên Những người lính can trường trong hiện thực trường can đảm, Bình Ngô đại cáo’
đấu tranh của dân tộc đã hào hùng, kiêu hãnh không sợ
Quyết đoạt lại cơ đồ từ lũ bước vào văn học như những tượng đài bất hủ. hiểm nguy giặc Bắc phương
Thông qua hình tượng người lính, văn học đã
Ải Chi Lăng lưu vết kiếm thổi bùng lên ngọn lửa của niềm tự hào, khơi dậy can trường
ý chí dân tộc và lan tỏa tinh thần yêu nước mãnh Tên tướng giặc Liễu
liệt đến tận ngàn đời sau.
Thăng đầu rơi trên biên ải."
(Bài học sử của tôi" - Minh Sơn Lê) Căn đặc tính
Vậy điều gì làm nên giấc mơ cho
Nguyễn Bính trong những ngày tính dân riêng của
một nhà văn? Đó chính là tập đại
tháng cuối đời đã viết: tộc mỗi dân tộc
thành các giá trị đặc trưng văn hóa
“Trong bụng mẹ đã từng mê tiếng hát
được định hình và phát triển trong
Nên quê tôi ai cũng biết làm thơ”
đời sống của nhà văn đó. Đời sống
Thơ ca có khi chẳng phải những
ấy chính là những lời ru của mẹ mà
điều cao siêu. Thơ ca đến bên con
thuở ấu thơ anh ta được ấp ủ, là
người gần gũi đến độ có khi ta chỉ cần
những câu chuyện lịch sử và truyền
cúi xuống một chút là có thể góp nhặt
thuyết, những câu phương ngữ, tục
và nâng niu những vẫn thơ. Cũng bởi lẽ
ngữ, ca dao, dân ca mà anh ta đã lấy đó mà Nguyễn Bính trở thành một
làm lòng, đến những phong tục tập
trong những tác giả có nhiều độc giả
quán mà anh ta biết được khi trưởng nhất, thơ Nguyễn Bính trở thành loại
thành. Tất cả đó cùng với những
thơ chứa căn tính dân tộc đậm đặc
tháng năm sống và sáng tạo mà nhà
nhất. Nói như Hoài Thanh: “Nguyễn
văn ấy tích lũy và trải nghiệm làm
Bính đã khiêm nhường đem đến một
nên nền tảng văn hóa, căn tính dân
luồng gió mới, không phải luồng gió từ
tộc của anh ta. Căn tính ấy thể hiện
phương xa thổi đến mà là luồng gió bị
những nét độc đáo mà tác giả ở
ngủ quên lâu ngày sau lũy tre xanh.
những dân tộc khác không thể có...”
Hồn cốt dân tộc, chất “nhà quê” đã làm
(“Căn tính dân tộc và toàn cầu hóa
nên thơ ông, làm nên những vần thơ có
trong sáng tạo văn học - Mai Văn
tính xã hội và gần gũi, thân thuộc.
Phấn/Báo Văn nghệ quân đội) Cây đàn (từ của Thế
“Tôi sẵn lòng đau vì tiếng ai bị,
Hoài Thanh từng khẳng định: “Từ muôn Lữ) chỉ
Và tôi cảm khái bởi những lời hãng
bao giờ đến bây giờ, từ Homero đến