Lý thuyết Các yếu tố ảnh hưởng đến sinh sản và điều khiển sinh sản ở sinh vật KHTN 7 Cánh diều

BÀI 34: CÁC Y U Ế TỐ N Ả H HƯ N Ở G Đ N Ế SINH S N Ả VÀ ĐI U Ề KHI N Ể SINH SẢN SI Ở NH V T Ậ I. CÁC Y U Ế TỐ N Ả H HƯ N Ở G Đ N Ế SINH S N Ả SI Ở NH V T Ậ Các y u ế tố nh ả hư ng ở đ n ế sinh s n ả ở sinh v t ậ bao g m ồ y u ế t ố bên ngoài (là các y u ế tố môi trư ng ờ như ánh sáng, nhi t ệ đ , ộ độ m
ẩ , chế độ dinh dư ng,...) ỡ và y u ế tố bên trong (ví d đ ụ ặc đi m ể c a ủ loài, hormone sinh s n) ả . 1. Các y u t ế m ố ôi trư ng ờ Các y u ế tố nhi t ệ đ , ộ ánh sáng, nư c ớ và đ ộ m ẩ , ch t ấ dinh dư ng ỡ nh ả hư ng ở đ n ế sinh s n ả ở sinh v t ậ như nh ả hư ng ở đ n ế s ự ra hoa, đ u ậ qu ,... ả ở th c ự v t ậ ; m c ứ sinh s n, ả tỉ lệ gi i
ớ tính con sinh ra,... ở đ ng v ộ t ậ . a) Nhi t ệ độ - Ở th c v ự t ậ , ví d cây ụ lúa lúc t o h ạ t ạ g p nhi ặ t ệ đ quá t ộ h p t ấ hì h t ạ sẽ b l ị ép,...
Cây hoa cúc không ra hoa khi nhi t ệ đ l ộ n h ớ n 30 ơ oC ho c r ặ a hoa ch m ậ khi nhi t ệ độ dư i ớ 12oC - Ở đ ng ộ v t ậ , ví dụ sự sinh s n ả c a ủ chu t ộ nh t ắ tr ng ắ di n ễ ra m nh ạ ở nhi t ệ độ 18oC nh ng ư gi m ả xu ng ố ho c ặ ng ng ư h n ẳ khi nhi t ệ đ
ộ tăng quá 30oC,… Ngoài ra, nhi t ệ độ cũng có th ể nh h ả ư ng ở đ n s ế phân ự hóa gi i ớ tính m ở t ộ s l ố oài. M t
ộ số loài rùa ấp tr ng có ứ t l ỉ con đ ệ c và ự cái g n b ầ ng ằ nhau nhi ở t ệ đ 28,5 ộ oC, đa số là con đ c n ự u ế th p h ấ n 25 ơ
oC, đa số là con cái n u t ế rên 30oC. b) Ánh sáng Cư ng đ ờ , t ộ h i ờ gian chi u s ế áng trong ngày nh ả hư ng đ ở n s ế ự sinh s n ả s ở inh v t ậ : - Ở th c ự v t
ậ , có loài cây ra hoa trong đi u ề ki n ệ ánh sáng m nh, ạ ngày dài như thanh long, nhãn, rau d n.., ề có loài cây l i ạ ra hoa trong đi u ề ki n ệ ánh sáng y u, ế ngày ng n ắ nh hoa ư cúc, hoa đào,…
Cây thăng long là cây ngày dài
Cây đào là cây ngày ng n ắ - Ở đ ng ộ v t ậ , n u ế tăng th i ờ gian chi u ế sáng thì gà có th ể đ ẻ hai qu ả tr ng ứ m t ộ ngày,
các loài sâu ăn lá ng ng s ừ inh s n vào m ả ùa đông do th i ờ gian chi u s ế áng ít. c) Nư c ớ Nư c ớ và đ ộ m ẩ không khí nh h ả ư ng ở đ n s ế inh s n ả ở sinh v t ậ : - Ở th c ự v t ậ , thi u ế nư c ớ làm cho cây ra ít n , ụ ít hoa ho c
