Giáo án Thực hành tiếng Việt trang 114 Ngữ Văn 12 Kết nối tri thức

Ngày soạn:…/…/… Ngày dạy:…/…/…
TIẾT…… : THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT
NGHỆ THUẬT SỬ DỤNG ĐIỂN CỐ TRONG TÁC PHẨM VĂN HỌC I. MỤC TIÊU 1. Năng lực chung
- Năng lực tự chủ và tự học: Biết chủ động, tích cực thực hiện những
nhiệm vụ của bản thân trong học tập.
- Năng lực giao tiếp, hợp tác: Biết chủ động đề xuất mục đích hợp tác khi được giao nhiệm vụ.
2. Năng lực đặc thù
- Nhận biết, phân tích, đánh giá được nghệ thuật sử dụng điển cố trong
các tác phẩm văn học cụ thể (cả trung đại và hiện đại).
- Nhận thức và lí giải được vấn đề: sử dụng điển cố cũng là một phương
thức thể hiện rõ sự vay mượn, cải biến, sáng tạo trong tác phẩm văn học. 3. Về phẩm chất
Trân trọng vẻ đẹp của tiếng Việt.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
1. Chuẩn bị của giáo viên
- Giáo án, tài liệu tham khảo, kế hoạch bài dạy
- Phiếu học tập, trả lời câu hỏi
- Bảng giao nhiệm vụ cho HS hoạt động trên lớp
- Bảng giao nhiệm vụ học tập cho HS ở nhà
2. Chuẩn bị của học sinh
- SGK, SBT Ngữ văn 12, soạn bài theo hệ thống câu hỏi hướng dẫn học bài, vở ghi.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
a. Mục đích: HS biết được các nội dung cơ bản của bài học cần đạt được,
huy động tri thức nền, tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới.
b. Nội dung: HS dựa vào hiểu biết để trả lời câu hỏi.
c. Sản phẩm: HS vận dụng kiến thức để trả lời câu hỏi GV đưa ra.
d. Tổ chức thực hiện:
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ
GV giao nhiệm vụ: Trình bày định nghĩa về điển cố
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
HS lắng nghe yêu cầu của GV
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
GV mời một số HS trả lời câu hỏi
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập GV nhận xét, kết luận:
- Điển cố là câu chuyện đời xưa, câu chữ trong sách đời trước được dẫn
lại vào tác phẩm dưới hình thức ngắn gọn (thường là 2 – 3 chữ) để biểu
đạt một nội dung thông tin (hoặc một thông điệp) nhất định. Bên cạnh
khái niệm điển cố, các tài liệu còn sử dụng khái niệm điển tích với hàm
nghĩa tương đương; điển cố hay điển tích cũng thường được gọi tắt là
điển. Hiện nay, việc phân biệt rạch ròi các khái niệm này còn có nhiều quan điểm khác nhau.
- Sử dụng điển cố là một thủ pháp ngôn ngữ trong sáng tạo văn học, thể
hiện qua việc người sáng tác sử dụng tư liệu lịch sử, văn hoá, thơ văn,...
khi sáng tác tác phẩm. Việc sử dụng điển cố đặc biệt phổ biến trong văn chương thời trung đại.
B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC a. Mục tiêu:
- Nhận biết, phân tích, đánh giá được nghệ thuật sử dụng điển cố trong
các tác phaamt văn học cụ thể (cả trung đại và hiện đại).
- Nhận thức và lí giải được vấn đề: sử dụng điển cố cũng là một phương
thức thể hiện rõ sự vay mượn, cải biến, sáng tạo trong tác phẩm văn học.
b. Nội dung: HS vận dụng kiến thức trong SGK để thực hiện nhiệm vụ.
c. Sản phẩm: HS nắm rõ kiến thức bài học.
d. Tổ chức thực hiện
HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS
DỰ KIẾN SẢN PHẨM
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ 1. Khái niệm
- GV yêu cầu HS đọc thẻ nội dung - Điển cố (hay còn gọi là điển tích)
trong SGK và đặt câu hỏi:
là một từ Hán Việt, ý chỉ một
+ Nhắc lại khái niệm và đặc điểm, chuyện xưa tích cũ về những tấm
tác dụng của điển cố.
gương sáng (người con hiếu thảo,
- HS tiếp nhận nhiệm vụ.
anh hùng liệt sĩ, tấm gương đạo
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ
đức…) hoặc một sự kiện đặc biệt,
- HS thực hiện nhiệm vụ.
qua đó làm nổi bật lên những triết
Bước 3: Báo cáo kết quả
lý nhân sinh bất hủ cho thế hệ sau.
- GV mời một số HS trình bày kết - Nguồn gốc của các điển cố điển
quả trước lớp, yêu cầu cả lớp lắng tích chủ yếu xuất phát từ những tác nghe, nhận xét.
phẩm văn học cổ hay văn học dân
Bước 4: Nhận xét, đánh giá
gian (thường là văn học Trung
- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến Quốc). Điển cố điển tích còn được thức.
biết đến như một nghệ thuật tu từ
được nhiều nhà thơ nhà văn sử
dụng trong những tác phẩm văn học kinh điển. 2. Đặc trưng
Điển cố điển tích là chất liệu dân
gian có giá trị nghệ thuật cao góp
phần cho sự thành công của nhiều tác phẩm.
2.1 Nghệ thuật “ý tại ngôn ngoại”
Điển cố điển tích thường được sử
dụng trong thi ca bởi đặc trưng “ý
tại ngôn ngoại”. Dùng một điển tích
điển cố đặc trưng và có tính hình
tượng cao mang lại giá trị nghệ
thuật và thể hiện ý nghĩa sâu sắc hơn.
Bởi vì, điển cố điển tích cho phép
người đọc được tự do thưởng thức
nó theo cách của riêng mình. Đó
cũng chính là lý do góp phần khiến
một tác phẩm trở nên bất hủ. Vì với
mỗi độc giả quyển sách lại vẽ nên
một thế giới tinh thần rất riêng.
2.2 Gây ấn tượng và gợi nhớ sâu sắc
Một triết lý nhân sinh được truyền
đạt thông qua thi liệu dân gian như
điển cố điển tích sẽ khiến người
đọc ghi nhớ và có ấn tượng hơn so
với cách diễn đạt thông thường.
Bởi vì khi một người có thể hiểu
được tường tận ý nghĩa của một
điển cố, nghĩa là họ phải dành thời
gian tìm hiểu rất nhiều tư liệu. Lúc
này thông điệp trở nên giá trị hơn