6 Đề Viết bài văn phân tích đặc điểm nhân vật trong một tác phẩm văn học

CHUYÊN ĐỀ 3
VIẾT BÀI VĂN PHÂN TÍCH ĐẶC ĐIỂM NHÂN VẬT TRONG MỘT TÁC PHẨM VĂN HỌC.
I. ÔN TẬP LÝ THUYẾT
1. Nhân vật trong tác phẩm nghệ thuật:
- Có chức năng khái quát những hành động, tính cách, phẩm chất, số phận…của hiện
thực cuộc sống và là phương tiện để nhà văn thể hiện quan niệm của mình về cuộc đời.
- Khi xây dựng nhân vật, nhà văn có mục đích gắn liền nó với những vấn đề mà nhà văn
muốn đề cập đến trong tác phẩm.
- Nhân vật bước ra từ tác phẩm sẽ trở thành con người bằng xương, bằng thịt, có tình
cảm, cảm xúc, tính cách …có những số phận khác nhau và giúp độc giả cảm nhận, giao
tiếp, nhận ra những giá trị cuộc sống ở mỗi nhân vật.
- >Vì vậy, tìm hiểu nhân vật trong tác phẩm, bên cạnh việc xác định những nét tính cách,
ngôn ngữ, hành vi của nhân vật cần nhận ra những vấn đề của hiện thực và quan niệm
của nhà văn mà nhân vật muốn thể hiện. Chẳng hạn, Trong “Chí Phèo” của Nam Cao, là
quá trình lưu manh hóa của một bộ phận con người trong xã hội thực dân nửa phong kiến.
2. Điều kiện để phân tích thành công đặc điểm nhân vật trong một tác phẩm nghệ
thuật: Chúng ta cần thực hiện tốt các việc sau:
- Đọc văn học sử- bối cảnh lịch sử của thời kì tác phẩm văn học xuất hiện.
- Đọc 2- 3 lần tác phẩm văn học.
- Tóm tắt nội dung chính.
- Gạch chân, lưu lại những câu văn thể hiện chủ đề của tác phẩm. Thể hiện được tính
cách, đặc điểm, phẩm chất, vẻ đẹp… của nhân vật.
- Xác định được các biện pháp nghệ thuật, kiểu câu, ngôn ngữ nhân vật.
- Những thông điệp mà nhân vật gửi đến độc giả và từ đó, phân tích, cảm nhận về tính
cách, hành động. Cảm nhận những điều tốt đẹp của cuộc sống qua nhân vật. Những tình
cảm về thiên nhiên, con người, sự sống được gợi ra từ nhân vật.
3. Bài văn phân tích đặc điểm nhân vật
- Viết bài nghị luận văn học.
- Ngữ liệu phân tích được lấy ra từ tác phẩm. Thường là những câu văn, lời nhân vật có
sử dụng các biện pháp nghệ thuật, có chức năng bộc lộ tính cách, tình cảm, phẩm chất
của nhân vật : Ví dụ khi phân tích nhân vật Hồng trong văn bản “Trong lòng mẹ”, tác
giả Nguyên Hồng là chúng ta phải nhớ được những câu: “Nhắc tới mẹ tôi, cô tôi chỉ cố ý
gieo rắc vào đầu tôi những hoài nghi và lòng khinh miệt mẹ của mình”, “ Sao cô biết mợ
con có con?”, Giá những cổ tục ấy là đầu mẩu gỗ hay cục thủy tinh, tôi quyết vồ ngay
lấy mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi” …
- Từ nhân vật, chúng ta cảm nhận được những điều tốt đẹp trong cuộc sống, làm
phong phú thế giới tâm hồn. Biết đồng cảm, cảm thông cho những số phận con người.
Có lòng tin vào những điều tốt đẹp. Biết lên án những điều xấu xa, độc ác… - Bố cục: 3 phần
+ MB: Giới thiệu được nhân vật trong tác phẩm
+ TB: Phân tích nhân vật
Đoạn 1: Chỉ ra đặc điểm của nhân vật dựa trên những câu văn, lời thoại, lời nhận xét
của nhân vật trong tác phẩm.
Đoạn 2: Nhận xét nghệ thuật xây dựng nhân vật của nhà văn.
+KB: Nêu được ý nghĩa của hình tượng nhân vật với bản thân, với cuộc sống, với thế giới văn học. II. THỰC HÀNH I. Ôn tập lý thuyết:
1. Nhân vật trong tác phẩm nghệ thuật:
- Có chức năng khái quát những hành động, tính cách, phẩm chất, số phận…của hiện
thực cuộc sống và là phương tiện để nhà văn thể hiện quan niệm của mình về cuộc đời.
- Khi xây dựng nhân vật, nhà văn có mục đích gắn liền nó với những vấn đề mà nhà văn
muốn đề cập đến trong tác phẩm.
- Nhân vật bước ra từ tác phẩm sẽ trở thành con người bằng xương, bằng thịt, có tình
cảm, cảm xúc, tính cách …có những số phận khác nhau và giúp độc giả cảm nhận, giao
tiếp, nhận ra những giá trị cuộc sống ở mỗi nhân vật.
