Giáo án Bài 4: Yếu tố kì ảo trong truyện kể Ngữ Văn 12 Kết nối tri thức

Giáo án Ngữ văn 12 Kết nối tri thức – Bài 4
Ngày soạn:…/…/… Ngày dạy:…/…/…
BÀI 4. YẾU TỐ KÌ ẢO TRONG TRUYỆN KỂ
TIẾT…… : GIỚI THIỆU TRI THỨC NGỮ VĂN VÀ NỘI DUNG BÀI HỌC I. MỤC TIÊU
- Nhận biết và phân tích được một số yếu tố của truyện truyền kì như: đề tài, nhân
vật, ngôn ngữ, thủ pháp nghệ thuật,…; đánh giá vai trò của yếu tố kì ảo trong
truyện truyền kì, liên hệ với vai trò của yếu tố này trong các thể loại truyện khác.
- Vận dụng được kinh nghiệm đọc, trai nghiệm về cuộc sống và kiến thức văn học
để đánh giá, phê bình, thể hiện cảm xúc, suy nghĩ cá nhân về văn bản văn học.
- Vận dụng được kến thức đã học để phân tích, đánh giá nghệ thuật sử dụng điển
cố trong tác phẩm văn học.
- Viết được bài văn nghị luận về việc tiếp nhận ảnh hưởng và sáng tạo trong một
(hoặc một nhóm) tác phẩm văn học.
- Biết trình bày bài nói so sánh, đánh giá các tác phẩm văn học, qua đó làm nổi bật
những yếu tố vay mượn, cải biến, sáng tạo của một tác phẩm so với tác phẩm mà nó chịu ảnh hưởng.
- Có ý thức và thái độ trân trọng, yêu quý, bảo vệ thiên nhiên; có lối sống hòa hợp
với thế giới tự nhiên. II. CHUẨN BỊ
1. Tri thức ngữ văn Truyện truyền kì
Truyện truyền kì là thể loại văn xuôi tự sự có nguồn gốc từ văn học Trung Quốc,
được tiếp nhận và phát triển ở các nước thuộc khu vực chịu ảnh hưởng văn hoá
Hán. Thuật ngữ truyền kì xuất hiện vào cuối đời Đuờng, dùng để định danh một
loại truyện mới, được phát triển từ loại truyện chí quái, chí dị vốn hình thành truớc đó.
Truyện truyên kì phát triển trên nền tảng thần thoại, truyền thuyết,.. của văn học
dân gian và những tín ngưỡng văn hoá trong đời sống tinh thần của các dân tộc.
Trong truyện truyền kì, yếu tố kì ảo được sử dụng như một phương thức nghệ thuật
có tính đặc thù nhằm thể hiện các vấn đề của thực tại.
Yếu tố kì ảo trong truyện truyền kì
Trong truyện truyền kì, yếu tố kì ảo hiện diện ở mọi thành phẩn cấu tạo chủ yếu
của tác phẩm như nhân vật, sự việc và cả ở thủ pháp nghệ thuật.
Nhân vật kì ảo: Nhân vật có thể có năng lực siêu nhiên, xuất thân kì lạ, diện mạo
khác thường, hành tung biến hoá,.. Trong truyện truyền kì, nhân vật kì åo và nhân
vật phàm trần đối thoại, tương tác,… với nhau một cách tự nhiên, không có sự
cách biệt. Thân phận (khác thường, lạ lùng) của con người cũng trở thành một đối
tượng phản ánh đặc biệt, nhằm thể hiện các ý niệm, khắc hoạ bức tranh phong phú
về đời sống. Nếu như nhân vật trong thần thoại, truyền thuyết, truyện cổ tích và
truyện chí quái thuờng thuộc về một tuyến nhất dịnh (xấu – tốt, cao cả - thấp hèn,
…) và có tính chúc năng (do vậy mà hành động khá đơn điệu) thì nhân vật trong
truyện truyền kì được chú trọng xây dựng với những góc cạnh đa dạng, thể hiện
dụng ý nghệ thuật thâm thuý.
Sự việc kì ảo: Các biến cố, sự kiện, hành động,.. ki ảo liên kết với nhau thành
chuỗi, tạo nên cốt truyện có tính chất li kì, huyền hoặc. Sự việc kì ảo thường xảy ra
trong một không gian và thời gian khác lạ, bắt thường. Về không gian, có không
gian cõi tiên với cảnh tượng kì thú; không gian âm phủ với khung cảnh hãi hùng;
thiên nhiên sóng cuộn gió gào gợi cảm giác sợ hãi,... Về thời gian, có thời gian ban
đêm mang đến ấn tượng huyền bí; thời gian hư ảo gợi ấn tượng về sự tĩnh tại, vĩnh
hằng,... Cốt truyện của truyện truyền kì thường gắn chặt với các yếu tố văn hoá, tín
nguỡng, truyển thống lịch sử,.. của từng dân tộc.
