Giáo án chuyên đề Chuyển hoá chất béo thành xà phòng Hóa 11 Cánh diều

Trường THPT … Họ và tên giáo viên:
Tổ: ….. - Nhóm: Hóa học
CHUYÊN ĐỀ 11.2: TRẢI NGHIỆM, THỰC HÀNH HÓA HỌC HỮU CƠ
Bài 5: CHUYỂN HÓA CHẤT BÉO THÀNH XÀ PHÒNG
Môn học/Hoạt động giáo dục: Hóa học; lớp: 11
Thời gian thực hiện: tiết
------------------------------------------------------------------------------------------------------------ I. MỤC TIÊU 1) Kiến thức
Thực hiện được thí nghiệm điều chế xà phòng từ chất béo. 2) Năng lực
a) Năng lực chuyên biệt
– Năng lực nhận thức hóa học:
(1) Biết khái niệm và nguyên liệu sản xuất xà phòng; quy trình sản xuất xà phòng.
– Năng lực vận dụng kiến thức, kỹ năng đã học:
(2) Trình bày được khái niệm và nguyên liệu sản xuất xà phòng.
(3) Trình bày được quy trình sản xuất xà phòng.
(4) Thực tiện được sản xuất xà phòng.
– Năng lực tìm hiểu thế giới tự nhiên dưới góc độ hóa học:
(5) Tìm hiểu thêm các loại xà phòng trong thực tiễn. b) Năng lực chung
– Năng lực tự chủ và tự học:
(6) Có ý thức tự tìm hiểu bài học trước khi đến lớp.
– Năng lực giao tiếp và hợp tác:
(7) Hợp tác với các thành viên trong lớp, với giáo viên trong quá trình tìm hiểu kiến thức.
– Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo:
(8) Tự tìm hiểu và tự giải thích những ứng dụng của các loại xà phòng trong thực tiễn. 3) Phẩm chất
– Trách nhiệm:
(9) Nghiêm túc thực hiện các nhiệm vụ học tập được giao đúng tiến độ. – Trung thực:
(10) Trung thực trình bày các kết quả thu thập được. – Chăm chỉ:
(11) Tích cực trong các nhiệm vụ học tập của cá nhân, của tập thể.

– Nhân ái:
(12) Chú ý quan tâm, giúp đỡ, chia sẻ những khó khăn trong việc thực hiện nhiệm vụ học tập với các thành viên.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên
- Giáo án, slide, máy tính, máy chiếu.
- 5 bộ dụng cụ, hoá chất:
+ Nguyên liệu và hoá chất: NaOH khan, dầu dừa, nước.
+ Dụng cụ: cân, cốc thuỷ tinh chịu nhiệt 500 mL, cốc thuỷ tinh 250 mL, nồi nhôm, máy
khuấy (có thể dùng máy đánh trứng), ống đong, nhiệt kế, khuôn, kính bảo hộ, găng tay. 2. Học sinh
Chuẩn bị bài; lập kế hoạch thực hành từ ở nhà.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
HOẠT ĐỘNG 1: KHỞI ĐỘNG
a) Mục tiêu: Dẫn dắt vào bài học mới.
b) Nội dung: HS trả lời mục logo mở đầu trong trang 36 SGK.
Những sản phẩm dưới đây có một tác dụng chung là dùng tẩy rửa. Hãy cho biết đâu là xà phòng?
c) Sản phẩm: HS nêu sự hiểu biết của bản thân. Dự kiến:
Sản phẩm (b) là xà phòng.
Sản phẩm (a), (c) là chất giặt rửa tổng hợp.
d) Tổ chức thực hiện: *Giao nhiệm vụ học tập
– GV yêu cầu HS trả lời mục logo mở đầu trong trang 36 SGK.
* Thực hiện nhiệm vụ học tập
– HS đọc SGK, thảo luận tìm kiếm câu trả lời.
* Báo cáo, thảo luận
– GV yêu cầu HS đứng tại chỗ trình bày.


