Giáo án Bài 5 KHTN 9 Kết nối tri thức (2024): Khúc xạ ánh sáng

Ngày soạn:…/…/… Ngày dạy:…/…/… CHƯƠNG II: ÁNH SÁNG
BÀI 5: KHÚC XẠ ÁNH SÁNG I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức
Sau bài học này, HS sẽ:
- Thực hiện được thí nghiệm chứng tỏ được khi truyền từ môi trường này sang môi
trường khác, tia sáng có thể bị khúc xạ (bị lệch khỏi phương truyền ban đầu).
- Nêu được chiết suất có giá trị bằng tỉ số tốc độ ánh sáng trong không khí (hoặc
chân không) với tốc độ ánh sáng trong môi trường.
- Thực hiện được thí nghiệm để rút ra và phát biểu được định luật khúc xạ ánh sáng.
- Vận dụng được biểu thức n= sini trong một số trường hợp đơn giản. sinr
- Vận dụng kiến thức về sự khúc xạ ánh sáng để giải quyết một số hiện tượng đơn
giản thường gặp trong thực tế. 2. Năng lực
Năng lực chung:
- Năng lực tự học: Chủ động tích cực thực hiện những công việc của bản thân trong
học tập thông qua việc tham gia đóng góp ý tưởng, đặt câu hỏi và trả lời các yêu cầu của GV đưa ra.
- Năng lực giao tiếp hợp tác: Thảo luận nhóm, tiếp thu sự góp ý và hỗ trợ thành
viên trong nhóm khi tìm hiểu về hiện tượng khúc xạ ánh sáng và định luật khúc xạ ánh sáng.
- Năng lực giải quyết vấn đề: Xác định và phân tích được thí nghiệm khúc xạ ánh
sáng, biết đặt các câu hỏi khác nhau về nội dung bài học.
Năng lực đặc thù: 1
- Nhận thức khoa học tự nhiên:
+ Nêu được khái niệm hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
+ Nhận biết và nêu được nội dung định luật khúc xạ ánh sáng.
+ Nêu được biểu thức xác định chiết suất của môi trường.
- Tìm hiểu tự nhiên:
+ Tiến hành được thí nghiệm tìm hiểu về hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
- Vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học:
+ Vận dụng được kiến thức và kĩ năng về khoa học tự nhiên để giải thích những
hiện tượng thường gặp trong cuộc sống có liên quan tới hiện tượng khúc xạ ánh sáng. 3. Phẩm chất
- Trung thực trong việc báo cáo kết quả thí nghiệm tìm hiểu định luật khúc xạ ánh sáng.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU:
1. Đối với giáo viên:
- SGK, SBT, SGV Khoa học tự nhiên 9, Kế hoạch bài dạy.
- Hình vẽ và đồ thị trong SGK: Hình ảnh bố trí thí nghiệm hiện tượng khúc xạ ánh
sáng, hình ảnh đường truyền của chùm tia sáng, hình ảnh thí nghiệm tìm mặt
phẳng chứa tia khúc xạ,…
- Máy chiếu, máy tính (nếu có). - Phiếu học tập.
2. Đối với học sinh:
- HS mỗi nhóm: Dụng cụ thí nghiệm:
+ Bộ (1): 1 chiếc cốc nhựa, 1 đồng xu, 1 chai nước.
+ Bộ (2): 1 bảng thí nghiệm có gắn tấm nhựa in vòng tròn chia độ; 1 bản bán trụ
bằng thủy tinh; 1 đèn 12 V – 21 W có khe cài bản chắn sáng; 1 nguồn điện.
+ Bộ (3): 1 bản bán trụ bằng thủy tinh trong suốt; 1 tấm xốp mỏng có gắn bảng
chia độ; 4 chiếc đinh ghim giống nhau; 1 tấm nhựa phẳng. - HS cả lớp: 2
+ SGK, SBT Khoa học tự nhiên 9.
