Bộ 10 Đề thi tốt nghiệp Ngữ văn 2025 (form mới)

ĐỀ THAM KHẢO
KỲ THI TỐT NGHIỆP TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NĂM 2025 SỐ 01 Bài thi: NGỮ VĂN (Đề có 02 trang)
Thời gian làm bài: 120 phút, không kể thời gian phát đề
Họ, tên thí sinh:.......................................................................
Số báo danh:............................................................................
I. PHẦN ĐỌC HIỂU (4,0 điểm) Đọc văn bản sau: BIỂN Ở QUANH TA
Từ khi khởi đầu cách mạng công nghiệp, loài người đã đốt đủ các loại nhiên
liệu hóa thạch: than đá, dầu khí và khí đốt tự nhiên, thải thêm 365 tỷ tấn khí carbon
vào trong bầu khí quyển. Việc phá rừng đã góp thêm 180 tỷ tấn nữa. Mỗi năm, chúng
ta lại thải ra 9 tỷ tấn hoặc tương đương, khối lượng cứ tăng thêm tới 6% mỗi năm.
Hậu quả của tất cả những điều đó là nồng độ CO2 trong không khí ngày nay là hơn
400 ppm, cao hơn so với bất cứ thời điểm nào khác trong 800 nghìn năm qua. Có khả
năng lớn là nó cũng cao hơn so với bất cứ thời điểm nào trong bảy triệu năm qua.
Nếu xu hướng hiện giờ tiếp tục, tới năm 2050 nồng độ CO2 sẽ đạt mức 500 ppm, gần
gấp đôi so với mức tiền công nghiệp. Người ta dự tính mức độ gia tăng như thế sẽ
tạo ra mức tăng nhiệt độ trung bình toàn cầu từ 3,5 tới 7 độ Fahrenheit, và tới lượt
nó, nhiệt độ tăng sẽ dẫn tới hàng loạt những sự kiện làm thay đổi thế giới, bao gồm
sự biến mất của hầu hết các tảng băng lớn còn lại, làm ngập lụt những hòn đảo thấp
và những thành phố ven biển, và làm tan băng ở mỏm Bắc Cực. Nhưng đây mới chỉ
là một nửa câu chuyện.
Đại dương chiếm 70% bề mặt trái đất, và ở bất cứ nơi nào nước và không khí
tiếp xúc nhau đều có sự trao đổi. Các loại khí trong bầu khí quyển tan vào đại dương
và các loại khí đã tan trong đại dương được trả lại vào bầu khí quyển. Khi hai quá
trình này cân bằng, lượng khí tan vào và trả lại tương đối bằng nhau. Thay đổi kết
cấu của bầu khí quyển, như chúng ta đã làm, và sự trao đổi đó trở nên lệch lạc:
nhiều CO2 hơn đi vào nước so với đi ra. Theo cách đó, con người liên tục thêm CO2
vào biển, giống như những mạch khí đang làm, nhưng từ phía trên thay vì từ phía
dưới, và ở quy mà toàn cầu. Riêng năm nay (2018) đại dương sẽ hấp thụ 2,5 tỷ tấn
khí carbon, và năm tới dự kiến các đại dương sẽ hấp thụ thêm 2,5 tỷ tấn nữa. Bởi
lượng khí CO2 tăng thêm này, nồng độ pH của nước biển trên bề mặt đã giảm, từ
trung bình khoảng 8,2 xuống còn trung bình 8,1. Giống như thang Richter, pH đo
theo thang logarith, nên ngay cả một sự suy giảm nhỏ về số lượng cũng cho thấy một
sự thay đổi rất lớn trong thế giới thực. Mức suy giảm 0,1 đồng nghĩa với việc các đại
dương hiện giờ bị axít hóa nhiều hơn 30% so với năm 1800... Bởi khí CO2 tràn ra từ
các mạch khí, nước biển xung quanh Castello Aragonese là một kịch bản xem trước
gần như hoàn hảo cho những gì diễn ra sắp tới ở các đại dương nói chung. Đó cũng
là lý do tại sao tôi bì bõm quanh hòn đảo này vào tháng 1, trong cái lạnh tê tái. Ở
đây chúng ta có thể bơi, dù tôi có nghĩ trong một khoảnh khắc hoảng loạn, hoặc có
thể chết chìm trong những đại dương của ngày mai ngay từ hôm nay”
Ulf Riebesell là một nhà hải dương - sinh vật học tại Trung tâm GEOMAR-
Helmholtz về Nghiên cứu Đại dương ở Kiel, Đức, người đã chỉ đạo nhiều nghiên cứu
lớn về sự axít hóa đại dương, bên ngoài bờ biển Na Uy, Phần Lan và Svalbard.
