Bộ chuyên đề đầy đủ môn Hóa học 11 năm 2023 - Chương 3: Cacbon - Silic

CHƯƠNG 3: CACBON – SILIC BÀI 11: CACBON Mục tiêu  Kiến thức
+ Trình bày được vị trí của cacbon trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học, cấu hình electron
nguyên tử, các dạng thù hình của cacbon, tính chất vật lí (cấu trúc hình thể, độ cứng, độ dẫn
điện) và ứng dụng của cacbon.
+ Trình bày được cacbon có tính phi kim yếu (oxi hóa hiđro và kim loại canxi), tính khử (khử
oxi, oxit kim loại). Trong hợp chất, cacbon thường có số oxi hóa +2 hoặc +4.  Kĩ năng
+ Viết các phương trình hóa học minh họa tính chất hóa học của C hoặc giải được các bài tập có liên quan. Trang 1


I. LÍ THUYẾT TRỌNG TÂM
1. Vị trí và cấu hình electron nguyên tử
Vị trí: Ô thứ 6, nhóm IVA, chu kì 2. Cấu hình electron:
Có 4 electron lớp ngoài cùng, tạo 4 liên kết cộng hóa trị. Các số oxi hóa: và .
Chú ý: Cách xác định vị trí và cấu hình electron nguyên tử của C tương tự nitơ.
2. Tính chất vật lí và ứng dụng
Dạng thù hình Cấu trúc Tính chất vật lí Ứng dụng Kim cương Tứ diện
Trong suốt, Đồ trang sức, mũi khoan, đều
không màu, dao cắt thủy tinh,… không dẫn điện, dẫn nhiệt kém. Than chì
Cấu trúc Màu xám đen, Làm điện cực, làm nồi nấu
lớp. Các dẫn điện tốt, chảy các hợp kim chịu
lớp liên mềm, các lớp dễ nhiệt, chế tạo chất bột chì, kết yếu tách nhau. làm bút chì đen. với nhau. Cacbon vô Xốp
Khả năng hấp Than cốc dùng làm chất định hình phụ mạnh. khử trong luyện kim; Than hoạt tính dùng trong mặt nạ phòng độc; Than
muội dùng làm chất độn
cao su, sản xuất mực in, xi đánh giày,…
3. Tính chất hóa học
Cacbon vừa thể hiện tính khử, vừa thể hiện tính oxi hóa. a. Tính khử 
Tác dụng với oxi: Cacbon cháy trong không khí, tỏa nhiều nhiệt: .
Chú ý: Trong điều kiện thiếu oxi, cacbon khử
thành cacbon monooxit (CO), chứng tỏ nó tác
dụng được với hợp chất
Đốt than phải để ở nơi thoáng khí để khỏi sinh ra khí độc CO. Trang 2


Tác dụng với hợp chất: Ở nhiệt độ cao, cacbon khử được nhiều oxi, nhiều chất oxi hóa khác nhau:
b. Tính oxi hóa: Cacbon thể hiện tính oxi hóa ở nhiệt độ cao. 
Tác dụng với hiđro: . 
Tác dụng với kim loại:
HỆ THỐNG HÓA KIẾN THỨC CACBON
1. Vị trí – cấu hình electron nguyên tử
Ô số 6, chu kì 2, nhóm VIA. .
2. Dạng thù hình: kim cương, than chì, cacbon vô định hình.
3. Tính chất hóa học Các trạng thái oxi hóa: và . Tính oxi hóa:
+ Tác dụng với kim loại: Ví dụ: . + Tác dụng với hiđro: Tình khử: + Tác dụng với oxi:
+ Tác dụng với hợp chất: Ví dụ:
4. Trạng thái tự nhiên
+ Kim cương, than chì tinh khiết. Trang 3


+ Khoáng vật: canxit, magiezit, đolomit,…
+ Than mỏ, dầu mỏ, khí thiên nhiên.
+ Hợp chất hữu cơ: tế bào, glucozơ,…
II. CÁC DẠNG BÀI TẬP
Dạng 1: Bài tập lí thuyết về tính chất vật lí, hóa học cacbon Ví dụ mẫu
Ví dụ 1. Trong phản ứng hóa học, cacbon
A. chỉ thể hiện tính khử.
B. vừa thể hiện tính khử vừa thể hiện tính oxi hóa.
C. chỉ thể hiện tính oxi hóa.
D. không thể hiện tính khử và tính oxi hóa. Hướng dẫn giải
Trong phản ứng hóa học, cacbon vừa thể hiện tính khử (tác dụng với oxi, hợp chất), vừa thể hiện tính oxi
hóa (tác dụng với, kim loại). Chọn B.
Ví dụ 2. Cacbon gồm những dạng hình thù nào?
A. Kim cương, than chì, than gỗ.
B. Kim cương, than gỗ, than cốc.
C. Kim cương, than chì, cacbon vô định hình.
D. Kim cương, than xương, than cốc. Hướng dẫn giải
Cacbon có những dạng thù hình: kim cương, than chì và cacbon vô định hình. Chọn C.
Bài tập tự luyện dạng 1
Câu 1: Cho các chất:
. Số chất mà cacbon phản ứng trực tiếp được là: A. 12. B. 9. C. 11. D. 10.
Câu 2: Trong các phản ứng sau, phản ứng mà cacbon thể hiện tính khử là: A. B. C. D.
Câu 3: Than được dùng làm chất độn cao su, sản xuất mực in, xi đánh giầy là: A. than chì. B. than muội. C. than gỗ. D. than cốc.
Câu 4: Cacbon thể hiện tính oxi hóa ở phản ứng: A. B. C. D. Trang 4