* Kết luận, nhận định
Giáo viên không nhận xét câu trả lời của HS và căn cứ vào đó dẫn dắt vào bài học mới.
HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI
a) Mục tiêu: Biết khái niệm và nguyên liệu sản xuất xà phòng; quy trình sản xuất xà phòng.
b) Nội dung: HS tìm hiểu SGK, làm việc cá nhân, thảo luận nhóm.
c) Sản phẩm: HS trình bày đươc khái niệm và nguyên liệu sản xuất xà phòng; quy trình sản xuất xà phòng.
d) Tổ chức thực hiện:
Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu Khái niệm về xà phòng
Hoạt động của GV - HS Nội dung
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ
I. Một số vấn đề về sản xuất xà phòng
– GV yêu cầu HS đọc trong trang 36 SGK, nêu 1. Khái niệm xà phòng khái niệm xà phòng.
Xà phòng có thành phần chính là muối
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ
sodium hoặc potassium của các acid béo,
– HS tìm hiểu SGK, tìm kiếm câu trả lời.
được dùng để tẩy rửa, làm sạch các chất
Bước 3: Báo cáo, thảo luận
bẩn bám trên vải, da tay.
– GV gọi HS đứng tại chỗ trình bày; có thể gọi
các HS nhận xét, bổ sung.
Bước 4: Kết luận, nhận định
GV nhận xét, chốt kiến thức và kết luận.
Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu Phản ứng điều chế xà phòng hóa
Hoạt động của GV - HS Nội dung
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ
2. Phản ứng điều chế xà phòng
– GV yêu cầu HS đọc trong trang 37 SGK, viết SGK PTHH. Trả lời câu hỏi 1:
– GV yêu cầu HS trả lời logo hỏi 1.
Các muối carboxylate thu được trong quá
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ
trình sản xuất xà phòng là muối sodium
– HS tìm hiểu SGK, viết PTHH.
carboxylate hoặc potassium carboxylate
Bước 3: Báo cáo, thảo luận (RCOONa hoặc RCOOK).
– GV gọi HS lên bảng trình bày; có thể gọi các Các muối này có đặc điểm: Một đầu là HS nhận xét, bổ sung.
gốc hydrocarbon kị nước (không tan trong
Bước 4: Kết luận, nhận định
nước), còn một đầu là nhóm – COONa
GV nhận xét, chốt kiến thức và kết luận.
hoặc – COOK ưa nước (tan trong nước).
Nhiệm vụ 3: Tìm hiểu Nguyên liệu để sản xuất xà phòng


Hoạt động của GV - HS Nội dung
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ
3. Nguyên liệu để sản xuất xà phòng
– GV yêu cầu HS đọc trong trang 37-38 SGK. (SGK)
– GV yêu cầu HS trả lời logo hỏi 2, 3; logo vận Trả lời: dụng 1.
Câu hỏi 2: Những nguyên liệu cần để điều
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ
chế xà phòng: mỡ động vật (hoặc dầu thực – HS tìm hiểu SGK.
vật), kiềm (sodium hydroxide hoặc
Bước 3: Báo cáo, thảo luận
potassium hydroxide) và các chất phụ gia.
– GV gọi HS đứng tại chỗ trình bày; có thể gọi Câu hỏi 3: Để tạo màu hồng cho xà phòng
các HS nhận xét, bổ sung.
có thể thêm vào xà phòng một ít nước ép củ
Bước 4: Kết luận, nhận định
dền; Để tạo màu vàng cho xà phòng có thể
GV nhận xét, chốt kiến thức và kết luận.
thêm vào xà phòng một ít nước cam ép; Để
tạo màu nâu cho xà phòng có thể thêm vào
xà phòng một ít nước cà phê… Vận dụng 1:
- Mỡ cừu: Nhiệt độ nóng chảy 45 oC – 55
oC, khối lượng riêng khoảng 0,86 g mL-1
đến 0,90 g mL-1, chỉ số xà phòng hoá 193 – 198.
- Mỡ bò: Nhiệt độ nóng chảy 45 oC – 50 oC,
khối lượng riêng khoảng 0,86 g mL-1 đến
0,90 g mL-1, chỉ số xà phòng hoá 193 – 198.
- Dầu dừa: Nhiệt độ nóng chảy 23 oC – 26
oC, khối lượng riêng 0,91 g mL-1, chỉ số xà phòng hoá 250 – 260.
Nhiệm vụ 4: Tìm hiểu Quy trình điều chế xà phòng
Hoạt động của GV - HS Nội dung
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ
4. Quy trình điều chế xà phòng
– GV chia lớp thành 2 nhóm: (SGK)
+ Nhóm 1: tìm hiểu quy trình chế biến xà Trả lời câu hỏi: phòng không gia nhiệt. Câu 4:
+ Nhóm 2: Tìm hiểu quy trình chế biến xà - Ưu điểm: Dễ đổ khuôn, tạo hình; sản phòng có gia nhiệt.
phẩm cuối cùng mịn, đẹp mắt hơn; điều chế
Sau khi tìm hiểu các bước điều chế, đại diện ở nhiệt độ thấp nên an toàn hơn khi sản