Riebesell thấy rằng các nhóm có khuynh hướng sống sót tốt nhất trong nước bị axít
hóa là những sinh vật phù du siêu nhỏ với chiều ngang nhỏ hơn hai micron, tới mức
chúng hình thành nên mạng lưới thức ăn siêu nhỏ của riêng chúng. Khi số lượng các
loài này tăng lên, những sinh vật phù du siêu nhỏ sử dụng nhiều dưỡng chất hơn, và
những tổ chức hữu cơ lớn hơn sẽ gặp rắc rối. “Nếu chị hỏi tôi điều gì sẽ xảy ra trong
tương lai, tôi nghĩ rằng bằng chứng mạnh mẽ nhất mà chúng ta có cho thấy đang xảy
ra sự suy giảm đa dạng sinh học," Riebesell nói với tôi. "Một số tổ chức hữu cơ có
khả năng chịu đựng cao sẽ trở nên đông đúc hơn, nhưng sự đa dạng nói chung sẽ bị
tổn thất. Đây là điều đã xảy ra trong tất cả những thời điểm của các đợt tuyệt chủng hàng loạt lớn."
(Elizabeth Kolbert (2018), The Sixth Extinction - An Unnatural History (Đợt tuyệt
chủng thứ sáu), NXB Tri thức, tr.147– 150)
Trả lời các câu hỏi từ 1 đến 5:
Câu 1. Dữ liệu trong văn bản được trình bày theo cách nào?
Câu 2. Theo tác giả, con người đã tác động như thế nào tới môi trường biển?
Câu 3. Nhà văn Elizabeth Kolbert nói: Ở đây chúng ta có thể bơ dù tôi có nghĩ trong
một khoảnh khắc hoảng loạn, hoặc có thể chết chìm trong những đại dương của ngày
mai ngay từ hôm nay. Em hiểu như thế nào về câu nói đó?
Câu 4. Việc trích dẫn câu nói của Ulf Riebesell có tác dụng gì?
Câu 5. Theo anh/chị, chúng ta cần làm gì trước nguy cơ tuyệt chủng của một số loài động vật biển?
Phần II. Làm văn (6,0 điểm) Câu 1 (2,0 điểm)
Từ nội dung phần Đọc hiểu, anh/ chị hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) bàn về
hành động của con người trước sự suy giảm đa dạng sinh học. Câu 2 (4,0 điểm)
Anh/chị hãy viết bài văn nghị luận (khoảng 600 chữ) phân tích nhân vật Điền và Hộ
trong hai đoạn trích dưới đây: Đoạn truyện (1)
(Tóm tắt truyện: Hộ là một văn sĩ có tài; Hộ cưu mang Từ, có công cứu vớt đời Từ
và Từ trở thành vợ Hộ. Hộ mải mê với văn chương, chung cuộc sống cơm áo không
để Hộ ngồi yên mà viết văn, thưởng thức văn chương, … Túng quẫn và phẫn uất, Hộ
chán nản lao vào rượu chè, say xỉn, … Mỗi lần say lại bốc đồng và về nhà làm khổ
Từ…Khi tỉnh dậy, Hộ lại hối hận, ăn năn…)
Sáng nay, chắc Từ mệt quá, vừa mới lịm đi, nên mới ngủ trưa như thế. Ðầu Từ
ngoẹo về một bên. Một tay Từ trật ra ngoài mép võng, sã xuống, cái bàn tay hơi xòe
ra lỏng lẻo. Dáng nằm thật là khó nhọc và khổ não. Hắn bùi ngùi. Chao ôi! Trông Từ
nằm thật đáng thương! Hèn chi mà Từ khổ cả một đời người! Cái tướng vất vả lộ ra
cả đến trong giấc ngủ. Hộ nhớ ra rằng: một đôi lúc, nếu nhìn kỹ thì Từ khó mặt lắm.
