Đề thi giữa kì 1 Sở GD & ĐT Hồ Chí Minh Ngữ văn 11 Chân trời sáng tạo (đề 15)

ĐỀ SỐ 5
SỞ GD&ĐT TP. HỒ CHÍ MINH
ĐỀ KIỂM TRA GIỮA KÌ I
TRƯỜNG THCS&THPT KHAI MINH NĂM HỌC 2023-2024 (TP. Hồ Chí Minh)
Môn: NGỮ VĂN – Lớp 11 CTST
Thời gian làm bài: 90 phút
(không kể thời gian phát đề)
I. ĐỌC HIỂU (6,0 điểm) Đọc văn bản sau: MÙI RƠM RẠ QUÊ MÌNH… Ngọc Bích
(1) Tôi sinh ra từ một vùng sâu vùng xa ở bưng biền Đồng Tháp, lớn lên
giữa hương đồng cỏ nội. Nơi tôi sống ruộng lúa không hẳn là thẳng cánh cò bay
mà đủ ngan ngát mùi rơm rạ sau mỗi mùa gặt.
(2) Đối với những người sinh ra và lớn lên ở thôn quê thì dường như cánh
đồng đã trở thành một phần ký ức chẳng thể nào quên, bởi nó gắn liền với tuổi thơ
– phần thời gian trong trẻo nhất của một đời người.
(3) Trong ký ức của tôi, bức tranh đồng quê sống động một cách kỳ lạ. Đó là
những sân phơi trải đầy lúa vàng, tụi con nít vẫn hay đi tới đi lui trên những thảm
lúa ngoài sân để lúa mau khô, những bước chân nhỏ xinh in ngang dọc trên đệm
lúa vàng. Chúng bước nhanh thật nhanh để tránh cái nắng trên đầu và cái nóng
hừng hực dưới chân. Ngày mùa trong tôi còn là những ụ rơm, nhánh rạ trơ ra sau
vụ gặt. Đâu đâu cũng thấy rơm rạ ngút ngàn, vàng những lối đi.
(4) Tôi thương cái mùi rơm rạ quê mình. Nó cứ thoang thoảng rồi loang dần,
quấn chặt vào sống mũi. Mùi rơm rạ là mùi của đồng ruộng, mùi của mồ hôi ba
ngày vác cuốc ra đồng, mùi của niềm vui mùa lúa trúng, mùi nỗi buồn nơi khoé
mắt mẹ sau mỗi vụ thất thu.


(5) Nồi cơm mới thơm lừng, không những thơm bởi hạt gạo mà còn vì được
đun bằng bếp rơm, lửa cháy bùng, cơm sôi ùng ục. Đó là cái mùi cứ phảng phất
theo tôi, để rồi những tháng năm sau đóm tôi đi khắp mọi miền, đi qua những đồng
lúa xanh tít mắt bất chợt nhớ đến mùi thơm ấy, mùi hương của rơm rạ và mùi của
chén gạo thơm hương lúa mới. Cái mùi ấy ngan ngát trong lồng ngực không dễ
quên của biết bao con người lớn lên từ ruộng đồng như tôi.
(6) […] Tôi lớn lên giữa mùi rơm rạ quê hương, mấy đứa bạn tôi giờ mỗi
đứa một nơi. Có đứa qua xứ Tây Đô lập nghiệp, có đứa đi làm dâu tận vùng miệt
thứ Cà Mau. Còn tôi… sống và làm việc ở phố thị xa hoa, đêm đêm nhớ nhà, nhớ
mùi rơm rạ mà bật khóc. Chao ôi, cái mùi rạ nồng nồng khó tả.
(7) Mỗi lần về nhà đúng mùa gặt lúa, tôi hít lấy một hơi thật sâu như muốn
nuốt hết cái không khí ấy, nhớ về mình còn là đứa trẻ của những tháng năm xưa.
Những tháng năm đầu trần ngồi máy kéo ra đồng nghịch rơm, những tháng năm
còn được nằm trọn trong vòng tay của ba mẹ.
(8) Có sợi rơm nào bay theo gió vương qua cành lá non, phảng phất hương
vị của mùa mới, mùa của yêu thương, ước vọng và hy vọng. Tôi mang theo những
khát khao, những ước mơ của mình gửi vào hương vị đó để thấy ấm áp, góp nhặt
yêu thương cho riêng mình.
(9) Những kí ức tuổi thơ gắn liền với mùi rơm rạ quê hương bỗng chốc ùa về
làm cho con đường đến sân bay trở nên ngắn ngủi. Tôi và anh tài xế công nghệ kia
tạm gác lại những ký ức miền Tây thân thương của mình để hoà vào nhịp sống hối
hả. Tôi tin là nó chỉ tạm lắng lại trong tâm thức mỗi người rồi đến khi gặp người
“rà đúng tần số” hoặc đôi khi chỉ cần nhắc về hai tiếng miền Tây thì những ký ức
thân thương ấy lại ào ạt ùa về. Đã là tuổi thơ, là quê hương thì làm sao mà quên cho được.
(Nhiều tác giả, Nghĩa tình miền Tây, NXB Hồng Đức, 2022, tr. 41-44)