+ Hình vẽ liên quan đến nội dung bài học và các dụng cụ học tập theo yêu cầu của GV.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
a. Mục tiêu: HS nhận biết được hiện tượng khúc xạ ánh sáng trong thực tiễn, từ đó xác
định được vấn đề của bài học.
b. Nội dung: GV tổ chức cho HS thảo luận theo nhóm về nội dung phần khởi động, từ
đó định hướng HS vào nội dung của bài học.
c. Sản phẩm học tập: Câu trả lời của HS và nhu cầu tìm hiểu về hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
d. Tổ chức thực hiện:
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
- GV chia lớp thành nhóm 4 – 6 HS.
- GV phát bộ dụng cụ thí nghiệm (1) cho mỗi nhóm.
- GV hướng dẫn HS tiến hành thí nghiệm theo các bước sau:
+ Đặt đồng xu vào giữa đáy cốc, đặt mắt quan sát sao cho không nhìn thấy đồng xu.
+ Giữ nguyên vị trí đặt mắt, đổ nước vào cốc cho tới khi nước đầy ¾ cốc, quan sát hiện tượng xảy ra.
- GV yêu cầu HS nêu và giải thích hiện tượng quan sát được.
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
- HS làm việc nhóm, thực hiện thí nghiệm.
- HS thảo luận, dự đoán, đưa ra các câu hỏi và câu trả lời.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
- GV mời 1 – 2 bạn giải thích hiện tượng quan sát được. Gợi ý trả lời:
- Kết quả thí nghiệm: quan sát được đồng xu khi đổ nước vào cốc. - Giải thích: 3
+ Ánh sáng bị nước bẻ cong.
+ Nước nâng đồng xu lên đến vị trí mà mắt người có thể quan sát được.
Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập
- GV không chốt đáp án mà dựa trên câu trả lời của HS để dẫn dắt vào bài mới: Hình ảnh
đồng xu mà ta quan sát được khi đổ nước vào cốc được tạo ra từ một hiện tượng quang
học gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng. Để có thể đưa ra lời giải thích chính xác, chúng
ta cùng tìm hiểu bài học ngày hôm nay - Bài 5: Khúc xạ ánh sáng.
B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
Hoạt động 1. Tìm hiểu hiện tượng khúc xạ ánh sáng
a. Mục tiêu: HS thực hiện được thí nghiệm chứng tỏ được khi truyền từ môi trường này
sang môi trường khác, tia sáng có thể bị khúc xạ.
b. Nội dung: GV hướng dẫn HS quan sát thí nghiệm, hiểu rõ được hiện tượng khúc xạ
ánh sáng và nhận biết được các đại lượng, kí hiệu.
c. Sản phẩm: Kết quả HS thực hiện các yêu cầu, gợi ý, dẫn dắt của GV để nêu được nội
dung liên quan đến hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
d. Tổ chức thực hiện:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS
DỰ KIẾN SẢN PHẨM
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC
- GV chia lớp thành 6 nhóm. XẠ ÁNH SÁNG
- GV phát bộ dụng cụ thí nghiệm (2) cho mỗi nhóm và - Tia sáng truyền từ không
giới thiệu về các dụng cụ đó cho HS.
khí sang thủy tinh thì bị gãy
- GV yêu cầu HS tiến hành thí nghiệm theo hướng dẫn khúc tại mặt phân cách giữa
trong phần Hoạt động (SGK – tr25)
hai môi trường. Hiện tượng
Thí nghiệm 1: Tìm hiểu hiện tượng khúc xạ ánh sáng tia sáng bị gãy khúc xảy ra Chuẩn bị:
tại mặt phân cách khi ánh
- Một bảng thí nghiệm có gắn tấm nhựa in vòng tròn sáng truyền từ môi trường chia độ; trong suốt này sang môi
- Một bản bán trụ bằng thuỷ tinh; trường trong suốt khác.
- Đèn 12 V – 21 W có khe cài bản chắn sáng; 4