Thủ pháp nghệ thuật: Sự kết hợp linh hoạt giữa yếu tổ kì ảo (thuờng được nhận
diện tương đối gồm kì lạ, khác thường, siêu phàm,… và quái dị, ma quỷ, yêu tinh,
…) với yếu tố thực là thủ pháp quan trong của truyện truyền kì. Biểu hiện cụ thể là
sự hoà trộn không gian các cõi (thần tiên, trần tục, âm phủ,…); sự thống nhất về
thời gian thực và mộng, biến động xoay vần và tĩnh tại bất biến. Việc sử dụng giấc
mộng, đan xen thực tại với hồi ức,.. cũng là thủ pháp khá phổ biến giúp các tác giả
tạo dựng nên một thế giới nghệ thuật có tính phức hợp.
Truyện truyên kì chủ yếu huớng đển các nội dung xã hội – lịch sử. Do đó, yếu tố kì
ảo được tác giả sử dụng như một phương thức nhằm lí giải một nội dung hiện thực
nhất định; yếu tố kì ảo tham gia vào câu chuyện đã tạo nên sự lôi cuốn, sức hấp
dẫn, sự li kì,.. của tác phẩm. Trong truyện hiện đại, yếu tố kì ảo vẫn được các nhà
văn tiếp tục khai thác, sử dụng theo nhiêu cách thức khác nhau.
Đặc điếm ngôn ngữ trong truyện truyền kì
Truyện truyền kì thường có sự đan xen tản văn với biền văn và vận văn. Trong một
truyện, có thể xuất hiện nhiều "tác phẩm" biền văn hoặc thơ ca được dẫn một cách
trực tiếp hoặc gián tiếp, phụ thuộc vào tình tiết, diễn biến của câu chuyện hoặc đối
thoại giữa các nhân vật.
Ngôn ngữ truyện truyền kì: thường sử dụng lỗi nói so sánh - ẩn dụ; ưa hình thức
biểu đạt cầu ki, khoa trương, phóng đại; chuộng ngôn từ hoa mĩ; dùng nhiều điển
cố, hình ành biểu trưng,.. Nhìn chung, tính văn chương, giá trị biểu cảm của tác
phẩm được tác giả truyện truyền kì đặc biệt chú trọng.
2. Phương tiện dạy học
- GV có thể sưu tầm – sử dụng các hình ảnh, tranh minh họa (hình ảnh văn bản
gốc, ảnh bìa các tập truyện…, chân dung các tác giả); video hoặc tranh ảnh về đền Hải Khẩu;…
- Từ nội dung các tác phẩm liên qian, GV có thể khuyến khích HS sáng tác các
tranh ảnh minh họa đa dạng khác nhau; qua đó hình thành nguồn học liệu phù hợp.
TIẾT…… : HẢI KHẨU LINH TỪ
(Đền thiêng cửa bể - Trích, Đoàn Thị Điểm) I. MỤC TIÊU 1. Năng lực chung
- Năng lực tự chủ và tự học: Biết chủ động, tích cực thực hiện những nhiệm vụ của bản thân trong học tập.
- Năng lực giao tiếp, hợp tác: Biết chủ động đề xuất mục đích hợp tác khi được giao nhiệm vụ.
2. Năng lực đặc thù
- Chỉ ra và phân tích được một số yếu tố của truyện truyền kì như đề tài, nhân vật,
ngôn ngữ, thủ pháp nghệ thuật…; đánh giá vai trò của yếu tố kì ảo trong truyện
truyền kì Đền thiêng cửa bể, liên hệ với vai trò của yếu tố này trong truyện cổ dân gian.
- Xác định được chủ đề, ý nghĩa của truyện truyền kì Đền thiêng cửa bể.
- Vận dụng được kiến thức và kĩ năng đã học về văn bản Đền thiêng cửa bể để đọc
hiểu truyện truyền kì và thực hiện một số nhiệm vụ thực tiễn. 3. Về phẩm chất
Có ý thức và thái độ trân trọng, yêu quý lịch sử, văn hóa, văn học của dân tộc.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
1. Chuẩn bị của giáo viên
- Giáo án, tài liệu tham khảo, kế hoạch bài dạy
- Phiếu học tập, trả lời câu hỏi
- Bảng giao nhiệm vụ cho HS hoạt động trên lớp