Thực hiện các yêu cầu:
Câu 1. Chỉ ra yếu tố tự sự trong văn bản. (1,0 điểm)
Câu 2. Chỉ ra yếu tố trữ tình trong văn bản. (1,0 điểm)
Câu 3. Xác định cách giải thích nghĩa của từ “ngan ngát” trong văn bản. (1,0 điểm)
Câu 4. Phân tích tác dụng của một biện pháp tu từ được dùng trong đoạn (4). (1,0 điểm)
Câu 5. Xác định chủ đề của văn bản. (1,0 điểm)
Câu 6. Anh/chị có đồng ý với quan điểm của tác giả rằng: những ký ức “chỉ tạm
lắng lại trong tâm thức mỗi người” bởi “đã là tuổi thơ, là quê hương thì làm sao mà
quên cho được”? Vì sao? (1,0 điểm)
II. LÀM VĂN (4,0 điểm)
Viết bài văn nghị luận xã hội trình bày suy nghĩ về một vấn đề mà anh/chị quan tâm. HƯỚNG DẪN CHẤM Phần Câu Nội dung Điểm I ĐỌC HIỂU 6,0 1
Chỉ ra yếu tố tự sự trong văn bản. 1,0
Yếu tố tự sự: “Đó là những sân phơi trải đầy lúa vàng, tụi
con nít vẫn hay đi tới đi lui trên những thảm lúa ngoài sân
để lúa mau khô, những bước chân nhỏ xinh in ngang dọc
trên đệm lúa vàng. Chúng bước nhanh thật nhanh để tránh
cái nắng trên đầu và cái nóng hừng hực dưới chân.” 2
Chỉ ra yếu tố trữ tình trong văn bản. 1,0
Yếu tố trữ tình: “Tôi thương cái mùi rơm rạ quê mình. Nó
cứ thoang thoảng rồi loang dần, quấn chặt vào sống mũi.” 3
Xác định cách giải thích nghĩa của từ “ngan ngát” trong văn 1,0

bản.
- Học sinh chỉ ra nghĩa của từ “ngan ngát” được giải thích
trong tác phẩm: Ngan ngát: (mùi thơm) dễ chịu và lan toả ra xa.
- Học sinh xác định cách giải thích nghĩa của từ: phân tích nội dung nghĩa của từ. 4
Phân tích tác dụng của một biện pháp tu từ được dùng trong 1,0 đoạn (4).
- Học sinh chỉ ra biện pháp tu từ: biện pháp liệt kê (đồng
ruộng, mồ hôi ba, niềm vui mùa lúa trúng, nỗi buồn nơi
khoé mắt mẹ), HOẶC điệp ngữ “mùi”, “mùi của”
- Tác dụng: Tuỳ theo từng biện pháp tu từ, học sinh trình
bày tác dụng khác nhau, song cần đáp ứng được các ý sau:
+ Giúp tăng sức gợi hình, gợi cảm cho văn bản; tạo nên
giọng điệu tha thiết, nhớ thương.
+ Nhấn mạnh ý mà tác giả muốn biểu đạt: những kỉ niệm
thân thương gắn với mùi rơm rạ, mùi hương rơm rạ bao
hàm tất cả những mùi hương khác của quê hương, gia đình;
nhấn mạnh sự khắc sâu, không phai mờ của mùi rơm rạ
trong tâm trí tác giả. 5
Xác định chủ đề của văn bản. 1,0
Chủ đề của văn bản: Từ việc tái hiện những kí ức thân
thương với cánh đồng, mùi rơm rạ quê hương; tác giả bộc lộ
tình yêu thương, nỗi nhớ mong kỉ niệm xưa, đồng thời gián
tiếp bộc lộ tình yêu quê hương, đất nước. 6
Anh/chị có đồng ý với quan điểm của tác giả rằng: những 1,0