ặ không ra hoa (ví dụ măng c t ụ , cà chua) nh ng ư có nh ng
ữ loài cây sẽ ra hoa nhi u ề trong đi u ề ki n ệ khô c n ằ như cây hoa gi y ấ ,…; nư c ớ cũng nh ả hư ng ở đ n ế sự phát tán qu , ả h t ạ , bào tử c a ủ nhi u ề lo i
ạ cây (ví dụ rêu, dư ng ơ x , cây đ ỉ ư c,...) ớ . S phát ự tán qu , h ả t ạ nh n ờ ư c ớ c a d ủ a ừ - Ở đ ng v ộ t ậ , nh ả hư ng c ở a ủ đ ộ m ẩ đ n s ế inh s n ả đ ở ng ộ v t ậ nh ư s ở âu non ăn lá lúa, ở nhiệt đ 25 ộ oC, tỉ lệ đẻ tr ng b ứ ị nh h ả ư ng ở b i ở đ ộ m ẩ . nh h Ả ư ng c ở a ủ đ ộ ẩm đ n t ế ỉ l đ ệ t ẻ r ng ứ s
ở âu non ăn lá lúa
d) Chất dinh dư ng ỡ Chất dinh dư ng ỡ có nh h ả ư ng ở đ n s ế inh s n ả ở sinh v t ậ : - Ở th c ự v t ậ , ch t ấ dinh dư ng ỡ nh ả hư ng ở đ n ế s ự ra hoa, t ỉl ệ hoa th ụ ph n,... ấ Ví dụ thi u ế ch t ấ lân cây ra hoa mu n ộ (ví d
ụ xoài, táo, cúc,...); thi u ế đ m ạ thì hoa nh , x ỏ u ấ (ví dụ hoa cúc, hoa h ng,... ồ ), nh ng ư n u ế bón nhi u ề đ m ạ cây cũng ch m ậ ra hoa, h t ạ lép (ví d l ụ úa); thi u cal ế cium thì qu b ả t ị h i ố , h ng ( ỏ ví d cà chua) ụ . Cây cà chua b t ị h i ố khi thi u ế calcium Hoa hồng nh , x ỏ ấu khi thi u đ ế m ạ - Ở đ ng ộ v t ậ , ví dụ thi u ế ch t ấ dinh dư ng ỡ s ẽ nh ả hư ng ở đ n ế quá trình mang thai như ở chó, l n, ợ trâu...; thi u ế vitamin A, E,... gà gi m ả năng su t ấ đẻ và p ấ tr ng, ứ vỏ tr ng ứ m ng,… ỏ 2. Y u t ế bên t ố rong - Độ tu i ổ sinh s n, ả số l n ầ sinh s n,… ả c a ủ m i ỗ sinh v t ậ do đ c ặ đi m ể c a ủ loài quy định. + Ở th c ự v t ậ , cà chua ph i ả đủ 14 lá m i ớ ra hoa, cây chu i ố thì 1 năm m i ớ b t ắ đ u ầ ra hoa, có nh ng l ữ oài ra hoa, k t ế qu l ả iên t c ụ nh cây đ ư u ậ cô ve, đu đ ,… ủ Cây chuối c n 1 năm ầ m i ớ b t ắ đ u r ầ a hoa + Ở đ ng ộ v t ậ , l n ợ cỏ A Lư i ớ đ ẻ l n ầ đ u ầ khi 10 - 12 tháng tu i ổ , đ ẻ 1 – 2 l a/ ứ năm, số con từ 5 – 6 con/ 1 l a.
ứ Trong khi đó, ở mèo đ l
ẻ ần đầu khi 5 – 9 tháng tu i ổ , s l ố a 3 – ứ 4 l a/ ứ năm, s con kho ố ng 3 con/ ả l a. ứ - Hormone là y u t ế t ố ham gia đi u ề hoà sinh s n ả s ở inh v t ậ .