Chuyên đề luyện thi Hóa học 12 năm 2023 cực hay - Phần 1: Lipit

BÀI 2: CHẤT BÉO Mục tiêu  Kiến thức
+ Nêu được khá niệm lipit, chất béo và phân loại lipit.
+ Trình bày được khái niệm chất béo, tính chất vật lí, tính chất hóa học (tính chất chung của este
và phản ứng hiđro hóa chất béo lỏng), ứng dụng của chất béo.
+ Trình bày được phương pháp điều chế, ứng dụng của chất béo.
+ Chỉ ra được cách chuyển hóa chất béo lỏng thành chất béo rắn, phản ứng oxi hóa chất béo bởi oxi không khí.  Kĩ năng
+ Viết các phương trình hóa học minh họa tính chất hóa học và điều chế của chất béo.
+ Phân biệt được dầu ăn và mỡ bôi trơn về thành phần hóa học.
+ Giải được các bài tập có liên quan dựa trên phương trình hóa học và định luật bảo toàn như:
tính khối lượng các chất trong phản ứng xà phòng hóa, phản ứng thủy phân…
+ Biết cách sử dụng, bảo quản được một số loại chất béo an toàn, hiệu quả.


I. LÍ THUYẾT TRỌNG TÂM 1. Khái niệm
Ví dụ: Axit panmitic:
* Axit béo là axit đơn chức có mạch cacbon dài, không Axit stearic:
phân nhánh (số nguyên tử C chẵn, khoảng 12 – 24 C). Axit oleic:
* Chất béo là trieste của glixerol với axit béo gọi chung
là triglixerit hay triaxylglixerol. Ví dụ:
Công thức cấu tạo chung: Tristearin: Viết gọn: Trong đó,
là các gốc hiđrocacbon có thể Tripanmitin: giống hoặc khác nhau. Triolein:
2. Tính chất vật lí
* Chất béo không tan trong nước, nhẹ hơn nước, tan
nhiều trong dung môi hữu cơ như benzen, clorofom…
* Ở nhiệt độ thường chất béo tồn tại ở trạng thái lỏng hoặc rắn. Chất béo no: chất rắn
Ví dụ: Tristearin, tripanmitin
Chất béo không no: thường là chất lỏng.
Ví dụ: Triolein.
3. Tính chất hóa học
* Phản ứng thủy phân trong môi trường axit:
* Phản ứng xà phòng hóa: Ví dụ:
* Phản ứng hiđro hóa (đối với chất béo lỏng): Este không no + H Ví dụ: 2 → Este no * Phản ứng oxi hóa: Nối đôi
ở gốc axit béo không no bị oxi hóa chậm
trong không khí thành peoxit, chất này bị phân hủy thành Chú ý: Không nên sử dụng dầu mỡ đã để lâu
anđehit có mùi khó chịu → Nguyên nhân của hiện tượng ngày.
dầu, mỡ để lâu ngày bị hôi. 4. Ứng dụng


- Là thức ăn quan trọng của con người.
- Nguyên liệu để tổng hợp một số chất cần thiết cho cơ Chú ý: Dầu mỡ sau khi rán có thể dùng để tái thể.
chế thành nhiên liệu.
- Điều chế xà phòng và glixerol.
- Sản xuất thực phẩm khác: mì sợi, đồ hộp.


SƠ ĐỒ HỆ THỐNG HÓA
Lipit là những hợp chất hữu cơ có trong tế bào sống, không
tan trong nước nhưng tan trong dung môi hữu cơ không Lipit phân cực.
Lipit gồm: chất béo, sáp, steroit, photpholipit,…
Axit béo là các axit đơn chức có mạch cacbon dài không Axit béo phân nhánh. KHÁI NIỆM
Chất béo là trieste của glixerol với axit béo, gọi chung là Chất béo
triglixerit hay triaxylglixerol.
Axit béo và chất béo thường gặp C15H31COOH: Axit panmitic (C15H31COO)3C3H5: Tripanmitin C17H35COOH: Axit stearic (C17H35COO)3C3H5: Tristearin C17H33COOH: Axit oleic (C17H33COO)3C3H5: Triolein O C17H31COOH: Axit linoleic É B T Ấ H
Nhẹ hơn nước, không tan trong nước, tan trong các C
dung môi hữu cơ như benzen, ete,… TÍNH CHẤT VẬT LÍ
Chất béo no là chất rắn
Chất béo không no thường là chất lỏng.
Trong môi trường axit (xảy ra ở dạ dày) Phản ứng thủy phân
Trong môi trường kiềm (dùng để sản xuất xà phòng) TÍNH CHẤT HÓA HỌC Phản ứng Chất béo không no Chất béo no cộng hiđro Ví dụ: Triolein Tristearin