Ðột nhiên Hộ nảy ra ý muốn lại gần Từ, nhìn kỹ xem mặt Từ lúc bây giờ ra sao? Hắn
rón rén, đi chân không lại. Hắn ngồi xổm ngay xuống đất, bên cạnh võng và cố thở
cho thật khẽ. Hắn ngắm nghía mặt Từ lâu lắm. Da mặt Từ xanh nhợt; môi nhợt nhạt;
mi mắt hơi tim tím và chung quanh mắt có quầng, đôi má đã hơi hóp lại khiến mặt
hơi có cạnh. Hộ khẽ thở dài và lắc đầu ái ngại. Hắn dịu dàng nắm lấy tay sã xuống
của Từ. Cái bàn tay lủng củng rặt những xương! Trên mu bàn tay, những đường gân
xanh bóng ra, làn da mỏng và xanh trong, xanh lọc. Cái cổ tay mỏng manh. Tất cả lộ
một cái gì mềm yếu, một cái gì ẻo lả, cần được hắn che chở và bênh vực... Một vẻ
bạc mệnh, một cái gì đau khổ và chật vật, cần được hắn vỗ về an ủi... Thế mà hắn đã
làm gì để cho đời Từ đỡ khổ hơn? Hắn đã làm gì để cho Từ khỏi khổ? Nước mắt hắn
bật ra như nước một quả chanh mà người ta bóp mạnh. Và hắn khóc... Ôi chao! Hắn
khóc! Hắn khóc nức nở, khóc như thể không ra tiếng khóc. Hắn ôm chặt lấy cái bàn
tay bé nhỏ của Từ vào ngực mình mà khóc. Từ thức dậy, Từ hiểu ngay, không cần hỏi
một câu nào cũng hiểu. Và Từ cảm động. Mắt Từ giàn giụa nước. Từ khẽ rút tay ra,
vòng lên cổ chồng, nhẹ nhàng núi hắn vào, để hắn gục đầu lên cạnh ngực Từ. Hắn
lại càng khóc to hơn và cố nói qua tiếng khóc:
- Anh... anh... chỉ là... một thằng... khốn nạn!...
- Không!... Anh chỉ là một người khổ sở!... Chính vì em mà anh khổ...
Từ bảo thế. Tay Từ níu mạnh hơn một chút. Ngực Từ thổn thức. Từ chực ngả đầu
sát vào vai Hộ. Nhưng đứa con, bị giằng, khóc thét lên. Từ vội buông chồng ra để vỗ
con. Tiếng vẫn còn ướt lệ, Từ dỗ nó:
- A! Mợ đây! Mợ đây mà! Ôi chao! Con tôi nó giật mình... Mợ thương...
Hộ đã tránh chỗ để Từ đưa võng... Từ vừa đưa vừa hát:
Ai làm cho gió lên giời,
Cho mưa xuống đất, cho người biệt li;
Ai làm cho Nam, Bắc phân kỳ,
Cho hai hàng lệ đầm đìa tấm thân...
(Trích “Đời thừa” , Sách Ngữ văn 11 nâng cao, NXB GD 2010, tr.207) Đoạn truyện (2)
(Tóm tắt truyện: Điền cả đêm mệt mỏi chăm con là thằng cu Chuyên ốm, sáng ra
chuẩn bị lên tỉnh lĩnh tiền. Vợ dặn phải mua thuốc cho con bé Hường đang nổi mụn
khắp mặt. Hắn cáu kỉnh, bực tức vì đủ thứ phải chi tiêu, nhưng lại không chịu nổi sự
càu nhàu của vợ nên đành chịu. Bản thân hắn mắc bệnh ở tim, cũng chẳng có tiền để
theo đuổi thuốc thang. Làm chẳng đủ ăn, chẳng dám mua một cái áo, một quyển
sách, lại suốt ngày con ốm, con đau. Hắn ngao ngán cho kiếp mình. Để tiết kiệm
tiền xe, mãi đến mười giờ Ðiền mới đi bộ tới trạm Quỳnh Nha, gặp ông đội Trạm để