- >Vì vậy, tìm hiểu nhân vật trong tác phẩm, bên cạnh việc xác định những nét tính cách,
ngôn ngữ, hành vi của nhân vật cần nhận ra những vấn đề của hiện thực và quan niệm
của nhà văn mà nhân vật muốn thể hiện. Chẳng hạn, Trong “Chí Phèo” của Nam Cao, là
quá trình lưu manh hóa của một bộ phận con người trong xã hội thực dân nửa phong kiến.
2. Điều kiện để phân tích thành công đặc điểm nhân vật trong một tác phẩm nghệ
thuật: Chúng ta cần thực hiện tốt các việc sau:
- Đọc văn học sử- bối cảnh lịch sử của thời kì tác phẩm văn học xuất hiện.
- Đọc 2- 3 lần tác phẩm văn học.
- Tóm tắt nội dung chính.
- Gạch chân, lưu lại những câu văn thể hiện chủ đề của tác phẩm. Thể hiện được tính
cách, đặc điểm, phẩm chất, vẻ đẹp… của nhân vật.
- Xác định được các biện pháp nghệ thuật, kiểu câu, ngôn ngữ nhân vật.
- Những thông điệp mà nhân vật gửi đến độc giả và từ đó, phân tích, cảm nhận về tính
cách, hành động, ngoại hình, lời nhân vật khác về nhân vật đó. Cảm nhận những điều tốt
đẹp của cuộc sống qua nhân vật. Những tình cảm về thiên nhiên, con người, sự sống
được gợi ra từ nhân vật.
3. Bài văn phân tích đặc điểm nhân vật
- Viết bài nghị luận văn học.
- Ngữ liệu phân tích được lấy ra từ tác phẩm. Thường là những câu văn, lời nhân vật có
sử dụng các biện pháp nghệ thuật, có chức năng bộc lộ tính cách, tình cảm, phẩm chất
của nhân vật : Ví dụ khi phân tích nhân vật Hồng trong văn bản “Trong lòng mẹ”, tác
giả Nguyên Hồng là chúng ta phải nhớ được những câu: “Nhắc tới mẹ tôi, cô tôi chỉ cố ý
gieo rắc vào đầu tôi những hoài nghi và lòng khinh miệt mẹ của mình”, “ Sao cô biết mợ
con có con?”, Giá những cổ tục ấy là đầu mẩu gỗ hay cục thủy tinh, tôi quyết vồ ngay
lấy mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi” …
- Từ nhân vật, chúng ta cảm nhận được những điều tốt đẹp trong cuộc sống, làm phong
phú thế giới tâm hồn. Biết đồng cảm, cảm thông cho những số phận con người. Có lòng
tin vào những điều tốt đẹp. Biết lên án những điều xấu xa, độc ác… - Bố cục: 3 phần.
+MB: Giới thiệu được nhân vật trong tác phẩm.
+TB: Phân tích nhân vật.
Đoạn 1: Chỉ ra đặc điểm của nhân vật dựa trên những câu văn, lời thoại, lời nhận xét
của nhân vật trong tác phẩm.
Đoạn 2: Nhận xét nghệ thuật xây dựng nhân vật của nhà văn.
+KB: Nêu được ý nghĩa của hình tượng nhân vật với bản thân, với cuộc sống, với thế giới văn học.
III. THỰC HÀNH VIẾT
Lập dàn ý rồi viết thành bài văn hoàn chỉnh cho các đề sau:
Đề 01: Hãy viết bài văn phân tích đặc điểm của nhân vật thầy Đuy-sen trong văn bản
“Người thầy đầu tiên” (Ai-tơ-mai-tốp)
Đề 02: Hãy viết bài văn phân tích đặc điểm của nhân vật người bố trong văn bản “Vừa
nhắm mắt vừa mở cửa sổ” (Nguyễn Ngọc Thuần)
🡺GV hướng dẫn HS lập dàn ý cho mỗi đề:
(GV có thể giao lập dàn ý theo nhóm, mỗi nhóm làm 01 đề và cử đại diện trình bày)
ĐỀ 01: HÃY VIẾT BÀI VĂN PHÂN TÍCH ĐẶC ĐIỂM CỦA NHÂN VẬT THẦY
ĐUY-SEN TRONG VĂN BẢN NGƯỜI THẦY ĐẦU TIÊN (AI-TƠ-MA-TỐP) Dàn ý
1. Mở bài: Giới thiệu tác phẩm văn học và nhân vật; nêu khái quát ấn tượng về nhân vật.
Tình cảm thầy trò luôn là một tình cảm cao đẹp, thiêng liêng, được bao áng thơ văn
ngợi ca. Có những người thầy đã hết lòng vì học sinh thân yêu, đem lại ánh sáng, thay
đổi cuộc đời cho bao học trò. Đến với những trang văn của nhà văn người Cư-rơ-gư-dơ-
xtan, Ai-tơ-ma-tốp qua truyện vừa “Người thầy đầu tiên”, người đọc đặc biệt ấn tượng