Giáo án Tri thức ngữ văn trang 92 Ngữ Văn 12 Kết nối tri thức

Ngày soạn:…/…/… Ngày dạy:…/…/…
BÀI 4. YẾU TỐ KÌ ẢO TRONG TRUYỆN KỂ
TIẾT…… : GIỚI THIỆU TRI THỨC NGỮ VĂN VÀ NỘI DUNG BÀI HỌC I. MỤC TIÊU
- Nhận biết và phân tích được một số yếu tố của truyện truyền kì như: đề
tài, nhân vật, ngôn ngữ, thủ pháp nghệ thuật,…; đánh giá vai trò của yếu
tố kì ảo trong truyện truyền kì, liên hệ với vai trò của yếu tố này trong các thể loại truyện khác.
- Vận dụng được kinh nghiệm đọc, trai nghiệm về cuộc sống và kiến thức
văn học để đánh giá, phê bình, thể hiện cảm xúc, suy nghĩ cá nhân về văn bản văn học.
- Vận dụng được kến thức đã học để phân tích, đánh giá nghệ thuật sử
dụng điển cố trong tác phẩm văn học.
- Viết được bài văn nghị luận về việc tiếp nhận ảnh hưởng và sáng tạo
trong một (hoặc một nhóm) tác phẩm văn học.
- Biết trình bày bài nói so sánh, đánh giá các tác phẩm văn học, qua đó
làm nổi bật những yếu tố vay mượn, cải biến, sáng tạo của một tác phẩm
so với tác phẩm mà nó chịu ảnh hưởng.
- Có ý thức và thái độ trân trọng, yêu quý, bảo vệ thiên nhiên; có lối sống
hòa hợp với thế giới tự nhiên. II. CHUẨN BỊ
1. Tri thức ngữ văn Truyện truyền kì
Truyện truyền kì là thể loại văn xuôi tự sự có nguồn gốc từ văn học
Trung Quốc, được tiếp nhận và phát triển ở các nước thuộc khu vực chịu
ảnh hưởng văn hoá Hán. Thuật ngữ truyền kì xuất hiện vào cuối đời
Đuờng, dùng để định danh một loại truyện mới, được phát triển từ loại
truyện chí quái, chí dị vốn hình thành truớc đó.
Truyện truyên kì phát triển trên nền tảng thần thoại, truyền thuyết,.. của
văn học dân gian và những tín ngưỡng văn hoá trong đời sống tinh thần
của các dân tộc. Trong truyện truyền kì, yếu tố kì ảo được sử dụng như
một phương thức nghệ thuật có tính đặc thù nhằm thể hiện các vấn đề của thực tại.
Yếu tố kì ảo trong truyện truyền kì
Trong truyện truyền kì, yếu tố kì ảo hiện diện ở mọi thành phẩn cấu tạo
chủ yếu của tác phẩm như nhân vật, sự việc và cả ở thủ pháp nghệ thuật.
Nhân vật kì ảo: Nhân vật có thể có năng lực siêu nhiên, xuất thân kì lạ,
diện mạo khác thường, hành tung biến hoá,.. Trong truyện truyền kì, nhân
vật kì åo và nhân vật phàm trần đối thoại, tương tác,… với nhau một cách
tự nhiên, không có sự cách biệt. Thân phận (khác thường, lạ lùng) của
con người cũng trở thành một đối tượng phản ánh đặc biệt, nhằm thể hiện
các ý niệm, khắc hoạ bức tranh phong phú về đời sống. Nếu như nhân vật
trong thần thoại, truyền thuyết, truyện cổ tích và truyện chí quái thuờng
thuộc về một tuyến nhất dịnh (xấu – tốt, cao cả - thấp hèn,…) và có tính
chúc năng (do vậy mà hành động khá đơn điệu) thì nhân vật trong truyện
truyền kì được chú trọng xây dựng với những góc cạnh đa dạng, thể hiện
dụng ý nghệ thuật thâm thuý.
Sự việc kì ảo: Các biến cố, sự kiện, hành động,.. ki ảo liên kết với nhau
thành chuỗi, tạo nên cốt truyện có tính chất li kì, huyền hoặc. Sự việc kì
ảo thường xảy ra trong một không gian và thời gian khác lạ, bắt thường.
Về không gian, có không gian cõi tiên với cảnh tượng kì thú; không gian
âm phủ với khung cảnh hãi hùng; thiên nhiên sóng cuộn gió gào gợi cảm
giác sợ hãi,... Về thời gian, có thời gian ban đêm mang đến ấn tượng
huyền bí; thời gian hư ảo gợi ấn tượng về sự tĩnh tại, vĩnh hằng,... Cốt
truyện của truyện truyền kì thường gắn chặt với các yếu tố văn hoá, tín
nguỡng, truyển thống lịch sử,.. của từng dân tộc.
Thủ pháp nghệ thuật: Sự kết hợp linh hoạt giữa yếu tổ kì ảo (thuờng
được nhận diện tương đối gồm kì lạ, khác thường, siêu phàm,… và quái
dị, ma quỷ, yêu tinh,…) với yếu tố thực là thủ pháp quan trong của truyện
truyền kì. Biểu hiện cụ thể là sự hoà trộn không gian các cõi (thần tiên,
trần tục, âm phủ,…); sự thống nhất về thời gian thực và mộng, biến động
xoay vần và tĩnh tại bất biến. Việc sử dụng giấc mộng, đan xen thực tại
với hồi ức,.. cũng là thủ pháp khá phổ biến giúp các tác giả tạo dựng nên
một thế giới nghệ thuật có tính phức hợp.
Truyện truyên kì chủ yếu huớng đển các nội dung xã hội – lịch sử. Do đó,
yếu tố kì ảo được tác giả sử dụng như một phương thức nhằm lí giải một
nội dung hiện thực nhất định; yếu tố kì ảo tham gia vào câu chuyện đã tạo
nên sự lôi cuốn, sức hấp dẫn, sự li kì,.. của tác phẩm. Trong truyện hiện
đại, yếu tố kì ảo vẫn được các nhà văn tiếp tục khai thác, sử dụng theo
nhiêu cách thức khác nhau.
Đặc điếm ngôn ngữ trong truyện truyền kì
Truyện truyền kì thường có sự đan xen tản văn với biền văn và vận văn.
Trong một truyện, có thể xuất hiện nhiều "tác phẩm" biền văn hoặc thơ ca
được dẫn một cách trực tiếp hoặc gián tiếp, phụ thuộc vào tình tiết, diễn
biến của câu chuyện hoặc đối thoại giữa các nhân vật.
Ngôn ngữ truyện truyền kì: thường sử dụng lỗi nói so sánh - ẩn dụ; ưa
hình thức biểu đạt cầu ki, khoa trương, phóng đại; chuộng ngôn từ hoa
mĩ; dùng nhiều điển cố, hình ành biểu trưng,.. Nhìn chung, tính văn
chương, giá trị biểu cảm của tác phẩm được tác giả truyện truyền kì đặc biệt chú trọng.
2. Phương tiện dạy học