Chuyên đề luyện thi Hóa học 12 năm 2023 cực hay - Phần 9: Ancol - Phenol

CHƯƠNG 12: ANCOL – PHENOL
I. LÍ THUYẾT TRỌNG TÂM 1. Ancol a. Khái niệm
Ancol là những hợp chất hữu cơ trong phân tử có nhóm OH liên kết trực tiếp với nguyên tử cacbon no.
Nguyên tử C no là nguyên tử C chỉ tạo liên kết đơn với các nguyên tử khác. CTTQ: hoặc b. Phân loại
- Dựa vào gốc hiđrocacbon
+ Ancol no: CH3OH, C2H5OH, C2H4(OH)2,… + Ancol không no: + Ancol thơm: ,… - Dựa vào số nhóm OH
+ Ancol đơn chức: CH3OH, C2H5OH,…
+ Ancol đa chức: C2H4(OH)2, C3H5(OH)3,… - Dựa vào bậc ancol
Bậc ancol là bậc của nguyên tử C liên kết trực tiếp với OH. + Ancol bậc I: ,… + Ancol bậc II: ,… + Ancol bậc III: ,…
c. Tính chất vật lí
- Các ancol là chất lỏng hoặc chất rắn ở điều kiện thường.
- ts và khối lượng riêng tăng theo chiều tăng của phân tử khối.
- Độ tan trong nước giảm khi phân tử khối tăng.
- Do có liên kết H giữa các phân tử với nhau nên nhiệt độ sôi, nhiệt độ nóng chảy của ancol cao hơn so
với hiđrocacbon, dẫn xuất halogen, ete,… có phân tử khối tương đương.
- Do tạo liên kết H với nước nên các ancol tan tốt trong nước.
d. Tính chất hóa học
* Phản ứng với kim loại kiềm
* Phản ứng tách nước Tách nước tạo ete

Tách nước tạo anken
Quy tắc Zaixep: Nhóm OH ưu tiên tách cùng nguyên tử H ở nguyên tử C bậc cao hơn bên cạnh.
* Phản ứng khử CuO Ancol bậc I Anđehit Ancol bậc II Xeton Ancol bậc III Không phản ứng
* Phản ứng của ancol có nhiều nhóm OH liền kề
Ancol có nhiều nhóm OH liền kề phản ứng với Cu(OH)2 tạo phức màu xanh đặc trưng. e. Điều chế * Điều chế etanol
Cách 1: Hiđrat hóa etilen xúc tác axit Cách 2: Lên men tinh bột
* Điều chế metanol: Sản xuất từ metan Cách 1: Cách 2: 2. PHENOL a. Khái niệm
Phenol là những hợp chất hữu cơ trong phân tử có nhóm OH liên kết trực tiếp với nguyên tử cacbon của vòng benzen. Chú ý:


b. Tính chất vật lí
- Là chất rắn, không màu.
- Tan ít trong nước lạnh, tan vô hạn ở
, tan tốt trong etanol, ete và axeton.
- Bị oxi hóa bởi không khí dẫn tới chảy rữa và thẫm màu dần do bị oxi hóa bởi oxi không khí.
- Phenol độc, khi tiếp xúc với da sẽ gây bỏng.
c. Tính chất hóa học
* Cấu tạo phân tử:
* Tính axit yếu (yếu hơn H2CO3)
- Không làm đổi màu quỳ tím - Phản ứng với Na
- Phản ứng với NaOH (khác ancol)
* Phản ứng với dung dịch Br2
- Phản ứng tạo kết tủa trắng, dùng để nhận biết d. Ứng dụng  nhựa phenol-fomanđehit  keo dán ure-fomanđehit.
 phẩm nhuộm dược phẩm.  thuốc nổ.
 chất diệt cỏ 2,4-D,…
II. CÁC DẠNG BÀI TẬP
Dạng 1: Lí thuyết trọng tâm Ví dụ mẫu
Ví dụ 1: Phenol (C6H5OH) không có phản ứng nào sau đây? A. Na. B. NaHCO3. C. Br2. D. NaOH.
Hướng dẫn giải
Phenol không tác dụng được với NaHCO3.

Phương trình hóa học: Chọn B.
Ví dụ 2: Cho ancol có công thức sau: . Tên gọi của ancol là A. butan-1-ol. B. butan-2-ol. C. butan-3-ol. D. 2-metylpropan-1-ol.
Hướng dẫn giải Chọn mạch chính: Đánh số thứ tự: Đọc tên: butan-2-ol. Chọn B.
Ví dụ 3: Số ancol bậc I là đồng phân cấu tạo của nhau có công thức phân tử C5H12O là A. 3. B. 8. C. 4. D. 1.
Hướng dẫn giải Ta có:
Ancol no, đơn chức, mạch hở. Tổng cacbon
Đặt nhóm OH vào mạch: chỉ đặt nhóm OH vào C bậc I.
Dấu “ ” chỉ vị trí đặt nhóm OH.
Vậy có 4 đồng phân bậc I thỏa mãn yêu cầu đề bài.